260 likes | 868 Views
Coping. Inhoud. Implicaties chronische ziekte Begripsdefinitie Coping 2 Modellen Goede en slechte coping Psychosociale interventies Meten van coping (3 vragenlijsten) Meten van KvL. Implicaties chronische ziekte. 2-deling: Chronische ziekte lang beloop
E N D
Inhoud • Implicaties chronische ziekte • Begripsdefinitie Coping • 2 Modellen • Goede en slechte coping • Psychosociale interventies • Meten van coping (3 vragenlijsten) • Meten van KvL
Implicaties chronische ziekte 2-deling: Chronische ziekte lang beloop Chronische ziekte levensbedreigend
Implicaties chronische ziekte 2-deling: Chronische ziekte lang beloop Chronische ziekte levensbedreigend (meer info “Health Psychology, E.P. Sarafino (1990), hoofdstuk 14)
Chronische Ziekte (CZ) en implicaties Astma (angst/stress voor aanval, kosten, invloed op gezin) Epilepsie (sociaal stigma/reacties anderen, geen recht op rijbewijs(?), minder geschikte banen, invloed op gezin) Verwondingen centraal zenuwstelsel (toekomstperspectief werk, sociaal, financieen, seksueel functioneren, invloed op gezin rolverandering, aanpassingen in huis/verhuizen)
CZ en implicaties Diabetes (medicatietrouw, sociaal functioneren) Artritis (Reuma) (pijn school/werkverzuim, sociaal functioneren, invloed op gezin) Alzheimer (invloed op gezins/familie, hulpeloosheid) Overig
Overzicht implicaties CZ lang beloop • Lichamelijk (omgaan met handicap of pijn) • Werk/School (moeilijk baan vinden, studie kiezen) • Zelfbeeld (ander lichaamsbeeld, verminderd zelfvertrouwen, grenzen aan mogelijkheden) • Sociaal (acceptatie verminderde sociale activiteit, veranderde relaties met familie, vrienden en partner) • Emotioneel (ontkenning, angst, depressie) • Therapietrouw (moeilijkheden om zich aan behandeling te houden) E.P. Sarafino (1990)
Eerste reactie na diagnose 1 SHOCK (verbijstering/beduusd, automatisch gedrag, gevoel los te staan van de situatie) 2 CONFRONTATIE (wanordelijke gedachten, gevoel van verlies, rouw, hulpeloosheid en wanhoop) 3 TERUGTREKKING (ontkenning van ziekte of de implicaties daarvan) F. Shontz (1975)
Invloed op coping met CZ • CZ vereist blijvende aanpassing Gedragsmatig, Sociaal en Emotioneel.
Begripsdefinitie COPING = de manieren waarop mensen met stress omgaan In Health Psychology: ziekte = stressor COPING speelt centrale rol voor psychologen bij het begrijpen van de verscheidenheid aan reacties op ziekte (en de gevolgen daarvan).
Crisis theorie Moos en Schaefer (1986) Illness related factors Coping process Cognitive Appraisal Adaptive tasks Coping skills Outcome Of Crisis Background and Personal factors Physical and Social Environmental factors
Adaptive tasks Coping skills Ziektegerelateerde taken 1. symptomen/handicap 2. ziekenhuis/medische procedures 3. relatie met behandelend arts(en) Taken mbt. Psychosociaal functioneren 1. controle over negatieve gevoelens en positief toekomstbeeld 2. Goed zelfbeeld en gevoel van competentie 3. Goede relaties met familie en vrienden 4. Voorbereiden op een onzekere toekomst
Appraisal Proces Lazarus & Folkman (1984) Appraisal proces ---------------------------- Relevantie? Schade nu? Schade toekomst? Uitdaging? Positieve uitkomst? Individuele verschillen Stressor Ervaren stress Situatiegebonden aspecten
Lazarus en Folkman (1984) Geen stress Stressor Appraisal Stress Coping Aanpassing
Voorbeeld Stress
Probleemgerichte versus emotiegerichte copingmodel (Lazarus & Folkman 1984) • Probleemgericht • Oorzaak van stress direct aanpakken, probleem zelf proberen op te lossen • Emotiegericht • Emotionele reacties proberen te reguleren en verminderen (bijv. afleiding zoeken, ontspannen, stressor vermijden, afstand nemen).
Coping strategieën bij CZ • Ontkennen of minimaliseren • Informatie zoeken • Leren om jezelf te behandelen (bijv. diabetes) • Concrete en realistische doelen maken • Emotionele en instrumentele steun zoeken • Toekomst bekijken • Een hanteerbaar perspectief op de ziekte verkrijgen E.P. Sarafino (1990)
Casus mw X. en dhr. Y. 1 Welke stressors/cognities noemt mevrouw X? En meneer Y? 2 Wat doet mevrouw X aan coping? En meneer Y?
Psychosociale interventies voor CZ Diabetes, reuma, epilepsie, niet-ziek • Ziekte van eigen kind minst erg • Ouders van niet-zieke kinderen vinden alle drie de ziektes zeer erg Cadman et al. (1991)
Psychosociale interventies voor CZ • Educatie en steun (informatie, training in verzorging, thuiszorg, lotgenoten, familie) • Ontspanningsoefeningen • Cognitieve therapie (niet constructieve gedachten vervangen door constructieve gedachten) • Inzichtgevende therapie (inzicht verschaffen in de oorsprong van gevoelens en problemen) • Gezinstherapie (cognitief gedragsmatig, inzichtgevend. Interactie tussen familieleden)