FİNANSAL PİYASALAR

1. FİNANSAL PİYASALAR BORSA VE BROKERLIK

2. Finansal Piyasalar

3. Fon arz ve talep eden ekonomik birimlerin karşılaşmalarını ve fon akışını sağlayan piyasa, finansal piyasa olarak tanımlanmaktadır.

4. Lale çılgınlığının çağımızdaki tartışması İskoç gazeteci Charles Mackay‘ın 1841 yılında yayınladığı Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı kitabı ile başlamıştır. İddialarının kaynağı büyük oranda Johann Beckmann‘ın “İcatlar, Keşifler ve Kökenlerin Tarihi” isimli 1797 yılında yayınlanan çalışmasına dayandırır. Esasında Beckmann’ın ve dolayısıyla Mackay’ın iddiaları 1637 yılında anonim yazarlar tarafından oluşturulan üç anonim kitapçığa dayanır. Mackay’ın kitabı nesiller boyu ekonomistler ve borsa katılımcıları arasında popülerliğini korudu. Lale çılgınlığını bir spekülatif balon olarak tanımlayan önyargılı açıklaması 80’lerden sonra ekonomistler tarafından birçok yönüyle çürütülse de ünü devam edegelmiştir. LALE BALONU

6. Londra: En büyük finansal merkez. • Hong Kong: Varlık yönetimi ve GYO • Ortadoğu: İslami Bankacılık • Karayipler: Deniz Taşımacılığı, Kıyı bankacılığı • Lüksemburg: Avrupa’nın en büyük offshore eurobond ihracatçısı. • Panama: Uluslararası denizcilik merkezi

7. Finansal piyasalar, kısa süreli fon arz ve talebinin karşılaştığı Para Piyasası ve orta, uzun ve sonsuz süreli fon arz ve talebinin karşılaştığı Sermaye Piyasaları aracılığıyla faaliyet göstermektedirler.

8. Onshore-Offshore İşlemler

9. TASARRUF SAHİPLERİ ( Fon Arz Edenler) YARDIMCI KURULUŞLAR ( Fon Akımına Aracılık Edenler) -Bankalar -Aracı Kurumlar - Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları - Yatırım Fonları - Menkul Kıymetler Borsası - Sosyal Güvenlik Kuruluşları - Sigorta Şirketleri - Risk Sermaye Yatırım Ortaklıkları - Derecelendirme Şirketleri - Takas ve Saklama Şirketleri - Portföy Yönetimi Şirketleri vb. FİNANSAL PİYASALAR -Borç ve Özkaynak Piyasaları -Birincil ve İkincil Piyasalar -Tezgahüstü Piyasalar -Para ve Sermaye Piyasaları -Spot ve Vadeli Piyasalar -Uluslararası Piyasalar YATIRIMCILAR – TÜKETİCİLER (Fon Talep Edenler)

10. Finansal piyasaların temel işlevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Piyasa etkinliğinin artırılması, Tasarrufu özendirmek, Üretimi artırmak, İşletmelerin gelişmesi ve toplumsal refahı desteklemek. Finans sisteminde yer alan yardımcı kuruluşların (aracıların) temel işlevleri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir: Yatırımlar için çeşitli aktörleri bir araya getirmek, İşlem maliyetlerini azaltmak, Riskin paylaşılmasını sağlamak, Vade farklılıklarını uyumlaştırma, Finansal enstrümanlarda çeşitlilik sağlamak, Bilgiye ulaşma maliyetlerini düşürmek.

11. Döviz Piyasaları FOREX

12. Döviz • Döviz:Yabancı ülke parası • Döviz Piyasası (FOREX): Yabancı paraların alınıp satıldığı veya ulusal paranın yabancı bir paraya çevrilmesine olanak veren piyasa.

13. Yabancı para doğrudan nakit şeklindeyse EFEKTİF, nakte dönüştürülebilir araç şeklindeyse DÖVİZ olarak tanımlanmaktadır.

14. Döviz piyasada işlemlerin ağırlığı efektif yerine döviz üzerindedir. • İşlem hacmi bakımından en büyük piyasa LONDRA’dır.

15. Arz ve talebe bağlı olarak döviz fiyatları oluşur. • Döviz fiyatlarına DÖVİZ KURU denir.

17. Döviz piyasasında kar etmek kolay, karı korumak zordur.

18. Aktörleri • İhracatçılar • İthalatçılar • Yatırımcılar • İşletmeler • Ticari Banaklar • Merkez Bankaları • Spekülatörler • Arbitrajcılar vb.

19. Piyasanın temel aracı kurumları TİCARİ BANKALAR’dır. • Bankalar iç ve dış piyasaları izleyerek eksik veya fazla pozisyonlarını dengelemeye çalışırlar.

20. Döviz piyasasının büyük bölümü spot işlemlerden oluşur. Bu piyasaya spot piyasa denir. • Vadeli işlemler ise vadeli piyasayı oluşturur.

21. Spot işlem Spot piyasa Spot kur Vadeli Kur Vadeli Piyasa Vadeli işlem

22. Döviz Piyasalarının Özellikleri • 24 saat açıktır • Dünya’nın en likit piyasasıdır • Bir merkez piyasaya sahip değildir (Londra, New York ve Tokyo en büyükleridir) • İşlemlerin çoğu efektif yerine dövizle yapılır • Aktörler bilgisayar ve telefon yardımıyla işlemlerini yaparlar

23. Özellikler(Devam) • Temelde üç tür işlem vardır(banka ve müşterileri arasında, ulusal interbank piyasasında brokerlar aracılığıyla, denizaşırı bankalarla ticaret) • Piyasaların en likit olduğu an öğleden sonra Avrupa, en spekülatif olduğu an günün sonunda California. • Alıcı ve satıcılar yüzyüze karşılaşmaz

24. Kapanmayan Piyasa

25. III. DÖVİZ ARBİTRAJI • Bir döviz, menkul değer, mal veya üretim faktörünün belli bir andaki fiyat farklılığından yararlanmak üzere, bu varlığın eşanlı olarak alınıp-satılmasına arbitraj denir. Pozisyon dengededir. • Risksiz oluşu arbitrajı, spekülasyondan ayıran en önemli faktördür.

26. III. DÖVİZ ARBİTRAJI1. Yer Arbitrajı: İki Uçlu Arbitraj • Döviz Arbitrajı aynı iki para arasındaki kurların belirli bir anda çeşitli piyasalarda farklı olmasından kaynaklanabilir. İstanbul PiyasasıNew York Piyasası 1$=2 TL 1$=3 TL • Arbitrajcı elindeki 10.000 TL İstanbul Piyasasından dolar alır. • Aynı anda New York Borsasında 1$’ı 3 TL’den satar. • Bu durumda 5.000 TL (%33 oranında kâr etmiş olur)

27. III. DÖVİZ ARBİTRAJI1. Yer Arbitrajı: İki Uçlu Arbitraj • Kişisel kâr sağlamanın yanında, ekonomik açıdan arbitrajın en önemli yararı, kur uyumunu gerçekleştirmesi ve Tek Fiyat Kanunun işlemesine olanak vermesidir. • Arbitrajcı İstanbul’da dolar satın aldıkça talep artar ve TL fiyatı yükselir. • New York Piyasasında dolar sattıkça dolar arzı artar ve fiyat düşmeye başlar.

28. III. DÖVİZ ARBİTRAJI2. Dolaysız ve dolaylı Kur Farkına Dayalı Arbitraj • Arbitraj, bazen iki para arasındaki dolaysız kur ile çapraz kurlardan hesaplanan dolaylı kur farkından kaynaklanabilir. • TL, Euro ve USD olmak üzere üç para arasındaki kurların aşağıdaki gibi olduğunu kabul edelim. 1Euro=2 $ veya 1Euro=2 TL 1$=0.8 TL • Arbitrajcı 15.000 TL ile başlarsa 18.750$ satın alır. • 18.750$ ile 9.375 euro satın alır. • 9.375 euroyu ‘ı 18.750 TL’ye dönüştürür. • 3.750 TL (%25 oranında) kâr eder.

29. FİNANSAL PİYASALAR

30. SERMAYE PİYASASI

31. Sermaye piyasası faaliyetleri • Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, • Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı, • Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık, • Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı, • Yatırım danışmanlığı, • Portföy işletmeciliği veya yöneticiliği, • Diğer sermaye piyasası kurumları faaliyetlerini yürütmek.

32. Sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışına ihraç denir.

33. HALKA ARZ

34. Halka Arz Yöntemleri • Mevcut Hissedarların Sahip Olduğu Hisse Senetlerinden Bir Kısmını Borsa'da veya Borsa Dışında Halka Arz Etmeleri • Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı • Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı İle Mevcut Hissedarların Sahip Olduğu Hisse Senetlerinden Bir Kısmını Halka Arz Etmesinin Birlikte Yapılması.

35. Halka Arz Aşamaları 1. İMKB ve SPK'ya Müracaat 2. Tanıtım Faaliyetleri 3. İMKB ve SPK Uzmanlarınca Şirket İncelemesi 4. Hisse Senetlerinin Kurul Kaydına Alınması 5. Hisse Senetlerinin Halka Arzı 6. Satış Sonuçlarının Bildirilmesi 7. Borsa Kotuna Alınma ve İşlem Görmeye Başlama

36. Maliyetler • Halka açılmanın şirketlere maliyetinin başlıca unsurlarını 5 başlık altında toplamak mümkündür: • Aracı kuruluşlara ödenen ücretlerİhraçcı kuruluş, halka arz tutarının büyüklüğüne, verilen aracılık hizmetinin türüne göre değişen oranlarda, halka arzın toplam tutarı üzerinden halka arza liderlik eden aracı kurum ile varsa diğer konsorsiyum üyesi aracı kurumlara aracılık komisyonu ödemektedir. Sözkonusu ücretler ihraçcı kuruluş ile aracı kurum arasında yapılan aracılık sözleşmesi ile tespit edilmektedir.SPK'ya ödenen ücretlerSPK, kayda alınan ve satışı yapılacak olan hisse senetlerinin ihraç değerinin binde ikisi (%0,2) tutarında kayıt ücreti almaktadır.İMKB'ye ödenen ücretlerHisse senetleri Ulusal Pazar'da işlem görmeye başlayan şirketlerden kotasyon ücreti, İkinci Ulusal Pazar ve Yeni Ekonomi Pazarı'nda işlem görmeye başlayan şirketlerden ise pazar kayıt ücreti alınmaktadır. • Ulusal Pazar kotasyon ücreti, şirket sermayesinin nominal tutarının binde biridir (%0,1). • İkinci Ulusal Pazar kayıt ücreti, şirket sermayesinin nominal tutarının binde biridir (%0,1). • Yeni Ekonomi Pazarı kayıt ücreti, şirket sermayesinin nominal tutarının onbinde beşidir (%0,05).   • MKK'ya ödenen ücretlerMerkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş., halka açılan şirketlerden çıkarılmış/ödenmiş sermayenin binde biri (%0,1, 2.000 TL'den az, 50.000 TL'den çok olmamak şartıyla) tutarında üyelik giriş aidatı almaktadır.Diğer maliyet unsurlarıİhraççı şirketin halka arz işlemleri sırasında yukarıda belirtilen ücretlere ek olarak, bağımsız denetim kuruluşuna bağımsız denetim raporları için ödenen ücretler ile yurtiçi/yurtdışı tanıtım masrafları sözkonusu olmaktadır.

37. HAAO • Halka açık anonim ortaklıklar T.T.K. ile beraber SPK.’nun hükümlerine tümüyle tabi hisse senetleri halka sunulmuş olan veya SPK’nun mad. 39 hükmüne göre sunulmuş sayılan anonim ortaklıklardır. Pay sahibi sayısı 250’yi aşan anonim ortaklıların hisse senetleri halka arz olunmuş sayılmaktadır.

38. Bir anonim şirketin kendi isteğiyle hisse senedi çıkararak halka arz etmek istemesi ve Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına dahil olarak HAAO statüsünü kazanması; • sermaye artımı yaparak ve • sermaye artımı yapmadan (mevcut ortakların sahip oldukları payları halka satarak) olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

39. Sermaye artırımlarında prensip olarak artırılan sermayeden yeni pay alma hakkı eski ortaklara aittir ve eski ortaklar bu haklarını sermayedeki hisseleri oranında kullanabilirler, bu hakka rüçhan hakkı denir. Rüçhan hakkı kullanıldıktan sonra satın alınmayan yeni payların tasarruf sahiplerine satılması sonucu şirketin ortak sayısı artmaktadır.

