Dede Korkut Hikayeleri

Dede Korkut Hikayeleri Kazılık Kocaoğlu Yegenek Destanı Grup 7 Nuri YILDIZ Veli Köroğlu Ergin Güzel İsmail Erdoğan Deniz Doğru

Dede Korkut Kitabının Yazarı • Destanı halk hikayelerinin yazarı kesinlikle belli değildir.Elde bulunan iki yazma nüshanın biri Dresden’de,diğeri de Vatikan’dadır.Bu iki nüshanýn ikisinde de bulunan ve besmele ile başlayan giriş yazısında,Dede Korkut veya Korkut Ata diye anılan bir şahsiyetten söz edilir,bunun ağızdan deyişler ve atasözleri nakledilir.Sonra da zaman zaman Dede Korkut kimi olaylar içinde veya anlatılan şeylerin sonunda ortaya çıkar,olayları tatlıya bağlar,öğütler verir,dua eder,sözü bitirir.Bu yüzden de bu kitabın anlatıcısı olarak kabul edilir.Ama yazarı kimdir,bu iki yazma nüshasının aslı kim tarafından yazılmış,işte bu belli değildir. Bu belirsizlik de yine kimliği hakkında kesin bilgiler olmayan Dede Korkut’un menkıbelere karışmış kişiliği ile birleştirilerek açıklanmaya çalışılır.Akla en yatkın açıklama da budur • Dede Korkut,bu kitabın yazarı veya anlatıcısı olabilecek tek kişidir,sözün kısası.Çünkü üslûp bakımından kitap,bütünlüğe sahip…

HAYATIDede Korkutun 570-632 yıllarý arasında, Hz. Muhammed (S.A.V) zamanında yaşadığı rivayet edilmiştir. Oğuzların Kayı veya Bayat boylarından geldiði, hem geçmişten ve hem de gelecekten haber veren, "kerem sahibi bir evliya" olduðu rivayet edilmektedir. "Ozanların Piri" veya "Ozanlarýn Başı" olarak da bilinen Dede Korkutun, (manen) Hz. Muhammed´in hayýr duasını aldığı ve Oğuzlara Islâm dinini öðrettiği de bu rivayetlerle günümüze kadar ulaşmıştır.Öte yandan Dede Korkut, tüm Türk kavimlerinin atasıdır ve dâhisidir. Türk destanlarında ve halk hikâyelerinde, Dede Korkut adına ve onun mucizevî sözlerine rastlamak her zaman mümkündür. Türk hükümdarlarının akıl hocası ve veziri olduðu bilinen Dede Korkut, bütün Türklüðün yegâne temsilcilerinden ve bugün de yaşatılmaya çalışılan atalarındandır. Destan özellikli pek çok halk kahramanının mücadeleleri anlatılan Dede Korkut hikâyelerinde; güzel ve hikmetli sözler, Türklerin tarihine ait rivayetler, han ve beyler hakkında methiyeler, Türk töresine ait pek çok konular işlenerek, iyilere övgü kötülere eleştiri vardır.

KITABIN ÖZELLİKLERİ Kitabın eldeki nüshalarının 15. yüzyılda yazıya geçirildiği veya asıl nüshadan kopya edildiği sanılmaktadır.Kitaptaki olaylarla ifadeler gözden geçirilip tarihi kişilerle kahramanlar arasında benzerlikler kurulduğunda,kitabın iki ayrı tarih döneminden söz ettiği ortaya çıkmaktadır:Birincisi,Oğuzların Sir-Derya’nın kuzeyindeki komşuları olan Peçenek ve Kıpçaklarla ilişkilerini anlatan hikayeler. Bunlar Salur Kazan boyu menkıbeleri şeklinde değerlendirilmektedir.Salur Kazan’la ilgili boylar,bu tür hikayelerdir ve Þecere-i Terâkime’ de de benzer þekilde anlatılır.Bu dönemin Peygamberimizin yaşadığı döneme tekâbül ettiği sanılıyor

İkinci tarihî dönem ise,13.yüzyıldan itibaren Doğu Anadolu ve Azerbaycan’da yerleşen Türkmen boylarının Gürcüler ve Trabzon Rumları ile savaş-larını anlatan boylarda ortaya çıkmaktadır.Bunlar Bayındır Han’ın bulunduğu,Kazan Han’ın onun damadı olarak sunulduğu hikâyelerdir.Aralarında üç yüz yıldan az olmayan bir zaman geçmesine ,birinin Peygamberimiz,diğerinin de Abbasiler dönemine tekâbül etmesine rağmen,iki dönemin de Dede Korkut Kitabı’nda birlikte anlatılır.Bütün bunlar,onun 295 yıla yakın bir zaman yaşadığı rivâyetine mesnet olabileceği gibi,bu kitabın halk edebiyatının ortak verimlerinden biri sayılmasına da yol açmış olabilir.Bu geniş zaman,onun destan gibi sayılmasına zemin hazırlamıştır sanıyoruz.

