Cyfiawnder neu Anghyfiawnder ?

1. Cyfiawnder neu Anghyfiawnder ?

2. Pam na chaf i hefyd hawl i fyw?Pa fath o anghyfiawnder sydd yng nghân Dafydd Iwan?

3. Beth yw hunaniaeth? Sut mae pobl yn cael eu hunaniaeth? Beth sy’n dylanwadu ar eich hunaniaeth chi? Rhieni Teulu a ffrindiau Y gymuned leol Y cyfryngau Magwraeth Diwylliant a chrefydd Profiadau bywyd HUNANIAETH A PHERTHYN

4. Diffiniad Eich hun Y cyflwr o fod yn berson Personoliaeth a Chymeriad Sut mae person yn gweld ei hun Hunaniaeth Person

5. Urddas Dynol – Human Dignity • Beth yw ystyr urddas dynol? • Hunan-barch a hunan-werth • Pwrpas mewn bywyd

6. Urddas Dynol – Human Dignity • Rhestrwch 5 sefyllfa ble mae urddas dynol pobl yn cael ei danseilio • Rhyfel • Trais • Camdrin plant • Caethwasiaeth • Gorthrwm- bwlio a rheoli pobl yn erbyn eu hewyllus

7. Newyn Tlodi Rhyfel Llywodraeth sy’n camdrin ei phobl e.e. Zimbabwe Dim hawliau cyfartal Camdrin Caethwasiaeth Plant yn gweithio heb hawl i addysg Cludo dynol- human trafficking Rhagfarn a gwahaniaethu Beth sy’n anghyfiawn yn y byd?

8. TASG- CARDIAU CYFIAWNDER AC ANGHYFIAWNDER • Mewn parau rhowch y cardiau o dan y teitl cywir • Ysgrifennwch y gair Cyfiawnder a’r gair Anghyfiawnder yng nghanol tudalen • Copiwch ystyr y geiriau o’u cwmpas ar ffurf cynllun corryn- rhowch esiamplau o gyfiawnder ac anghyfiawnder o gwmpas y diffiniad • Ysgrifennwch baragraff yn egluro ystyr Cyfiawnder ac Anghyfiawnder

9. Ystyr? TEGWCH- JUSTICE Parchu hawliau dynol Pobl yn trin ei gilydd heb wahaniaeth na rhagfarn Rhyddid rhag gormes Cyfle cyfartal i bawb Gweithgaredd gonest CYFIAWNDER

10. Ystyr? ANHEGWCH-INJUSTICE Gwahaniaethu yn erbyn rhywun Anwybyddu hawliau dynol Gormes Gweithgaredd anonest – elwa rhai yn unig Triniaeth anheg o bobl Dim cyfle cyfartal ANGHYFIAWNDER

11. Codi arian i elusen Noddi plentyn/ pentref Danfon bwyd, dillad a chartrefi dros dro, moddion Hyfforddi pobl mewn gwledydd tlawd Addysg Ymgyrchu yn wleidyddol- cael arweinwyr y G8 i wneud rhywbeth e.e. ynglyn a thlodi Affrica Protestio di-drais Deuseb- dangos pa mor gryf mae pobl yn teimlo Ysgrifennu llythyron ynglyn a’r anghyfiawnder Pa fath o bethau gallwn wneud i wrthsefyll anghyfiawnder?

12. Ymgyrchu yn erbyn anghyfiawnder- siarad lan dros hawliau Rhoi pwysau ar y llywodraeth Gweddiau Gwylnosau- cynnau canhwyllau Casglu arian i elusen Ymprydio- mynd heb fwyd a diod i godi ymwybyddiaeth pobl am broblem Sut mae crefyddau yn ceisio sicrhau CYFIAWNDER yn y byd-

13. Martin Luther King-Cristion Y Fam Teresa-Cristion Oscar Romero-Cristion Nelson Mandela-Cristion Dietrich Bonhoeffer- Cristion Hawliau sifil cyfartal i bobl ddu yn America Parch a chymorth i bobl dlotaf yr India Triniaeth deg i bobl El Salvador Hawliau Sifil cyfartal i bobl ddu De Affrica Wedi sefyll lan dros yr Iddewon yn erbyn Hitler Pobl grefyddol sydd wedi gweithio dros gyfiawnder

14. 5 CRISTION Beth sydd wedi eu symbylu?

15. ESIAMPL IESU GRIST Iesu Grist yn dweud yn y Testament Newydd: • ‘Yr wyf yn rhoi i chwi orchymyn newydd: Carwch eich gilydd. Fel y cerais i chwi felly yr ydych chwi i garu eich gilydd. (Ioan 13 Adnod 34) Dylestwydd/ Cyfrifoldeb Cristnogion: • Helpu eraill mewn modd ymarferol fel yr oedd Iesu yn gwneud yn ystod ei fywyd • Helpu eraill sydd mewn angen dim ots pwy ydynt ac o ba bynnag hil, cenedl a chrefydd • Parchu a charu cyd-ddyn- pawb yn blant i Dduw ac yn hafal yng ngolwg Duw

16. Tasg Gwaith Cartref cyn y gwyliau Dewisiwch un o’r 5 canlynol ac ymchwiliwch ar y we trwy Google • Martin Luther King • Nelson Mandela • Y Fam Teresa • Oscar Romero • Dietrich Bonhoeffer Paratowch gyflwyniad POWERPOINT o 5 sleid yn dweud beth a sut yr ymgyrchodd y person yn erbyn anghyfiawnder; eglurwch pam mae’r person wedi dewis gwneud hyn?

