OKUL KANTİNİ ÇALIŞANLARI HİJYEN YÖNETMELİĞİ EĞİTİMİ

1. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ OKUL KANTİNİ ÇALIŞANLARI HİJYEN YÖNETMELİĞİ EĞİTİMİ

2. SAĞLIKLI BESLENME • SU HİJYENİ • SAĞLIK MUAYENELERİ • GIDA KAYNAKLI ZEHİRLENMELER VE SEMPTOMLAR

3. SAĞLIKLI BESLENME

4. YETERLİ VE DENGELİ BESLENME NEDİR? Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır

5. Temel Besin Grupları Dört Besin Grubu 1.Süt Grubu 2.Et-Yumurta-Kurubaklagil Grubu 3.Meyve ve Sebze Grubu 4.Ekmek ve Tahıl Grubu

6. SÜT GRUBU • Başta yetişkin kadınlar, çocuklar ve gençler olmak üzere tüm yaş gruplarının bu grubu her gün tüketmesi gerekir. • Bu grupta yer alan besinler: • Süt ve yerine geçen besinler; yoğurt, peynir ve süttozu gibi sütten yapılan besinler • İçerdiği Önemli Besinler : • Protein, kalsiyum, fosfor, B2 vitamini (riboflavin) ve vitamin B12 olmak üzere birçok besin öğesinin önemli kaynağıdır.

7. SÜT GRUBU • Başlıca Görevleri: • Kalsiyumdan zengin olan bu grup kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişiminde ve hücre çalışmasında önemli rol oynar. • Her gün yetişkin bireylerin günlük  2 porsiyon, çocukların, adölesan dönemi gençlerin, gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 3-4 porsiyon süt ve yerine geçen besinleri tüketmeleri gerekir. Bir orta boy su bardağı (200 cc) süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğünde peynir bir porsiyondur.

8. ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU • Bu grupta yer alan besinler: • Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler bulunur. Ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlar da bu grupta yer alır. • İçerdiği Önemli Besinler : • Protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini, posa (kurubaklagiller) içerir.

9. ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU • Başlıca Görevleri: • Hücre yenilenmesi, doku onarımı ve görme işlevinde görev alan besin öğelerini sağlarlar. • Kan yapımında görevli en önemli besin öğeleri bu grup tarafından sağlanır. • Sinir, sindirim sistemi ve deri sağlığında görev alan besin öğeleri en çok bu grupta bulunur. • Hastalıklara karşı direnç kazanılmasında rolü olan en önemli besin grubudur.

10. ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU • Etler iyi kalite protein kaynağıdır. Özellikle protein gereksiniminin arttığı, hızlı  büyümenin olduğu bebeklik, çocukluk dönemlerinde diyette mutlaka yer alması gerekir.Günlük  2-3 köfte kadar et-tavuk-balık-hindi tüketilmelidir. • Yumurtanın protein kalitesi yüksek olduğu için bebek ve çocuklar tarafından her gün bir adet  tüketilmesi yararlıdır. • Özellikle kuru baklagillerin haftada 2-3 kez tüketilmesi önerilmektedir. • Yeterli ve dengeli beslenmede günlük miktar  fındıkta 15-20 adet  (30 gr) veya cevizde 5-6 adet  (30gr) olmalıdır.

11. SEBZE ve MEYVE GRUBU • Bu grupta yer alan besinler • Bitkilerin her türlü yenebilen kısmı sebze  ve meyve grubu altında toplanır. • İçerdiği Önemli Besinler : • Mineraller ve vitaminler bakımından zengindirler. Folik asit, A vitaminin ön öğesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşiklerden zengindirler.

12. SEBZE ve MEYVE GRUBU • Başlıca Görevleri: • Büyüme ve gelişmeye yardım ederler. • Hücre yenilenmesini ve doku onarımını sağlarlar. • Deri ve göz sağlığı için temel ögeler içerirler. Diş ve diş eti sağlığını korurlar. • Kan yapımında görev alan ögelerden zengindirler. • Hastalıklara karşı direncin oluşumunda etkindirler. • Doygunluk hissi sağlarlar. Barsakların düzenli çalışmasına yardımcı olurlar. • Dengesiz beslenmeye bağlı şişmanlık ve kronik hastalıkların (kalp   damar hastalıkları, hipertansiyon, bazı kanser türleri) oluşma riskini   azaltırlar.

