Evrensel Hizmet Kavramı ve Politikalarının Değerlendirilmesi

1. Evrensel Hizmet Kavramı ve Politikalarının Değerlendirilmesi Telekomünikasyon Kurumu Tuncay Sürücü-Ayhan Tözer

2. Kapsam • Giriş • Evrensel Hizmet Kavram ve Politikası • Tanım • Amaçlar • AB Direktifleri ve Evrensel Hizmet • Evrensel Hizmet Finansmanı • Türkiye’de Evrensel Hizmet • Sonuç

3. Evrensel Hizmetin Tanımı • GENEL TANIM “bir ülkede yaşayan herkesin temel telekomünikasyon hizmetlerinden eşit koşullarda ve karşılanabilir fiyatlar (affordability) ile yararlanabilmesi” • AB DİREKTİFLERİ KAPSAMINDA TANIM “ Tanımlanmış ve belirli bir kalitedeki telekomünikasyon hizmetleri grubuna, coğrafi yerleşimden bağımsız olarak ve karşılanabilir fiyatlarla tüm kullanıcılar için erişimin sağlanması” (2002/22/EC)

4. Evrensel Hizmet İlkeleri • Evrensellik (Universality) her yere götürülen hizmet • Eşitlik (Equity) herkese eşit fiyatla sunulan hizmet • Karşılanabilirlik (Affordability) karşılanabilir fiyatlarda sunulan hizmet • Süreklilik (Continuty) Tanımlanan kalitede sürdürülen hizmet

5. Evrensel Hizmet Amaçları • Coğrafi erişim • Karşılanabilir fiyatlarda sunum • Ülke çapında eşit fiyatlarla sunum (coğrafi eşitlik) • Belirli bir hizmet kalitesi seviyesinde sunum • Fiziksel engellilere temel haberleşme ve teknolojik koşullar açısından destek

6. EH ile Desteklenen Kesimler • Yüksek maliyet bölgelerinde yaşayanlar, • Düşük gelirliler, • Fiziksel engelliler, • Sosyal açıdan korunması gereken diğer toplum kesimleri(yaşlılar, öğrenciler, vb.)

7. Evrensel Hizmet Regülasyonu • Kapsam: Yükümlülük kapsamında karşılanması teminat altına alınan hizmetler. • Yükümlülük: ‘Incumbent’ ya da belirli kıstaslar temelinde belirlenen diğer işletmeci/işletmeciler. • Finansman: Yükümlü işletmeci/işletmecilerin maliyet açığının karşılanması için oluşturulacak finans mekanizması • Net Maliyetler Yükümlü işletmecinin net maliyetlerinin hesaplanması

8. Evrensel Hizmet RegülasyonundaTemel İlkeler • Şeffaflık • Ayrım Gözetmeme • Rekabet açısından tarafsızlık • Teknoloji açısından tarafsız yaklaşım (teknoloji nötrlük) • Uygulamanın aşırı yük getirmemesi

9. Evrensel Hizmetin Kapsamı • Sabit telefon şebeke ve hizmetlerine erişim • Ödemeli (ankesörlü) telefonlar • Rehberlik hizmetleri • Acil aramalar (ücretsiz) • Engelliler ve düşük gelirli kullanıcılar için özel önlemler

10. Evrensel Hizmet Yükümlülüğü • Tekel koşullarında: yasal yükümlü işletmeci incumbent • Rekabet koşullarında: • Kamu Telekomünikasyon Şebekesi İşletmecileri • Kamu Telefon Hizmeti Sağlayıcıları • Tüm ülkede hizmetleri karşılayacağı teminatını veren işletmeciler (Fransa) • Belli bir alandaki hakim konumdaki işletmeci (İspanya) • İlgili piyasada lisans verilmiş işletmeci • İlgili coğrafi piyasada hakim konumdaki işletmeci

11. Evrensel Hizmetin Finansmanı • Özel bir finansman mekanizması gerekliliği • İşletmecilerin haksız yüke maruz kalmaması • Sektöre yeni girenlerin teşviki • Abonelik oranlarının sürdürülebilmesi ve/veya arttırılması • Düzenlemede eşitlik • Temel ve gelişmiş hizmetlerden tüm yurttaşların yararlanabilmesi için altyapı ve ekonomik gelişmenin sağlanması • Sübvansiyonların etkin dağılımı

12. Evrensel Hizmetin Finansmanı • Finansman Mekanizmasının Başarı Koşulları • Ülke ve sektör koşullarına uygun mekanizma seçimi • İşletmeciler için adil ortam oluşturma • Net maliyete dayandırılan sübvansiyonlar • Azami verimliliğin esas alınması (“yük değil teşvik”) • Uygulamada şeffaflık

