GÖSTERGEBİLİM DERS NOTLARI 2

1. GÖSTERGEBİLİM DERS NOTLARI 2 Prof.Dr.Rengin Küçükerdoğan

2. Göstergebilim • “Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes) • Okumakyorumlamak • Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi incelemek. • Görünen≠gizli • Açık≠Örtük\Kapalı Ancak nasıl?Göstergebilim

3. Göstergeler ve AktarımlarıDeğişik Göstergelerle Aynı Kavram, Aynı İçerikParis, Notre Dame

4. Paris, Notre Dame Chagall – Sembolizm - İzlenimci

5. Paris, Notre Dame Henri Matisse

6. Utrillo: Paris, Notre Dame

8. 1-Doğal Nitelikli Göstergeler-Belirti (index): • Nesnesi ortadan kalktığında kendisini gösterge yapan özelliği hemen yitirecek olan gösterge türüdür. Ör: delik tahta ve tahta kurusunun varlığı Tahtakurusu olmasaydı, delik de olmayabilirdi. Bu bağlamda, belrti (doğal gösterge) nesnesiyle kurduğu gerçek ilişki gereği bu nesne tarafından belirlenen bir göstergedir. • Belirti, varlığına işaret ettiği nesne ile bir bitişiklik, bir yakınlık ilişkisi kurar. Ör: bulut yağmurun- duman ateşin belirtisidir. • Neden-sonuç ilişkisi vardır.

9. 2-a) Görüntüsel gösterge (İkon): • Belirttiği nesne var olmasa bile, kendisini anlamlı kılan özelliği taşıyacak bir göstergedir. Görüntüsel gösterge belirttiği şeyi doğrudan temsil eder, canlandırır. Bu açıdan bir resim, desen, fotoğraf bu tür özellik taşır. Varlığına işaret ettiği bir nesne ile benzerlik ilişkisi içerisindedir.

10. Lascaux Mağara Duvar • Lascaux güneybatı Fransa’da yer alan prehistorik  resimleriyle ünlü mağaradır. • Orjinal mağara, Montignac köyü yakınlarındadır. • Üst Paleolilitik döneminin sanatını içeren bu mağaranın, 16 bin yıllık olduğu tahmin ediliyor. Burada ki resimlerde o dönemde bölgede yaşamış iri hayvanlar tasvir edilmiştirler. Mağara yaklaşık 2000 tane figür içermektedir.

11. Altamira • Kuzey İspanya’da, tarih öncesine ait önemli resimlerin bulunduğu mağara. Kayalar oyularak oluşturulmuş çizimlerin bizon, geyik, vahşi boğa ve diğer hayvan resimlerinin, paleolitik çağa ait olduğu saptanmıştır. • 1879’da Marcolino de Sautuola adlı bir arkeolog tarafından keşfedilen mağaradaki resimler önce, bir hile olarak yorumlandı. Fransa’nın güneyinde tarih öncesi devirlere ait başka mağaralar bulunduktan sonra, Fransız Bilimler Akademisi, Altamira Mağarası’nı tarih öncesine ait bir mağara olarak kabul etti. Kahverengi, siyah ve kırmızı renklerden oluşan resimler, aşıboyası ve toz hâline getirilmiş minerallere yağ katılarak elde edilen boyalarla yapılmıştır.

12. Fenike Orhon

13. Mısır: Hiyeroglif

14. 2-b)Saymaca-Uzlaşımsal Göstergeler:2-b-1) Dilsel Göstergeler: -”Masa” (Türk) -”la table” (Fransız) - “Table” (İngiliz)

15. DİL GÖSTERGESİNİN ÖZELLİKLERİ: • Gösteren / Gösterilen İlişkisi • Uzlaşımsallık • Saymaca ve nedensiz (Buyruntusal) • İkincil nedenlilik • Çizgisellik ve Ayrıklık (Kesintililik) • Ardışıklık

16. Toplumsal nitelikli yapay göstergelerden, • Uzlaşımsal, • saymaca nitelikli, • özü bakımından dilsel seslerin anlıkta bıraktığı iz olan işitim imgesiyle, bir kavramın, sesçil bir anlatımla bir içeriğin, bir başka deyişle bir gösteren ile gösterilenin birleşiminden oluşan iki yönlü bir bütündür. Örneğin;“kapı” (bir yerden bir yere girip çıkarken içinden geçilen, açılıp kapanma düzeneği olan araç) çeşitli söylenişlerin ortak özelliklerinin oluşturduğu /kapı/ işitim imgesinden kuruludur.

17. Johannes (Jan) Vermeer- (Hollanda) İnci Küpeli KızResim- Görüntü Gösterge Örneği

18. Yapay Gösterge- Görüntü Gösterge Örneği

19. 2-b-2) Dil-Dışı GöstergelerSimge (sembol): • Yorumlayan olmasaydı kendisini gösterge yapan özelliği yitirecek olan bir göstergedir. • İnsanlar arasında uzlaşmaya dayanan bir göstergedir. Doğal dillerdeki sözcükler uzlaşmaya dayalı birer simgedir. -Terazi figür (beti) adaletin simgesi olduğu gibi, simge ilettiği şeye doğal bir bağıntıyla değil, saymaca- bir bağıntıyla ulaştırması bakımından, rastlantısal, keyfi bir özellik taşır.

20. Örneğin Kılıç  gerçeğin simgesi Gül  güzelliğin simgesi Venüs  güzelliğin simgesi Aslan  gücün simgesi

21. “Kedi” ve Çağrışımları (Dilsel) • “Kedi” → “Kedigillerden, köpek dişleri iyi gelişmiş, kasları çevik ve kuvvetli evcil, küçük memeli hayvan(Felis domesticus): "Evcil kedi. Ankara kedisi. Van kedisi.“ (TDK) .

22. “Kedi” ve Çağrışımları (Görsel) • Théophile Steinlen,