13. SEBZE ve MEYVE GRUBU • Tüm sebze ve meyveler besin değeri içeriği ve ekonomik olması açısından mevsiminde, bol ve ucuz bulunduğu dönemlerde en az 5 porsiyon meyve • ve sebze tüketilmesi önerilmektedir. • Örneğin ; • 1 porsiyon meyve  = 1orta boy elma veya 1 orta boy portakal veya 1 büyük boy mandalina • 1 porsiyon sebze = 4-5 yemek kaşığı sebze yemeği  veya 1 kase salata

14. EKMEK ve TAHIL GRUBU • Bu grupta yer alan besinler • Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek ve benzeri ürünler bu grup içinde yer alır.

15. EKMEK ve TAHIL GRUBU • İçerdiği Önemli Besinler ve Başlıca Görevleri: • Tahıl ve tahıl ürünleri vitaminler, mineraller, karbonhidratlar (nişasta, lif) ve diğer besin öğelerini içermeleri nedeniyle sağlık açısından önemli besinlerdir. Tahıllar, protein de içerir. Bu proteinin kalitesi düşük olmakla birlikte kurubaklagiller ya da et, süt, yumurta gibi besinlerle bir arada tüketildiklerinde protein kalitesi arttırılabilir. Tahıl tanelerinin yağı vitamin E’ den zengindir. Tahıllar B12 dışındaki B grubu vitaminlerinden zengin, özellikle B1  vitaminin (tiamin) en iyi kaynağıdır. Bu vitaminler tahıl tanelerinin çoğunlukla kabuk ve özünde bulunur.Mineraller ve vitaminler bakımından zengindirler. Folik asit, A vitaminin ön öğesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşiklerden zengindirler.

16. EKMEK ve TAHIL GRUBU • Tam tahıl ürünlerini tüketin. • Tüketilecek miktar bireyin ağırlık ve bedensel çalışma durumuna göre değişir. Az hareketli, şişman bireylere günde 3 ince dilim ekmek (75 g) yeterli iken zayıf bireyler, ağır işte çalışanlar bunun 3-5 katını yiyebilirler. • Tam tahıl ürünleri günde 6 porsiyon (6 dilim ekmek veya 3 dilim ekmek, 1 kepçe unlu çorba, 4 yemek kaşığı pilav gibi) tüketilebilir. Ağır işte çalışan ve enerji gereksinimi fazla olanlar bu gruptan daha fazla tüketebilirler. • Protein ve vitamin içeriğini arttırmak için diğer besinlerle (kuru baklagiller, süt ve ürünleri) birlikte tüketin

17. OBEZİTE NEDİR? • Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından "Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal veya aşırı yağ birikmesi" olarak tanımlanmaktadır.

18. OBEZİTENİN YOL AÇTIĞI SAĞLIK PROBLEMLERİ • Vücut sistemleri (endokrin sistem, dolaşım sistemi, solunum sistemi, gastrointestinal sistem, genitoüriner sistem, kas iskelet sistemi, deri) ve psikososyal durum üzerinde yarattığı olumsuz etkilerden dolayı pek çok sağlık problemlerine neden olmaktadır. • Obezitenin çeşitli hastalıklarla ilişkisi bilinmekte olup morbidite ve mortaliteyi artırıcı etkisi de ortaya konulmuştur.

19. İnsülin direnci – Hiperinsülinemi • Tip 2 Diabetes Mellitus • Hipertansiyon • Koroner arter hastalığı • Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi • Metabolik sendrom • Safra kesesi hastalıkları • Bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri ) • Osteoartrit • Felç • Uyku apnesi • Karaciğer yağlanması • Astım • Solunum zorluğu

20. Gebelik komplikasyonları • Menstruasyon düzensizlikleri • Aşırı kıllanma • Ameliyat öncesi ve sonrası komplikasyon risklerinin artması • Ruhsal sorunlar (Anoreksiya nevroza (yemek yememe) veya Blumia nevroza (kusarak yediği besinlerden yararlanmama), Binge eating (tıkınırcasına yeme),  gece yeme sendromu gibi ortaya çıkabilir veya bir şeyi daha fazla yiyerek psikolojik doyum sağlamaya çalışma) • Toplumsal uyumsuzluklar • Özellikle sık aralıklarla ağırlık kaybetme ve kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla olması nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları • Kas-iskelet sistemi problemleri

21. SU HİJYENİ

22. SU NEDİR? SUYUN İŞLEVİ NEDİR? • Kişi sağlığı ile ilgili en önemli etmenlerden biri olan su yaşam için en gerekli maddelerden biridir. Kişinin vücut ağırlığının % 63-70’i sudur. Sağlıkla ilgili konularda su denildiği zaman içme suyu ile birlikte kullanma suları da düşünülmelidir. Çünkü su vücuda sadece içme suyu olarak değil yıkanmak, besin hazırlamak vb. için kullanılan kullanma suyu olarak da girer. Su kimyasal formülü H2O olan bir bileşiktir. Akışkan bir maddedir. Rengi ve kokusu yoktur. Sıvı, katı ve gaz halinde bulunabilir.