17. Gwers 2

18. Offeiriad gyda’r Eglwys Gatholig yn El Salvador Siaradodd i fyny yn erbyn tlodi ac anghyfiawnder yn ei wlad Roedd y llywodraeth yn anghyfiawn ac yn camdrin eu hawdurdod- yn camdrin y bobl Siaradodd lan dros hawliau dynol y bobl Siaradodd yn erbyn y llywodraeth oedd yn cipio pobl o’u cartrefi a’u poenydio/lladd SAETHWYD Oscar Romero yn yr eglwys gan filwyr tra’n arwain gwasanaeth 1980 Oscar Romero

19. Roedd Oscar Romero yn gwybod bod ei fywyd mewn perygl ac eto cariodd ymlaen i siarad lan Dywedodd wrth newyddiadurwr rhai diwrnodau cyn cael ei saethu: ‘Gallwch ddweud wrth y bobl os ydynt yn llwyddo fy lladd , fy mod yn maddau iddynt ac yn bendithio’r rhai sydd yn ei wneud.’ Oscar Romero

20. Ystyr? Hawl/ Pwer dros eraill Y gyfraith- yr heddlu Person mewn awdurdod e.e. athro, rhiant AWDURDOD-AUTHORITY

21. CYDRADDOLDEB- EQUALITY • Beth yw cydraddoldeb? • Caiff pawb ei drin yn gyfartal a’i ystyried yn gydradd o ran ei statws beth bynnag fo’i gyfoeth, pwysigrwydd, hil, rhyw neu grefydd • Ydy cydraddoldeb yn bosib? • A oedd cydraddoldeb yn bodoli yng ngwlad Oscar Romero, El Salvador?

22. Cyfrifoldeb Cymdeithasol- Social Responsibility • Beth yw hwn? Y weithred o fod a dyletswydd neu rwymedigaeth i wneud rhywbeth dros bobl eraill yn eich cymdeithas • Sut y gallwn ni ddangos cyfrifoldeb cymdeithasol? • Sut ddylem ni drin pobl eraill?

23. Mewn parau Rhestrwch enwau elusennau cyfarwydd Oeddech chi’n gwybod bod gwreiddiau crefyddol Cristnogol gan sawl elusen ym Mhrydain e.e. Y Groes Goch, Y Samariaid, Oxfam, Cymorth Cristnogol a’r Fyddin Iachawdwriaeth Pam? Dyletswydd sylfaenol pob Cristion yw helpu pobl eraill a charu eu cyd-ddyn ELUSENNAU- CHARITIES

24. Taflen Ffeithiau am yr elusen Cymorth Cristnogol • Faint ydych chi’n gwybod yn barod am yr elusen yma? • Gweithiwch mewn parau a phenderfynwch beth sy’n gywir a beth sy’n anghywir yn y ffeithiau am Gymorth Cristnogol. • Os gallwch chi cywirwch y ffeithiau ar y daflen

25. Gwaith Cartref-Tasg Ymchwil • Edrychwch am wybodaeth ar yr elusen Cymorth Cristnogol • Casglwch o leiaf 5 darn o wybodaeth am yr elusen • Paratowch baraghraff byr yn egluro beth yw prif waith yr elusen a chynnwys logo / arwyddair yr elusen?

26. Elusen Cristnogol sy’n helpu pobl dlawd mewn 60 o wledydd yn y Byd sy’n Datblygu Nod Cymorth Cristnogol – lliniaru a chael gwared a thlodi Sut? Tynnu sylw/codi ymwybyddiaeth am sgandal tlodi Codi arian i wella bywydau pobl dlawd Trwy drefnu prosiectau e.e. Rhoi pibau/ffynnon ddwr i bentref Adeiladu ysgolion Ymgyrchu dros Fasnach Deg Addysgu eraill am achosion tlodi Ymgyrchu dros yr amgylchedd Cymorth Cristnogol

27. Wythnos Cymorth Cristnogol- sut mae’r elusen yn casglu arian? Cymorth Cristnogol yn gweithio yn El Salvador- esiampl o sut mae’r arian a gesglir gan yr elusen yn cael ei ddefnyddio ar draws y byd- prosiect amgylcheddol DVD Cymorth Cristnogol- gwyliwch a nodwch bwyntiau

28. Prosiectau Cymorth Cristnogol

29. Gwers 3

30. Elusen Iddewig- TZEDEK: Tasg Gwaith Cartref • Edrychwch ar Google am wybodaeth am yr elusen hon • Ysgrifennwch baragraff yn olrhain -Nod yr elusen -Esiamplau o waith a phrosiectau’r elusen