13. Evrensel Hizmet Finansman Mekanizmaları

14. Evrensel Hizmet Fonu • Avantajları • Bağımsız Yönetim • Şeffaf finans mekanizması • Piyasa tarafsızlığı • Belirli özel gruplar ve avantajlara yönelik planlama yapma olanağı • Küçük miktarda sübvansiyonlar • İhale yönteminin uygulanabilmesi

15. Evrensel Hizmet Fonu • Fon Kaynakları • Sektör İçi Kaynaklar • Karın yeniden yatırımı • Vergiler • Lisans ücretleri • Arabağlantı ücretleri • Zorunlu Katkılar • Sektör Dışı Kaynaklar • Doğrudan devlet yatırımı • Uluslararası borçlanma ve yardımlar • Özelleştirme

16. Evrensel Hizmet Fonu • Fondan Desteklenen Hizmetler/Gruplar • Yüksek maliyetli bölgelerde yaşayanlar • Düşük gelirliler • Engelliler ve diğer sosyal dezavantajlara sahip kesimler • Okullar ve sağlık kuruluşlarına internet erişimi • Toplu iletişim merkezleri (telecentres)

17. AB MÜKTESEBATINDA EVRENSEL HİZMET • Evrensel Hizmet ve Tüketici Hakları Direktifi (2002/22/EC) • Kapsam, Amaç ve Tanımlar • Evrensel hizmete ilişkin yükümlülükler (sosyal yükümlülükler de dahil) • Belirli piyasalarda EPG’ye sahip işletmecilere yönelik düzenleyici kontroller • Son kullanıcı menfaat ve hakları • Genel ve nihai hükümler

18. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Amaç ve Kapsam Amaç: Topluluk bünyesinde etkin rekabet koşullarında kamuya açık hizmetlerin iyi kalitede ve seçme olanağı ile erişilebilir olmasının temini ve son kullanıcıların ihtiyaçlarının -pazar yetersiz kaldığı takdirde-çözümü Kapsam: Son kullanıcıların hakları ve kamuya açık elektronik iletişim haberleşme şebekeleri ve hizmetleri sağlayan işletmecilerin ilgili yükümlülükleri; açık ve rekabetçi pazar ortamında evrensel hizmetin sağlanmasını göz önünde bulundurarak tüm son kullanıcıların, rekabetin bozulmadığı, özel ulusal koşullar temelinde belirlenmiş olarak, makul fiyatta olan ve tüm son kullanıcıların erişebileceği asgari hizmetler grubunu; kiralık hatların perakende olarak teminine ilişkin şartlar

19. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Evrensel Hizmet Kapsamı: • Coğrafi konumdan bağımsız olarak kamuya açık bir telefon şebekesine sabit erişim • karşılanabilir fiyatlarda sunum, • çağrı, faks ve veri iletimine uygun internet erişimini olanaklı kılacak veri hızı kapasitesi. • Rehber hizmetleri • basılı ya da elektronik ortamda sunulan rehber • operatör yardımıyla rehber sorgulama • Ankesörlü telefonlar • Acil aramalar (ücretsiz) • Engelliler için özel önlemler

20. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Belirlenmesi • Üye ülkeler, evrensel hizmetin sağlanabilmesi için bir ya da daha fazla yükümlüyü belirleyecektir. • Evrensel hizmetin farklı unsurları için ya da farklı bölgeleri kapsamak üzere belirlenecek evrensel hizmet yükümlülüğü için: • farklı işletmeciler ya da ortak girişimler yükümlü olarak belirlenebilir, • verimli, objektif, şeffaf, ayrım gözetmeyen bir mekanizma oluşturulur, • hizmetler maliyet verimliliği ve net maliyetlerin belirlenmesi temelinde sunulur.

21. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Tarifelerin karşılanabilir fiyatları içermesi (affordability) • Tarifelerin seviyeleri özel ulusal koşullar (tüketici fiyatları ve gelirler) temelinde izlenmesi, • Düşük gelirliler, sosyal açıdan desteklenmesi gerekenler grubunda yer alanlar için tarife seçenekleri, • Ulusal şartlar doğrultusunda bölge çapında coğrafi ortalama ve tavan fiyatlara uygun ortak tarifeler (zorunlu değil), • Şeffaflık ve ayrım gözetmeme ilkesi ile uygulama.

22. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Evrensel Hizmetin Yükümlülüğünün Maliyeti evrensel hizmet yükümlülüğünün • haksız bir yük oluşturup/oluşturmadığının değerlendirilmesi, • net maliyetlerinin hesaplanması: • yükümlülük dolayısıyla ortaya çıkan ilave maliyetler, • yükümlülük dolayısıyla eksi ilave gelirler, • maddi olmayan kazançlar, • İhale yöntemi uygulanması

23. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Evrensel Hizmetin Yükümlülüğünün Finansmanı • Genel bütçeden finansman • Sektöre dayandırılan fon mekanizması • sadece net maliyetin finansmanı, • şeffaflık, pazarda mümkün olan asgari bozulma, ayrım gözetmeme ve orantılılık ilkeleri temelinde, • yükümlülük maliyetinin paylaşımına ilişkin kesintiler her bir işletmeci için ayrı belirlenmeli. • yıllık cirosu belirli bir sınırın altındaki işletmecilerden kesinti yapılmayabilir.

24. Evrensel Hizmet ve Kullanıcı Haklarına ilişkin 2002/22/EC sayılı Direktif • Evrensel Hizmet Kapsamının Gözden Geçirilmesi • Evrensel Hizmet kapsamı her üç yılda bir gözden geçirilir. • Gözden geçirme işlemi, sosyal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler ışığında gerçekleştirilir.

25. TÜRKİYE’DE EVRENSEL HİZMET • Evrensel Hizmet Kanunu (5369 sayılı Evrensel Hizmetin Sağlanması ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında Kanun) • Evrensel Hizmet Fonu • Evrensel Hizmet Yönetmeliği (Evrensel Hizmet Gelirlerinin Tahsili ve Giderlerin Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik) • Evrensel Hizmet Yükümlülüğü için İhale Süreci • Evrensel Hizmetin Net Maliyetinin Hesaplanması hakkında Tebliğ

26. Evrensel Hizmet Kanunu • Amaç ve Tanımlar • Evrensel Hizmet İlkeleri, • Evrensel Hizmet Yükümlülükleri • Evrensel Hizmetin Kapsamı • Evrensel Hizmet Gelirleri • Evrensel Hizmetin Net Maliyeti • Evrensel Hizmete İlişkin Görevler

27. Evrensel Hizmet Kanunu • Tanımlar: Evrensel Hizmet: Coğrafi konumlarından bağımsız olarak Türkiye cumhuriyeti içinde herkes tarafından erişilebilir, önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel karşılığında asgari standartlarda sunulacak olan temel internet erişimi de dahil elektronik haberleşme hizmetleri. Evrensel Hizmet Yükümlüsü: Elektronik haberleşme sektöründe görev ve imtiyaz sözleşmeleri ile ruhsat ve genel izin uyarınca ... Kanun hükümleri kapsamındaki hizmetleri sağlamakla yükümlü kılınan işletmeci.

28. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmet İlkeleri • Evrensel hizmetten, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşayan herkes, bölge ve yaşadığı yer ayrımı gözetilmeksizin yararlanır. • Evrensel hizmet, fert başına gayrisafi yurt içi hasıla tutarı da göz önünde bulundurularak karşılanabilir ve makul fiyat seviyesinde sunulur. • Düşük gelirliler, özürlüler ve sosyal desteğe ihtiyacı olan grupların da evrensel hizmetten yararlanabilmesi için uygun fiyatlandırma ve teknoloji seçeneklerinin uygulanabilmesine yönelik tedbirler alınır. • Evrensel hizmet, önceden belirlenmiş hizmet kalitesi standartlarında sunulur. • Evrensel hizmetin sunulmasında ve ulaşılmasında devamlılık esastır.

29. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmet Kapsamı: • Sabit telefon hizmetleri • Ankesörlü telefon hizmetleri, • Basılı veya elektronik ortamda sunulacak telefon rehber hizmetleri, • Acil yardım çağrıları hizmetleri, • Temel internet hizmetleri, • Ulaşımı yalnız deniz yoluyla sağlanabilen yerleşim alanlarına yapılan yolcu taşıma hizmetleri ile denizde tehlike ve emniyete ilişkin haberleşme hizmetleri, • Bilgisayar okur yazarlığı da dahil olmak üzere bilgi teknolojilerinin yaygınlaştırılmasına yönelik hizmetler, • Farklı yayın ortamları ve teknolojisi kullanılarak yapılan sayısal yayıncılığın (DVB-T, DVB-S, DVB-C) karasal sayısal vericiler üzerinden ülkemizdeki yerleşim alanlarının tamamını kapsayacak şekilde sunulmasına yönelik hizmetler.

30. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmet Gelirleri: • Kurum, görev ve imtiyaz sözleşmeleri ile ruhsat ve genel izin bedelinin % 2'sini, yetkilendirme tarihini takip eden ayın sonuna kadar, • GSM işletmecileri dışındaki işletmeciler ve Türk Telekom, yıllık net satış hasılatının % 1'ini, izleyen yılın Nisan ayı sonuna kadar, • GSM işletmecileri, Hazineye ödeyecekleri payın % 10'luk kısmını, ödendiği ay içerisinde, • Kurum, 5.4.1983 tarihli ve 2813 sayılı Telsiz Kanunu ile 4.2.1924 tarihli ve 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu uyarınca verdiği idari para cezalarının % 20'sini, tahsil edildiği ayı takip eden ayın sonuna kadar, • Kurum, mali yıl sonunda her türlü giderlerinin karşılanmasından sonra kalan miktarın % 20'sini, her yıl Ocak ayının sonuna kadar.

31. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmete İlişkin Görevler • Ulaştırma Bakanlığı: Bakanlık, evrensel hizmet politikalarını ilgili kanunların hükümleri dahilinde ülkenin sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik şartlarına göre, belirlemek, hükümetin genel politikasını uygulamaya yönelik tedbirleri almak, evrensel hizmetlerin yürütülmesini sağlayacak esasları tespit etmek, uygulanmasını takip etmek, evrensel hizmetin net maliyetiyle ilgili hesapları onaylamak. • Kurum: Evrensel hizmet kalitesini ve standartlarını denetlemek ve buna ilişkin usul ve esasları belirlemek, bu hususta gerekli tedbirleri almak

32. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmete İlişkin Görevler • Haberleşme Genel Müdürlüğü • EH kapsamındaki hizmetleri karşılama talebinde bulunan işletmeciler arasından, bölgesel ve ulusal çapta EH yükümlüsünü gerektiğinde geçici EH yükümlüsünü belirlemek, • EH yükümlülerine ödeme yapmak, • EH’in net maliyetinin hesaplanmasına, belirlenen usul ve esaslar dahilinde gerçekleşip gerçekleşmediğine dair yükümlü işletmeciyi izlemek, denetlemek veya masrafları EH gelirlerinden karşılanmak üzere bağımsız denetçiler tarafından denetlenmesini sağlamak, • Düşük gelirliler ve özürlüler gibi sosyal açıdan korunması gereken kesimlerin EH’ten yararlanabilmelerine ilişkin usul ve esasları belirlemek, • EH yükümlüsü işletmecilerin net maliyetlerinin hesaplanma yöntemi ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemek,

33. Evrensel Hizmet Kanunu • Evrensel Hizmet gelirlerinden oluşan meblağ Ulaştırma Bakanlığı, Merkez Sayman Müdürlüğüne aktarılır ve bütçeye “Evrensel Hizmet gelirleri” olarak kaydedilir. • Bakanlık bütçesine her yıl Evrensel Hizmet gelirleri kadar tahmini ödenek öngörülür • Ödenek ihtiyacı tahmini devlet bütçesinden yeterli ödenek öngörülür • Evrensel Hizmet Fonu

34. Evrensel Hizmet Yönetmeliği • “Evrensel Hizmet Gelirlerinin Tahsili ve Giderlerin Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” 29.06.2006 tarih ve 26213 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. • Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar • Evrensel Hizmet Gelirlerinin Tahsili, Ödenmesi ve Ödenek Temini • Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Belirlenmesi ve Sorumlulukları • Evrensel Hizmetin Net Maliyetinin Hesaplanması ve Ödenmesi

35. Devam Eden Çalışmalar • Danışmanlık hizmet alımı • Sayısal Yayıncılık • Bilgi Teknolojileri Sınıfları Kurulması • Kamu İnternet Erişim Merkezleri (KİEM) Kurulması • Yetişkinlerin bilgisayar kullanımı ve İnternet bağlantısı ihtiyaçlarının karşılanması, • Yetişkinlere BİT eğitimi verilebilecek ortamın sağlanması, • Yetişkinlerin etkin kullanım (e-Devlet,e-Eğitim,e-Bankacılık,e-Alışveriş,vb.) için yönlendirilmesi. • Destek Grupları • Okullara İnternet Hizmeti Ve Köylere Telefon Hizmeti Götürülmesi

36. Sonuç • Gelir gruplarına destek sağlayan uygulamalarla, bilgisayar okuryazarlığını da artırıcı ve evrensel erişim kapsamında değerlendirilecek projelerin çeşitlendirilerek hayata geçirilmesinin faydalı olacağı mütalaa edilmektedir. • Evrensel hizmet hedefleri geçekleştirilmeye çalışılırken, ülkenin gelişen ve değişen teknolojik koşulları içerisinde bu hizmetlerin kapsamı ve uygulanma araçlarının sürekli gözden geçirilmesi gerektiğidir. Bu yaklaşımın sonucu olarak hizmetleri sunmada daha yeni ve daha ekonomik teknolojiler kullanılmalıdır.