Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları

1. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Dil yanlışları, dört ana başlıkta toplanabilir: Sözcük Düzeyinde Yanlışlar Tamlama, Deyim, Atasözü Yanlışları Cümle Düzeyinde Yanlışlar Yazım ve Noktalama Yanlışları

2. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları A) SÖZCÜK DÜZEYİNDE DİL YANLIŞLARI Bir sözcükte görülen anlam ve biçim yanlışı, tüm cümleyi ilgilendirir. Sözcük düzeyindeki yanlışlar, şu başlıklar altında toplanabilir: 1) Anlama ilişkin Yanlışlar 2)Yapıya ilişkin Yanlışlar 3)Göreve ilişkin Yanlışlar

3. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları I) ANLAMA İLİŞKİN YANLIŞLAR 1. Sözcüklerin Yanlış Anlamda Kullanılması Sözcüklerin anlam kapsamını bilmemek ve onları gelişigüzel kullanmak, bu tür yanlışlara yol açar. Anlamları karıştırılan sözcüklerin başlıcaları şunlardır:

4. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları tepki - etki "Okul müdürünün yaptığı konuşma, öğretmenler üzerinde olumsuz tepki yarattı,"

5. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Bu cümlede “tepki" sözcüğü yanlışlıkla "etki" sözcüğünün yerine kutlanılmıştır. "Tepki" sözcüğünün yerine "etki" sözcüğü getirilse bile cümledeki anlatım bozukluğu düzelmez. "... öğretmenler üzerinde olumsuz etki yarattı." Bu durumda da "üzerinde etki yarattı" sözlerinin arasında uyumsuzluk görülür.

6. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Doğrusu: Okul müdürünün yaptığı konuşma öğretmenler üzerinde olumsuz etki bıraktı.

7. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları alabildiği-olabildiği "Bardağı olabildiğince doldurdu." "Konuşmanızı alabildiğince kısa kesiniz." Bu cümlelerde altı çizili sözcükler birbirinin yerine yanlış kullanılmıştır.

8. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları süreli-sürekli "Genellikle üç aydan daha az sürekli işlerde çalıştı." "Hiçbir işte süreli çalışmaz, yer değiştirirdi." Yukarıdaki cümlelerde "sürekli" ve "süreli" sözcükleri birbiriyle yer değiştirmelidir.

9. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları çalmak - zorla almak / kapıp kaçmak Yaşlı kadının elinden çantasını çaldılar. "Çalmak" eyleminin anlamı; taşınabilen bir eşyayı, sahibinin haberi olmaksızın, art niyetle, bulunduğu yerden alıp götürmektir. Bir kişinin elinden çantası çalınmaz, zorla alınır ya da kapıp kaçılır. Bu cümlede "çalmak" sözcüğü yanlış kullanılmıştır.

10. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları görev - yetki "Polisin yetkisi, huzuru sağlamaktır." "Polisin görevi, huzuru sağlamakla sınırlıdır." Görev ve yetki sözcükleri birbirini bütünleyen kavramlardır. Yetki, görevden kaynaklanır; görev, yetki kullanılarak yerine getirilir. Buradaki cümlelerde, bu iki sözcük birbirinin yeri­ne yanlış kullanılmıştır.

11. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları şans - olasılık Bu hastalığa yakalanma şansı çok yüksek.

12. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları değin - kadar / denli Korkulacak değin hasta değilsiniz.

13. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları yıl-gün Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 yılında ilan edildi

14. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları ayrıcalık - ayrılık Görüşlerimiz arasında fazla bir ayrıcalık yok.

15. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları sağlamak - neden olmak / yol açmak izlenen ekonomi politikası dar gelirlilerin durumla­rının daha da kötüye gitmesini sağladı.

16. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları tanıştırdı -tanıttı Ben, Ali Bey'in sözünü ettiği kişiyim, diye kendini tanıştırdı.

17. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları öğretim-öğrenim Bu konuda dört yıl öğretim gördüm.

18. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları görünmek - görülmek Geçmişte görünmeyen olaylara giderek alışıyoruz.

19. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları azımsamak- küçümsemek Polonya, sanat alanında azımsanacak bir ülke değildir.

20. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları sakınılmaz - kaçınılmaz Sonunda, sakınılmaz olaylarla karşılaşabilirsin.

21. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları çarptırmak - çarpıtmak Sözlerimi neden çarptırıyorsunuz

22. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları sömürge - sömürü Geçmişte pek çok ülke İngiliz sömürgesi altında yaşıyordu.

23. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları güçlendiren -güçleştiren Öğrencilerin sınıf geçmesini güçlendiren pek çok neden var.

24. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları sonucunda - sonunda Bu olayların gerçek yüzü yapılan soruşturma sonucunda ortaya çıkacaktır.

25. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları ayrıntı - ayrım İki şehir arasındaki ayrıntıyı saptamak çok kolay.

26. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları resim - fotoğraf Başvuru için altı adet renkli resim istiyorlar.

27. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları yaklaşık - yakın / bitişik Yeni kurulan mahallelerde evler birbirine çok yaklaşık yapılıyor.

28. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları yayın - yayımlamak Bu yıl, geçen yıldan daha çok kitap yayınlandı

29. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları süreç - süre Seçim konusunda doğal sürecin dolmasını beklemek zorundayız.

30. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Konuyla ilgili Bozuk Cümleler :

31. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Hastayı kurtarmak için kan basıncını artırmak koşuldur. (Y) gereklidir. (D)

32. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Şimdi sizlereyarınki programımızdan bazılarınıanımsatıyorum. (Y) sayıyorum (okuyorum). (D)

33. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Bulvardan söktükleri fidanları Kurtuluş Parkı'naekmişler. (Y) dikmişler (D)

34. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Ozanımızın ölümünün onuncu yılını kutluyoruz. (Y)Ozanımızı, ölümünün onuncu yılında anıyoruz. (D)

35. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Orman yangınının dikkatsizlikten çıktığı öngörülüyor(Y) sanılıyor. (D)

36. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları ÖRNEK SORULAR : 1. "Etken ve etkin" sözcüklerinin aşağıdaki kullanımlarından hangisi yanlıştır? A)Yoksulluğun etken olduğu toplumlarda suçoranı yüksektir. B)Türkiye'de etkin bir yanardağ yoktur. C)Orman, yağmur için önemli bir etkendir. D)Şişmanlığın etkenlerinden biri de yanlış bes­lenmedir. E) Bu öğretim yılında en etkin eğitim ilkokulları­mızda yapılmıştır.

37. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Çözüm : "Etken" sözcüğü "neden, faktör"; "etkin" sözcüğü ise "etkili, çalışan, işler durumda olan" anlamındadır. Bu sözcüklerin B, C, D, E seçeneklerindeki kullanım­ları doğrudur. A seçeneğinde ise "etken" sözcüğü "etkin"in yerine yanlış kullanılmıştır. Yanıt A'dır.

38. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları 2. "Özel" kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanlış kullanılmıştır? A) Bu, Türkiye'ye özel bir durumdur. B) Çocuk, özel okullardan birinde öğrenciydi. C) Annesi, onun için özel yemekler yapmıştı. D) Her oyunun özel kuralları vardır. E) Kendisine özel işlem yapılmasını istemiyordu. (1987/11)

39. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Çözüm : "Özel" sözcüğü; B'de "kişiye ait olan", C'de "her zamankinden farklı", D'de "yalnız bir şeye ilişkin", E'de "ayrtcalıklı" anlamlarıyla doğru kullanılmıştır. A'da ise, "özellikle bir şeyde bulunan" anlamıyla yanlış kullanılmıştır. Çünkü bu anlama gelen sözcük "özel" değil, "özgü" dür. Yanıt A'dır.

40. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları 2. Eş ya da Yakın Anlamlı Sözcüklerin Birlikte Kullanılması Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması dil yanlışına yol açar. Bu tür bozuklukları gidermek için sözcüklerden biri atılır.

41. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Okul müdürü, öğrencileri tebrik edip kutladı, (atılmalı)

42. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Tüm güçlükleri, zorlukları aşarak rahatlamıştı, (atılmalı)

43. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Büyüklerine karşı çok saygılı, hürmetli biriydi. (atılmalı)

44. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları 1. Doktoruna göre babamın, bir ay dinlenip istirahatetmesi gerekiyormuş. Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdaki değişikliklerin hangisiyle giderilebilir? A) "doktoruna" yerine "doktora" getirilerek B) "dinlenip" yerine "dinlenerek" getirilerek C) "dinlenip" sözcüğü çıkarılarak D)"istirahat etmesi" yerine "istirahati" getirilerek E) "gerekiyormuş" yerine "zorunluymuş" getirilerek (1986/11)

45. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Çözüm : "istirahat etmek", "dinlenmek" anlamını taşıyan bir eylemdir. Bunların bir arada kullanılması dil yanlışına yol açmıştır. Cümledeki anlatım bozukluğu C seçeneğinde önerilen değişiklikle giderilebilir. Yanıt C'dir. NOT : Duru bir anlatım için "istirahat etmesi" yerine "dinlenmesi" demek daha doğru olur.

46. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları 3. Çelişen Sözler Birbiriyle anlamca çelişen sözcüklerin aynı cümlede kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar: Kesinlikle dostlukların uzun sürmediğini sanıyo­rum. (Cümlede altı çizili sözcükler, biri kesinlik, diğeri olasılık bildirdiği için, anlamca çelişmektedir. "Kesinlikle" sözcüğü cümleden çıkarılmalıdır.)

47. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Belki ülkemizde sorumluluğunun bilincinde olan yöneticilerimiz kuşkusuz vardır. (Cümlede "belki" ve "kuşkusuz" sözcükleri anlamca çelişmektedir. "Belki" sözcüğü cümleden çıkarılmalıdır.)

48. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları 4. Dilde Kararsızlık Arı bir anlatımda kimi yabancı sözcüklere yer ve­rilmesi, anlatıcının dilde kararsızlığını gösterir: Hane başına iki ton kömür dağıtımı uygun görüldü. Bu güncel konuyla ilgili neşriyat süreceğe benzer. Çiftçimize yardımı ödev telakki ederiz. "Dağıtım, güncel, ödev" gibi Türkçe sözcükleri yeğleyen bir anlatıcının "hane, neşriyat, telakki etme"yi kullanması dilde kararsızlığını gösterir. Bunların yerine "ev, yayın, sayarız" sözcükleri kullanılmalıydı.

49. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları II) YAPIYA İLİŞKİN YANLIŞLAR Dilbilgisi kurallarına aykırı biçimlendirilmiş sözcükler, önemli bir dil yanlışıdır: Öğrencilere konularla ilgili örnekler verilebilinir. Bu yeterlik eyleminin edilgen çatılı geniş zaman üçüncü kişisi "verilebilir" dir.

50. Anlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları Yanlış yapılı sözcüklerin başlıcaları ve bunların doğruları şunlardır: