Download
1 / 55
1.07k likes | 3.52k Views
Göstergebilim. Saussure ve Pierce. Saussure için gösterge, anlamı olan fiziksel bir nesnedir. Bir gösterge, bir gösteren ve bir gösterilenden oluşur. Gösterge. Gösterilen Zihinsel kavram. Gösteren Göstergenin fiziksel varlığı.
E N D
Göstergebilim Saussure ve Pierce
Saussure için gösterge, anlamı olan fiziksel bir nesnedir. • Bir gösterge, bir gösteren ve bir gösterilenden oluşur.
Gösterge • Gösterilen Zihinsel kavram • Gösteren Göstergenin fiziksel varlığı
Gösteren: Göstergenin algıladığımız imgesidir. Ör: Kağıt üzerindeki işaretler, havadaki sesler. • Gösterilen: Gösterenin göndermede bulunduğu zihinsel kavramdır. Bu zihinsel kavram, aynı dili paylaşan aynı kültürün üyelerinin tümü için ortaktır.
Sınıf içi çalışma: • Saussure’ın gösteren ve gösterilen ilişkisini kullanarak bir göstergeyi şemalandırınız.
Saussure’un göstereni(fiziksel varlık) ile Peirce’ın göstergesi ve • Saussure’un gösterileni (zihinsel kavram) ile Peirce’ın yorumlayıcısı arasında benzerlik vardır.
x • Yukarıdaki ‘x’ işareti bir oyundaki hamle olabilir • Ya da kağıt üzerinde anlamsız bir işaret • Ya da define haritasında definenin yerini gösteren bir işaret • Ya da bir sözcük olarak okunabilirler, bu durumda gösteren (onların görünüşü) ile belirli bir hayvana (öküz) ait zihinsel kavramımızdan oluşan bir gösterge haline gelir.
Benim anladığım öküzlük kavramı ile öküzün fiziksel gerçekliği arasındaki ilişki, “anlamlandırma” ilişkisidir. Bu benim dünyayı anlamlandırma, onu anlama tarzımdır.
*** Gösterilenler de gösterenler kadar belirli bir kültürün ürünleridir. • Sözcüklerin yani gösterenlerin dilden dile değiştiği çok açıktır. • Gösterilenlerin evrensel olduğuna ve “anlam” aynıdır diyerek çevirilerde sadece sözcükleri çevirmek yanlıştır.
Anlam kültüre özgüdür. Öküz ile ilgili benim zihinsel kavramım Hintli bir çiftçininkinden farklıdır. • Gösterenin her dildeki dilsel biçiminin kültüre özgü olması gibi, bir öküzün anlamlandırılması da kültüre özgüdür.
Örümceğin bizim kültürümüzdeki anlamı ile diğer kültür arasında fark var mıdır?
Gösterge ve sistem • Öküz nedir? • Aslında sorduğumuz soru: • Öküz göstergesi ile neyi ifade ediyoruz?
Saussure’a göre bu soru, yalnızca bu gösterge ile neyi ifade etmediğimizin bilgisi ışığında yanıtlanabilir. • Bu göstergenin anlamı nasıl yarattığını açıklamaya yönelik bir yaklaşımdır.
Kadın göstergesinin anlamı diğer göstergelerden nasıl ayırt edildiğine bağlı olarak belirlenir. • Kadın göstergesi; erkek, insan, çocuk ya da masa olmadığı için kadın göstergesi anlamına gelir.
Gösterilenler, gerçekliği anlayabileceğimiz biçimde sınıflandırılmak için kullandığımız zihinsel kavramlardır. • Bir sınıflandırma ile diğeri arasındaki sınırlar doğal değil yapaydır. • Kadın ve çocuk arasında biz çizene kadar bir ayrım yoktu.
Gösterilenleri bağlı oldukları kültür ya da altkültür tarafından belirlenen insanlar üretirler. Gösterilenler bir kültürün üyelerinin birbirleriyle iletişimlerinde kullandıkları dilsel ve göstergesel sistemin parçasıdırlar.
