Jesień 2010

1. Jesień 2010 Kontrakty terminowe na GPW (indeksowe, akcyjne i walutowe) Bogdan Kornacki, Dział Rozwoju Rynku, GPW

2. Plan szkolenia Kontrakty terminowe – charakterystyka Kontrakty terminowe na GPW – konstrukcja, zasady obrotu Dźwignia finansowa – szanse i zagrożenia Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Zalety kontraktów terminowych Możliwości wykorzystania kontraktów terminowych Źródła wiedzy

3. Kontrakt terminowy • Umowa między 2 stronami : nabywcą i sprzedawcą • Nabywca zobowiązuje się do kupna instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie • Sprzedawca/wystawca zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie • Kontrakty są rozliczane pieniężnie Kontrakt terminowy inaczej: zakład o to jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia kontraktu terminowego

4. Profil wypłaty – pozycja długa (zakup kontraktu) Kupujący (zajmujący pozycję długą) liczy na wzrost kursu instrumentu bazowego i wzrost kursu kontraktu zysk T=0 Kurs kontraktu/instrumentu bazowego strata

5. Profil wypłaty – pozycja krótka (sprzedaż/wystawienie kontraktu) Sprzedający (zajmujący pozycję krótką ) liczy na spadek kursu instrumentu bazowego i spadek kursu kontraktu Kurs kontraktu/instrumentu bazowego zysk T=0 strata

6. Porównanie zysków/strat – gra o sumie zerowej zysk strata

7. Dźwignia finansowa Mała zmiana kursu kontraktu Duża procentowa zmiana (zysk lub strata) w stosunku do depozytu Kurs kontraktu terminowego 2000 pkt * 10 zł = 20.000 zł (wartość kontraktu terminowego) Przykładowy depozyt zabezpieczający (KDPW): 7%*20.000 zł = 1400 zł Dźwignia finansowa 14 krotna: 100%/7% Zmiana kursu kontraktu o 2% to 40 pkt = 400 zł (zysk/strata dla inwestora) Stosunek zysku/straty do depozytu zabezpieczającego: 28% = 400 zł/1400 zł (2%*14)

8. Zalety kontraktów terminowych (o tym będziemy dzisiaj mówić) • Liniowy profil wypłaty • Wysoka dźwignia finansowa • Niskie ryzyko kredytowe (dzienne rozrachunki) • Wysoka płynność, niskie koszty • Gra na wzrost/spadek • Zmiana ceny uzależniona od zmian cen instrumentów bazowych

9. Instrumenty bazowe • Indeksy giełdowe (WIG20, mWIG40) • Kursy akcji – 10 spółek (KGHM, Pekao, PKN, PKO, TP, PGNiG, PGE, ASSECO Polska, PZU, TPE, niedługo kolejne) • Kursy USD/PLN, EUR/PLN, CHF/PLN

10. Specyfikacja instrumentów – kontrakty terminowe

11. Specyfikacja instrumentów – kontrakty terminowe

12. Miesiące wygasania

13. Kontrakty walutowe - specyfika Dla kontraktu EUR kurs giełdowy np. 415,20 - to wartość 100 EUR w PLN Natomiast wartość kontraktu to 41.520 PLN – równowartość 10.000 EUR w PLN Oznacza to także, że 1 EUR warte jest 4,1520 PLN WALUTA BAZOWA I WALUTA KWOTOWANA np. EUR/PLN - waluta bazowa - EUR - waluta kwotowana PLN …

14. Wybrane elementy standardu – kontrakty indeksowe, akcyjne i walutowe *Jeżeli nie ustalono kursu zamknięcia a w arkuszu znajdują się zlecenie z lepszym limitem niż ostatni kurs rozliczeniowy to dzienny kurs rozliczeniowy jest wyznaczany na poziomie tego zlecenia. W przypadku zleceń kupna jest to najwyższy limit zlecenia kupna przekraczający kurs określony na w/w warunkach. I odwrotnie, w przypadku zleceń sprzedaży jest to najniższy limit zlecenia sprzedaży poniżej kursu określonego na w/w warunkach.

15. Wybrane elementy standardu – kontrakty indeksowe, akcyjne i walutowe

16. LOP – liczba otwartych pozycji • Informuje o liczbie otwartych pozycji (kupionych/sprzedanych kontraktach terminowych) • Kontrakt kupiony + kontrakt sprzedany = 1 LOP • 1000 otwartych pozycji to 1000 kontraktów kupionych (long) i 1000 kontraktów sprzedanych (short) • Zmienia się w trakcie dnia i z sesji na sesję • Wzrost LOP – wzrost zaangażowania inwestorów na rynku • Giełda publikuje informacje dotyczące koncentracji pozycji (LOP) na kontraktach • terminowych (indeksowych i akcyjnych), na których całkowita LOP przekracza 30.000. • Publikowana jest liczba rachunków na poziomie subkonta NIK, na których przekroczono • 20% (plus krok 5%) ogólnej liczby LOP na danej serii. • Ze względu na to, że kontrakty terminowe nie są wykorzystywane wyłącznie do spekulacji, • ale stanowią również część złożonych strategii inwestycyjnych, interpretacja tych danych • powinna być bardzo ostrożna. • Istnieje wiele możliwych powodów posiadania dużych otwartych pozycji na kontraktach • terminowych (np. spekulacja, zabezpieczenie pozycji, element strategii inwestycyjnej, część • innego produktu)