31. IDDEWIAETH  Y ‘Torah’ yn dweud: ‘gwneud beth sy’n iawn, caru ffyddlondeb a rhodio’n ostyngedig gyda’th Dduw’ Dyletswydd/ Cyfrifoldeb Iddewon : • Trin pobl yn gyfiawn yr un mor bwysig â cheisio cyfiawnder Gweithredu: • Codi ymwybyddiaeth am anghyfiawnder e.e. yr Holocost fel na fydd yn digwydd eto

32. Elusen Iddewig- ystyr ‘tzedekah’ yw CYFIAWNDER Nod ? – lliniaru a chael gwared á thlodi Sut? addysgu pobl am achosion/effeithiau tlodi prosiectau yn y gwledydd tlotaf – adeiladu ysgolion/ cartrefi lloches i sgwatwyr TZEDEK:

33. Prosiectau TZEDEK

34. TASG Darllenwch y datganiad sydd gennych allan i’r dosbarth • Ydy’r datganiadau yn deg? • Pam? • Esiamplau o beth sydd yma?

35. GWERS 4

36. RHAGFARN-Prejudice Ystyr? • Rhagfarn o blaid/yn erbyn pobl heb reswm da • Casau rhywun/rhywbeth heb reswm/achos da • Barnu person arall heb wybod dim amdano am ei fod yn wahanol i chi

37. TASG Mewn parau • Trafodwch beth yw’r gwhaniaethau rhwng y bobl yn y lluniau? • Pa fath o ragfarn sydd yn gallu tyfu allan o’r gwahaniaethau hyn?

38. Beth yw’r ymddygiad sy’n tyfu allan o ragfarn? • Gwahaniaethu • Discrimination

39. Ystyr? Trin pob yn wahanol oherwydd hil, rhyw crefydd, dosbarth. Gweithredoedd anffafriol yn seiliedig ar Ragfarn. Methu trin pobl fel bodau dynol. Gweld pobl yn wahanol ac ymateb iddynt yn wahanol. Gwahaniaethu- Discrimination

40. Anabledd Cenedl neu hil Rhyw Gwahaniaethu/ Discrimination- esiamplau

41. Gwers 4

42. HILIAETH A PHEL DROED Gwyliwch y DVD A THRAFODWCH: Rhan 1 • Sut oedd y chwaraewyr yn teimlo?

43. Rhan 2 Beth yw’r ffyrdd gwahanol y mae pobl yn rhagfarnllyd? Beth yw’r ffyrdd amlwg? Beth yw’r ffyrdd llai amlwg?

44. Rhan 3 • Beth sy’n achosi rhagfarn/ prejudice? • O ble mae syniadau rhagfarnllyd yn dod?

45. Oherwydd: Anwybodaeth Dicter Profiad cas Casineb Ofn ac ansicrwydd Pwysau cyfoedion Eiddigedd PAM TRIN POB ERAILL YN WAHANOL? Pam rhagfarn?

46. CRISTNOGAETH Safbwynt am Ragfarn • Rhagfarn yn ANGHYWIR - yn groes i ddymuniad Duw • Duw wedi creu pawb yn GYFARTAL – yn blant i Dduw • 10 GORCHYMYN – arweiniad ynglýn â chyd-fyw yn hapus

47. Esiampl IESU • Yn helpu pawb dim ots am hil, crefydd, rhyw; ‘Nid oes rhagor rhwng Iddew a Groegwr, rhwng caeth a rhydd, rhwng gwryw a benyw, oherwydd un person ydych chwi oll yng Nghrist Iesu.’ Galatiaid 3 Adnod 28 • Dyletswydd yw caru eich cyd-ddyn e.e. hanes y Samariad Trugarog ‘Carwch eich gilydd.’ • ‘Câr dy gymydog fel ti dy hun.’

48. IDDEWIAETH  Safbwynt am Ragfarn? • ANGHYWIR • Crewyd pob person ar ddelw Duw • Gan bawb yr un cyfrifoldeb tuag at Dduw • Pob hil a chenedl yn haeddu parch • Plant i Dduw – Duw yw ein creawdwr • Y 10 GORCHYMYN – arweiniad ynglŷn â chyd-fyw yn hapus

49. MARTIN LUTHER KING Yn Gristion- gweinidog gyda’r Bedyddwyr Wedi sefyll lan yn erbyn anghyfiawnder HILIAETH Anghyfiawnder Hiliaeth

50. Sut ? • Wedi ymgyrchu am hawliau sifil cyfartal i ddynion a merched lliw eu croen yn UDA e.e. protestio di-drais –boicot y bysiau gyda Rosa Parks; areithiau • Deddf Hawliau Sifil Cyfartal 1964 a 1968- llwyddiant • Llofruddiwyd ym 1968 gan James Earl Ray, dyn gwyn rhagfarnllyd yn casau’r syniad o bobl ddu yn cael hawliau sifil cyfartal