23. SAĞLIKLI SU NEDİR? • Kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve radyoaktivite yönünden İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte belirtilen parametre limitlerine uygun olan sular sağlıklı su olarak tanımlanır. • Yönetmeliğe göre üç türlü içeceğimiz vardır. • Bunlar: Kaynak suları, içme suları, içme ve kullanma suları.Mineralli sular bu kapsam dışındadır. • Bütün dünyada olduğu gibi su ve besinlerle bulaşan enfeksiyon hastalıkları ülkemizde de halk sağlığı sorunu olarak önemini korumaktadır. Bu hastalıklar önemli salgınlara neden olmaktadırlar.

24. SULARIN DEZENFEKSİYONU NEDİR? • Bir suyun içerdiği patojenik mikroorganizmaların elimine edilerek güvenli içilecek duruma getirilmesine suların dezenfeksiyonu denir. Kısaca suların hastalık yapıcı ve kirlilik yapan mikroorganizmalardan arındırılmasıdır. • İçme ve kullanma suları ise kaynağı bir yer altı kaynak suyu olabileceği gibi genellikle yüzey sularının arıtılması sonucu şebekeye verilen sulardır. Her içme kullanma suyu toplum tarafından içilebilir birincil su kaynağı olmalıdır. • Yüzey sularının arıtılması kendine has teknikleri ve kimyasal işlemleri olan birsüreçtir. Bu suların en temel özelliği son aşamada dezenfeksiyon işlemine tâbi tutulmalarıdır. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan dezenfektan madde ise klordur.

25. İçme suyu olarak temiz su kullanmalı • Temizliğinden emin olunmayan sular kesinlikle içilmemeli • Şüpheli durumlarda su kaynatılmalı veya filtre edilmeli

26. SAĞLIK MUAYENELERİ

27. 2 Kasım 2011 tarihli 663 sayılı Resmî Gazetenin “SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME”sinin 58. maddesinin • (11) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun; • a)  126 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. • “Madde 126- Gıda üretim ve satış yerleri ve toplu tüketim yerleri ile insan bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik hizmetlerine yönelik sanatların ifa edildiği iş yeri sahipleri ve bu iş yerlerinin işletenleri, çalışanlarına, hijyen konusunda bu iş yerlerindeki meslek ve faaliyetin gerektirdiği eğitimi vermeye veya çalışanların bu eğitimi almalarını sağlamaya, belirtilen eğitimleri almış kişileri çalıştırmaya, çalışan kişiler ise bu eğitimleri almaya mecburdurlar. Bizzat çalışmaları durumunda, iş yeri sahipleri ve işletenleri de bu fıkra kapsamındadır. • Bulaşıcı bir hastalığı olduğu belgelenenler ile iş yerinin faaliyet ve hizmetlerinden doğrudan yararlananları rahatsız edecek nitelikte ve görünür şekilde açık yara veya cilt hastalığı bulunanlar, bizzat çalışan iş yeri sahipleri ve işletenleri de dâhil olmak üzere, alınacak bir raporla hastalıklarının iyileştiği belgeleninceye kadar, birinci fıkrada belirtilen iş yerlerinde çalışamaz ve çalıştırılamazlar. Çalışanlar, hastalıkları konusunda işverene bilgi vermekle yükümlüdür.” • b) 127 nci maddesi aşağıdaki şekilde düzenlenmiş ve Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir. • “Madde 127- 126 ncı maddede belirtilen iş yerlerindeki hijyen eğitimine yönelik hususlara, bu iş yerlerinde çalışmaya engel bulaşıcı hastalıkların ve cilt hastalıklarının neler olduğuna, iyileşme hâlinin belirlenmesine, hangi meslek ve sanat erbabının 126 ncı madde kapsamında olduğuna ilişkin usûl ve esaslar, Sağlık, İçişleri ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlıklarınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. • 126 ncı maddede belirtilen iş yerlerinde bulaşıcı bir hastalık veya bir salgın hastalık çıkması durumunda, bu hastalıkla alakalı gerekli incelemeler, analiz masrafları iş yeri sahipleri ve işletenlerince karşılanmak üzere ilgili kurumlar tarafından yapılır. • 126 ncı maddede belirtilen iş yerlerinde bulaşıcı bir hastalık veya bir salgın hastalık çıkması hâlinde doğacak hukukî sorumluluklar ile bu durumdan zarar gören kişi veya kurumların hukukî yol vasıtasıyla talep edebilecekleri tazminat ödemeleri veya olabilecek diğer ödemeler iş yeri sahiplerine ve işletenlerine aittir.”

28. BESİN ZEHİRLENMELERİ

29. BESİN ZEHİRLENMESİ NEDİR? • Besin zehirlenmesi, herhangi bir yiyecek ya da içeceğin tüketimi sonucu meydana gelen enfeksiyon veya zehirlenme durumuna verilen genel isimdir • Genellikle hijyenik yönden uygun olmayan koşullarda hazırlanan ve pişirilen besinlerde üreyen bakteriler, besin zehirlenmelerine neden olmaktadır.  Çoğunlukla hafif seyirli ve kısa süreli hastalıklar olmalarına karşın, zehirlenmeye yol açan besinle ve kişiyle ilişkili bazı faktörler, hastalığın zaman zaman daha ağır seyretmesine hatta ölümcül olmasına yol açabilir. Besin kaynaklı hastalığa herkes yakalanabilir ancak bağışıklık sistemi zayıf olanlar, bebekler, çocuklar, gebeler ve yaşlılar daha duyarlıdır.

30. ZEHİRLENME BELİRTİLERİ NELERDİR? • Besin zehirlenmelerinin belirtileri hastalığa neden olan bakteri veya toksinin özelliği, besinin ne oranda bakteri veya diğer ajanlar ile kirlendiği, tüketilen miktar ve kişinin bakteriye karşı gösterdiği duyarlılığa göre değişiklik göstermekle birlikte, pek çoğunda mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, karında kramplar şeklindedir. • Besin zehirlenmeleri genellikle ani başlar ve hastalık belirtisi 30 dakika ile 72 saat arasında ortaya çıkabilir.

31. BULAŞMA YOLLARI NELERDİR? • Bakteriler, kendi başlarına hareket edemezler. Besinlere bulaşabilmeleri için mutlaka bir aracıya gereksinim duyarlar. Bu aracılar, insanlar, hayvanlar ve böceklerdir. Bakteriler besinlere hasta ya da taşıyıcı insan yoluyla bulaşabildiği gibi, “çapraz bulaşma” adı verilen yolla da bulaşabilir. • Çapraz bulaşma; temiz bir yiyeceğe besin olmayan ve bakteri içeren etmenlerden bakteri bulaşmasına denir. • Çapraz bulaşmaya neden olan besin dışı etmenler; • Eller • Araç-gereçler • Doğrama tahtaları, • Mutfak tezgahları, • Mutfakta kullanılan bez ve süngerler, • Giysiler, • Öksürme, hapşırmadan kaynaklanan damlacıklar, • Bakteri bulaşmış ya da potansiyel riskli besinlerden sızan sıvılarla temas etmiş olan her türlü yüzeydir.

32. BESİN ZEHİRLENMESİNDEN ŞÜPHELENİLİYORSA NE YAPILMALIDIR? • Kusma ve ishal vücudun zehire gösterdiği tepkilerdendir. Bu nedenle şikayetlerin başlamasını takiben 24 saat içerisinde kesinlikle bulantı ve ishali önleyici ilaçlar kullanılmamalıdır. • İshal ve kusmayı arttıracak düşüncesiyle hiçbir şey yememek yanlış bir davranıştır. İshal tedavisinin en iyi şekli dinlenmek ve bol miktarda sıvı ( temiz içme suyu, ayran, maden suyu, şekersiz çay vb.) tüketmektir. • İshal geçene kadar yoğurt, pirinç lapası, haşlanmış patates gibi besinler tüketilmeli, bağırsak hareketliliğini arttıran çiğ sebze, erik, kayısı, incir, üzüm, karpuz gibi meyveler tüketilmemelidir. • Meyveler iyice yıkandıktan ve kabuğu soyulduktan sonra tüketilmelidir. • Kanlı ishal, boyun sertliği, şiddetli baş ağrısı, ateş varlığında ve süresi • 2 günden fazla devam ediyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