***Anlamı belirleyen en iyi şey, bir göstergenin dışsal gerçeklikle ilişkisinden çok, o göstergenin diğer göstergelerle ilişkisidir. • Saussure, göstergenin sistemdeki diğer göstergelerle ilişkisine değer adını verir. Anlamı belirleyen asıl şey, Saussure’a göre değerdir.
Göstergebilim ve anlam • İletişim –kodlayıcı ya da kodaçıcı- iletilerde anlam üretmedir. • Anlam sabit değildir. • Anlamlandırma bir süreçtir: yaratma, üretme, müzakere etme süreci…
Müzakere etme kişi ve ileti arasındaki alıp vermeyi ifade eder. • Anlam gösterge, yorumlayıcı ve nesne arasındaki güçlü etkileşimin bir sonucudur.
Gösterge kategorileri • Görüntüsel gösterge: Gösterge bazı yönlerden nesnesine benzer. Onun gibi görünür ya da onun gibi ses çıkartır. • Belirtisel gösterge: Gösterge ile nesnesi arasında doğrudan bir bağlantı vardır. Bunlar gerçekte birbirlerine bağlıdır.
Simge: Gösterge ve nesnesi arasında ne bağlantı ne de benzerlik vardır. Simgenin yerine geçtiği şeyi nitelemesi konusunda insanlar anlaşmıştır. • Fotoğraf görüntüsel göstergedir • Duman ateşin belirtisel göstergesidir • Sözcük bir simgedir.
Saussure belirtisiz gösterge ile ilgilenmemiştir. Dilbilimci olduğu için sadece simge-sözcükler- ile ilgilenmiştir. • Takipçileri, göstergenin fiziksel biçiminin (gösteren) ve onun çağrıştırıldığı zihinsel kavramın (gösterilen) görüntüsel (iconic) ya da nedensiz (arbitrary) biçimde bağlantılı olabileceklerini kabul etmişlerdir.
Görüntüsel ilişkide, gösteren gösterilene benzer. • Nedesiz ilişkide, gösteren ile gösterilen arasındaki ilişkiyi belirleyen şey, kullanıcılar arasında varolan uzlaşımlardır.
Saussure’un gösteren ve gösterilen arasındaki görüntüsel ilişkiler ve nedensiz ilişkiler diye adlandırdığı şey, Peirce’ın görüntüsel göstergelerine ve simgelerine tam olarak karşılık gelmektedir.
Pierce ve gösterge • Göstergeleri üç gruba ayırır: • Görüntüsel gösterge • Belirtisel gösterge • Simge
Gösterge nesnesinin niteliğini taşıyorsa görüntüsel göstergedir. Yani nesnesi ile benzerlik taşır. Görüntüsel gösterge görsel göstergelerde daha açıktır.
Bridget Bardot’un fotoğrafı onun görüntüsel göstergesidir.
Görüntüsel gösterge sözsel de olabilir. • Doğal seslerin taklit edilmesi
Belirtisel gösterge nesnesiyle doğrudan varoluşsal bağlantısı olan göstergedir.
Simge: Nesnesiyle bağlantısı uzlaşma, anlaşma ya da kural sonucu olan bir göstergedir. Sözcükler genelde simgeseldir.
Saussure’un nedensiz diye adlandırdığı göstergeler, Pierce’ın simgelerine denk düşer.
Güdüleme ve sınırlama • Oldukça güdülenmiş bir gösterge tam bir görüntüsel göstergedir. • Bir fotoğraf bir yol işaretinden çok daha güdülenmiştir. • Nedensiz bir gösterge güdülenmemiştir.
Fazla güdülenmiş bir gösterge, gösterilenin göstereni fazla sınırladığı göstergedir.
Bir erkeğin fotoğrafı oldukça güdülenmiştir, çünkü fotoğrafın (gösteren) nasıl göründüğünü belirleyen şey özünde erkeğin kendisinin nasıl göründüğüdür.
Yağlıboya bir portre, bir fotoğraftan daha az kesin görüntüsel göstergedir ya da daha daha az güdülenmiştir.
Kairkatür bir fotoğraftan daha az güdülenmiştir. Karikatürist nesnesinin görünüşünü istediği gibi çizmekte özgürdür; daha az sınırlandırılmıştır.