40. Halka Açılmada Karşılaşılan Güçlükler • İşletme değerini belirleme sorunu • İşletmelerin kar dağıtım politikalarının olmaması • Halka arzda başarı sağlamada güçlük • Mali tablolara duyulan güvensizlik

41. KAYITLI SERMAYE SİSTEMİ

42. Kayıtlı sermaye sistemi, uzun süren formaliteleri en az düzeye indiren, taahhüt edilmemiş bir rakamdır. Yönetim kuruluna bu sınıra kadar, istediği zamanlarda, istediği miktarda hisse senedi ihraç etme yetkisi vermektedir.

43. Kayıtlı sermaye sistemine geçecek HAAO için en az sermaye limiti Başlangıç Sermayesi olarak isimlendirilir. • Bu sistemde halka satışı yapılmış pay senetlerinin temsil ettiği sermaye Çıkarılmış Sermaye olarak tanımlanır. Bir başka deyişle, sistem içerisinde herhangi bir anda, ortaklığın ödenmiş sermayesini ifade etmektedir

44. KAMUYU AYDINLATMA • Kamuyu aydınlatma ilkesi, ortaklık pay sahipleri ve alacaklılarının menfaatlerini korumaya ve haklarını bilinçli ve etkili bir şekilde kullanmaya yardım eden; gelecekteki pay ve tahvil sahiplerinin ve sermaye piyasasının diğer ilgililerinin aldatılmalarını önleyip, ortaklık yararına kazanılmalarını sağlayan; özel ekonomik gücün, milli iktisadın gereklerine ve faydasına uygun çalışmasını gerçekleştiren; gerek iç, gerek dış denetim, kapsamı içine alan ilkelerin tümü olarak tanımlanabilir

45. İÇERİDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ • Uluslararası çevrelerde “insider trading” olarak bilinen içeriden öğrenenlerin ticareti S.P.K.’nun 47.mad.’sinde şu şekilde tanımlanmıştır; sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış bilgileri kendisine veya üçünü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanarak sermaye piyasasında işlem yapanlar arasındaki fırsat eşitliğini bozacak şekilde mameleki yarar sağlamak veya bir zararı bertaraf etmektir. İçeriden öğrenenlerin ticaretinde ana tema, fiyata etki gücüne sahip ve henüz açıklanmamış bir bilgiye diğer tarafların sahip olmadığı bilgiye sahip olmaktır.

46. Manipülasyon • Yapay olarak sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, büyüyen bir piyasa olduğu izlenimi yaratmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, artırmak veya azaltmak amacıyla alım satım yapmak da (manipülasyon) suç kabul edilmektedir.

47. Manipülasyonun temel unsurları • Menkul kıymet arz ve talebini ve fiyatlarını etkileyemeye yönelik birimlerin olması, • Menkul kıymetlerin fiyatlarının olduğundan daha farklı gösterilmeye çalışılması, • Diğer katılımcıları da ilgili menkul kıymeti alma ya da satma yönünde teşvik edilmesi şeklinde sıralanabilir.

48. İşlem bazlı manipülasyon yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir • Kurgulu Emirler • Kendinden Kendine İşlemler • Menkul Kıymette Yoğunlaşma • Arzı Kısıtlama • Seans Açılışını Belirleme • Seans Kapanışını Belirleme • Fiktif Hesaplar Kullanma

49. SERMAYE PİYASASINDA PİYASA TÜRLENMELERİ • Birincil Piyasa-doğrudan ve dolaylı • İkincil Piyasa • Üçüncül Piyasa • Dördüncül Piyasa

50. SP Kurumları • Aracı Kurumlar, • Yatırım Ortaklıkları, • Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, • Risk (Girişim) Sermayesi Yatırım Ortaklıkları, • Yatırım Fonları, • Borsa Yatırım Fonları, • Konut Finansmanı, • Sermaye piyasasında faaliyet göstermesi öngörülen diğer kurumlar.