33. BESİN ZEHİRLENMESİNDEN KORUNMA YOLLARI NELERDİR?-1 • Besinleri güvenilir yerlerden satın almaya özen gösterilmelidir. • Her türlü gıda maddesi satın alırken etiket bilgisi okunmalı, üretim ve son kullanma tarihi, Gıda, Tarım ve Hayvancılık  Bakanlığından üretim izni olup olmadığı ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir. • Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri kesinlikle kullanılmamalıdır. • Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta satın alınmamalı, yumurtalar kullanılmadan hemen önce mutlaka yıkanmalıdır. • Dondurulmuş besinleri satın alırken ambalajı altında ve içinde buz kristalleri olmamasına dikkat edilmeli, orijinal paketlerinde -18°C’de satın alınmalıdır. • Dondurulmuş besinler, buzdolabı sıcaklığında veya mikrodalga fırında çözdürülerek kullanılmalı, çözdürme işlemi oda sıcaklığında veya kalorifer, soba üstüne bırakılarak kesinlikle yapılmamalıdır.Bir kez çözdürülmüş olan besinleri tekrar dondurmayın.

34. BESİN ZEHİRLENMESİNDEN KORUNMA YOLLARI NELERDİR?- 2 • Çabuk bozulabilen besin maddeleri satın alındıktan sonra açıkta ve oda sıcaklığında bırakılmamalı, tüketilene kadar buzdolabı ısısında muhafaza edilmelidir. • Besinleri hazırlama, pişirme ve servisinde kişisel hijyen kurallarına uyulmalı, eller yemek hazırlamadan önce ve sonra iyice yıkanmalı, tuvalet sonrası el temizliğine özen gösterilmelidir. • Çapraz bulaşmayı önlemek amacıyla çiğ besinler ile pişmiş yiyecekleri ayrı raflarda , pişmiş yiyecekleri üst raflarda ve üzeri kapalı şekilde depolayın . • Çiğ ve pişmiş besinleri birbirinden ayrı hazırlama yüzeylerinde ve ayrı araç gereçler ile hazırlayın. • Mümkünse yemekler günlük olarak hazırlanmalı, artan yemeklerde yeniden ısıtma söz konusu olacaksa bir kereden fazla tekrar ısıtma işlemi yapılmamalıdır. • Kırmızı et, tavuk, balık, süt ve ürünleri gibi kolay bozulabilen riskli besinler uygun süre ve sıcaklıklarda pişirilmeli, pişmiş yemekler oda sıcaklığında • 1 saatten fazla bekletilmemelidir.

35. BESİN ZEHİRLENMESİNDEN KORUNMA YOLLARI NELERDİR?- 3 • Pişirdikten sonra hemen tüketilmeyecek yemekler, hızla soğutularak yeniden servis edilene kadar buzdolabında saklanmalıdır. • Özellikle çiğ et, yumurta ve kümes hayvanları gibi besinleri hazırlamadan önce ve hazırladıktan sonra eller  uygun sıcaklıkta sabunla  yıkanmalıdır. • Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olanlar kesinlikle satın alınmamalıdır. • İçme sularının güvenilir kaynaklardan satın alınmasına özen gösterilmeli, güvenilirliğinden emin olunmadığında kaynatıldıktan sonra içilmelidir. • Özellikle dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır. • Tahıl, kurubaklagil ve kuruyemiş  gibi kuru gıdalar nemsiz, kuru ve 15°C -20°C arasındaki sıcaklıklarda muhafaza edilmelidir. • Sebze ve meyveler iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir.

36. BESİN ZEHİRLENMESİNDEN KORUNMA YOLLARI NELERDİR?- 4 • Sebze ve meyvelerin temizliğinde kesinlikle deterjan gibi kimyasal maddeler kullanılmamalıdır. • Kullanılan bezler, tutaçlar ve süngerler mikropların bir yerden başka bir yere taşınması için en iyi araçlardır. Bu nedenle, her kullanım sonrası bezler dezenfekte edilmeli, ıslak ve sıkılı halde bırakılmamalıdır. • Her kullanımdan sonra besinleri hazırlarken kullanılan tüm araç gereçler ve yüzeyler deterjanlı sıcak su ile yıkanıp iyice durulanmalıdır. • Özellikle riskli grup içinde bulunan çocuklarımızı gıda zehirlenmelerinden korumanın başlıca unsuru sağlıklı beslenme çantasıdır. Sağlıklı beslenme çantası sadece bu çantanın içine giren sağlıklı besinlerden oluşmamaktadır. Aynı zamanda besinler kadar önemli olan beslenme çantasının ve içine konan saklama kaplarının temizliğidir. Her kullanım sonrasında bu kaplar deterjanlı sıcak su ile yıkanıp iyice durulanmalıdır.