17. Zasady obrotu • notowania ciągłe w godz. 8:30 - 17:35 • Wszystkie kontrakty terminowe mają dogrywkę • Jednostka transakcyjna – 1 kontrakt • obrót wspomagany działaniem animatora rynku • Szczegóły dotyczące obrotu opisane są w: • Warunkach obrotu dla ……. • Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego • Regulaminie Giełdy Dokumenty są dostępne na stronie internetowej giełdy www.gpw.pl

18. Ograniczenia • Wielkość zlecenia: • Kontrakty na indeksy, akcje – 500 kontraktów • Kontrakty na waluty – 100 kontraktów • Ograniczenia wahań kursów (statyczne/dynamiczne)

19. Arkusz zleceń

20. Wycena kontraktów na indeksy i na akcje F - cena futures S - cena spot r – stopa wolna od ryzyka (w skali roku) T - liczba dni do dnia wygaśnięcia kontraktu F - cena futures S - cena spot e – podstawa logarytmu naturalnego r – stopa wolna od ryzyka (w skali roku) δ – stopa dywidendy T - liczba dni do dnia wygaśnięcia kontraktu

21. Wycena kontraktów walutowych Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest wyższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest niższy niż kurs spot. Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest niższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest wyższy niż kurs spot (np. USD/PLN i EUR/PLN)

22. Baza i zjawisko konwergencji FW20 Cena terminowa (futures ) jest to prognoza przyszłej wartości instrumentu bazowego Cena futures = spot + koszt finansowania + koszt składowania Cena futures dla kontraktów walutowych wynika z różnicy oprocentowania walut Różnica pomiędzy bieżącą wartością instrumentu bazowego a kursem kontraktu z biegiem czasu się zmniejsza (WIG20 vs FW20) Baza = spot – futures BAZA WIG20 S(t) Dzień wygaśnięcia kontraktu

23. Relacje między ceną terminową i spot Odchylenia oczywiście istnieją. Niebieska linia pokazuje moment drastycznego niedoszacowania kontraktu Odchylenia mogą być źródłem poszukiwania „metody” przez spekulantów, którzy liczą na to że owe odchylenia się zniwelują.

24. Kontrakty i ryzyko • Ryzyko rynkowe • wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego • jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego • może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być wyższe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający

25. Kontrakty i ryzyko • Ryzyko płynności • wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności • płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych • zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu • Przykład : dalsze serie kontraktów terminowych na akcje, kontrakty na mWIG40

26. AnimatorzyDomy maklerskie wspierające płynność, zobowiązane do ciągłego wystawiania ofert kupna i sprzedaży. Wielkość zleceń i spread określona w umowie z GPW.

27. Spready dla kontraktów terminowych(na podstawie danych z jednej sesji) * FW20 – 9 animatorów

29. Kontrakty i ryzyko • Ryzyko specyficzne • kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty • z powodu większej zmienności, kontrakty na akcje mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy • kontrakty walutowe – uzależnienie od kursów innych walut

30. Zależności – kursy walut(ryzyko specyficzne)

31. Zależności – kursy walut(ryzyko specyficzne)

32. Wpływ waluty inwestycji na wynik

33. Depozyty zabezpieczające • Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego - zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu – proces bieżących rozrachunków rynkowych (tzw. równanie do rynku) • Stanowią tylko część wartości kontraktu – określony % wartości • Wartość depozytu liczona od ostatniego kursu rozliczeniowego • Wielkość wyznaczana przez KDPW (WIG20 – średnia ważona, pozostałe – największa zmiana dzienna w ciągu ostatnich 12 miesięcy) • Wpłacane na rachunek inwestora w DM • KDPW określa jeden poziom depozytu - minimalny – poziom który zawsze musi być utrzymywany • DM maja swobodę w określaniu depozytu wstępnego – ale w większości wyliczają go jako 1,2 -1,4 x depozyt minimalny • Od sierpnia 2009 do inwestowania na pochodnych trzeba mieć Numer Klasyfikacyjny Klienta (NKK) nadawany przez KDPW (poprzednio Numer Identyfikacyjny Klienta (NIK)) Cytat z komunikatu IRIP KDPW: „Ostateczną wartość depozytów dla klientów ustala biuro maklerskie, kierując się własną oceną ryzyka klienta i transakcji. Przyjęte przez biuro maklerskie zasady określania depozytów i zestawy parametrów ryzyka muszą prowadzić do wyznaczenia depozytów nie mniejszych niż te obliczone wg zasad i parametrów ryzyka określonych przez KDPW.”

34. Wysokość depozytów c.d. Historyczne minimalne poziomy depozytów < 2% dla walut < 4% dla FW20 < 6% dla kontraktów na akcje

35. Przykładowe zmiany depozytów max. 23,8%

36. Gwarantowanie rozliczeń • Mechanizm: • kalkulacja dziennych kwot zysków/strat stron transakcji (w oparciu o kursy transakcji oraz dzienne kursy rozliczeniowe), • Rozliczanie wzajemnych zobowiązań w cyklu T+0. • Dla pozycji zyskownej – wzrost wartości środków „w depozycie” • Dla pozycji stratnych – spadek wartości środków „w depozycie”. Możliwe wezwanie do uzupełnienia depozytu. • Fundusz Gwarancyjny dla instrumentów pochodnych

37. Gwarantowanie rozliczeń

38. Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki • Kupno 3 kontraktów po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 100 akcji • zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego 20% (depozyt, który inwestor wpłaca zawierając transakcję) • zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3% (depozyt, który musi być utrzymywany w domu maklerskim) • wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego 20%  (50 zł  300 akcji) = 3 000 zł • poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3%  (50 zł  300 akcji) = 2 145 zł

39. Przykład nr 1.cd

40. Przykład 2 Dźwignia finansowa i wielkość pozycji

41. Przykład 2 cd. Dźwignia finansowa i wielkość pozycji

42. Przykład 3 FW20H08 XII 2007 – I 2008 3769 1087 (ok. 30%) 2682

43. Przykład 4 FW20H08. 22.01.2008 2949 267 pkt (10%) 2682

44. Możliwości jakie dają kontrakty • spekulacja na wzrost/spadek indeksu (kursu akcji, walut), • alternatywa dla krótkiej sprzedaży (akcje, indeksy) • transakcje spreadowe • Jednoczesne kupno/sprzedaż i sprzedaż/kupno kontraktów na akcje i indeksy giełdowe • Kupno serii krótszej i sprzedaż dłuższej (lub odwrotnie) na ten sam instrument bazowy • operowanie na kontraktach na różne akcje • hedging - zabezpieczanie portfela akcji, transakcji handlowej • arbitraż

45. Spekulacja • Osiągnięcie zysku ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. • przewidywany wzrost WIG20 - kupno kontraktu • przewidywany spadek WIG20 - sprzedaż kontraktu • niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji (10 zł za otwarcie kontraktu FW20 przy kursie 2000 punktów zł to 0,05% jego wartości) , • możliwość „bezpośredniego” kupna lub sprzedaży indeksu (ETF na WIG20 da również taką możliwość), • płynny rynek - szybsze zajęcie pozycji, • możliwość łatwej spekulacji na spadek indeksu lub kursów akcji • możliwość wykorzystania zmian kursów walut

46. Hedging Ograniczanie ryzyka straty lub utraty zysku na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym. Zabezpieczenie przed: • spadkiem wartości instrumentu bazowego - sprzedaż kontraktów, (kto i kiedy to wykorzystuje?) • wzrostem wartości instrumentu bazowego - kupno kontraktów (kto i kiedy to wykorzystuje?)

47. RYNEK KASOWY RYNEK TERMINOWY spadek indeksu spadek wartości FW20 Short hedge Pozycja KRÓTKA - ZYSK Pozycja DŁUGA - STRATA STRATA + ZYSK = 0

48. RYNEK KASOWY RYNEK TERMINOWY wzrost indeksu wzrost wartości FW20 Long hedge Pozycja DŁUGA - ZYSK wzrost kosztów zakupu - STRATA STRATA + ZYSK = 0

49. Transakcje spreadowe • Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami różnych serii kontraktów terminowych. • Nie jest istotny kierunek zmiany rynku • Ważna jest analiza skali zamian wartości różnych serii kontraktów terminowych (zawężenie/rozszerzenie spreadu) kurs Seria dłuższa Zysk inwestora Seria krótsza czas

50. Arbitraż • Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego. • Efekty arbitrażu: • pewna kwota zysku • minimum ryzyka • brak wstępnych nakładów finansowych • Kontrakty przewartościowane - cena rynkowa powyżej teoretycznej • Sprzedaż kontraktów + kupno akcji • Kontrakty niedowartościowane - cena rynkowa poniżej teoretycznej • Kupno kontraktów + sprzedaż akcji • (uwaga - olbrzymie trudności z krótka sprzedażą i pożyczaniem akcji – ale to się niedługo zmieni) • (Dodatkowo: kontrakty walutowe – możliwość wykorzystania niewłaściwej wyceny np. na giełdzie.)