Hikayenin Özeti

Kese kese yemeğe yahni güzel, Keser günde sürçmese yüğrük güzel, Daim geldiğinde dursa devlet güzel, Bildiğini unutmasa akıl güzel, Kırımından dönmese kaçmasa erlik güzel...

Kam Gan oğlu Han Bayındır’ın İç Oğuz ,Taş Oğuz beylerine verdiği büyük bir ziyafette veziri Kazılık Koca şarabın etkisi ile coşarak Bayındır Han’dan akın diler.Han izin verir.Kazılık Koca işe yarar kocalarını toplar,hazırlık görür,yola çıkar.Çok dağlar,dere tepe aşarak Arşun oğlu Direk Tekür’ün Karadeniz kıyısındaki Düzmürd kalesine gelip konarlar.Yapılan savaşta Kazılık Koca tutsak edilerek kaleye hapsolunur.

Kazılık Koca on altı yıl hisarda tutsak kalır.Emen adında biri altı defa saldırır,fakat kaleyi alamaz. Kazılık Koca’nın tutsak edildiği sırada bir yaşında olan oğlu on beş yaşına girer.Yigenek babasını ölmü bilir,tutsaklıkta olduğunu çocuktan saklarlar.Fakat birgün Kara Göne oğlu Budak ile bir sohbette atışınca Budak,yiğit ise gidip babasını kurtarmasını söyler.Babasının sağ olduğunu öğrenen Yiginek,Bayındır Han’nın huzuruna varır ve şöyle der:

Alaca sabah Sapa yerde dikilen Ak ban evli, Gök sayvanlı, Tavla tavla çekilende Şahbaz atlı; Çağruban dad verende Yol çavuşlu Yaykanduğunda yağ dökülen Sofrasında bol nimetli, Kalmış yiğit arkası Beze mişkin umudu, Türkistan’ın direği Tülü kuşun yavrusu, Anut suyunun aslanı Karacık’ın kaplanı, Devletli hanım benim!..

Babasının sağ olduğunu öğrenen Yiginek,Bayındır Han’dan asker ister ve akın izni alır.Bayındır Han’ın buyruğu ile eskiden Demürkapu Derbendinde bey olan Kıyan Selçük oğlu Delü Tundar,Aygır Gözler suyunda suyunda at yüzdüren ve elliyedi kalenin kilidini alan Eylik Koca oğlu Dülek Evren Bağrıncı oğlu İlalmış,Toğsun oğlu Rüstem,Delü Evren ,Soğan Saru ,hasılı yirmidört sancak beyi Yigenekle beraber hazırlık görürler. Ertesi gün Yigenek dayısı Emen’i rüyasında gördüğünü anlatarak ,rüyasında Emen’in kendisene kaleye gitmekten vazgeçmesini söylediğini, kendisinin de bunu reddettiğni nakleder.

Burada dayım söyledi eydür: Yettiğimde yol yetmezdi, Yedi bayırın kurduna benzerdi yiğitlerim. Yedi kişiliyle kurulurdu benim yayım, Kayın dalı yeleğinden som altınlı benim okum, Yedi katla vardım, O kaleyi alamadım Geri döndüm; Benden de er çıkamazsın Yeğenim, dön!.. Dedi.

Yegenek düşünde dayısına söylemiş görelim ne söylemiş: Kalkubanı dayı yerinden doğrulduğunda, Ala gözlü bey yiğitleri yanına sen salmadın, Adı belli beylerile sen yürütmedin, Beş akçalı ulufeciler yoldaş ettin, Anınçün o kaleyi sen alamadın demiş.

Yegenek gene söyler: Kese kese yemeğe yahni yahşi güzel, Keser günde sürçmese yöğrük güzel, Daim geldiğinde olursa devlet güzel, Bildiğini unutmasa akıl güzel, Kırımından dönmese kaçmasa erlik güzel...

Hep birlikte yola girip Düzmürd kalesine ulaşırlar.Yapılan savaşta Arşun oğlu Direk Tekür,Delü Tundar’ı,Dülek Evren’i ve yirdört sancak beyinin diğerlerini meydandan kaçırır,hiç birisi karşısında duramaz.

Pes Kazılık Koca oğlu Yegenek,taze yiğitçik,yaradan Allah’a sığındı,bizeval mabuddu öğdü eydür: Yücelerden yücesin, Kimse bilmez nicesin, Aziz Tanrı! Anadan doğmadın, Kimse rızkın yemedin, Kimseye güç etmedin, Kamu yerde Ehadsin, Allah’ü samedsin! Urduğun ulatmayan Ulu tanrı! Bastığın belirtmeyen belli Tanrı! Götürdüğün görke yetiren görlü Tanrı! Kakıdığın kahreden kahhat Tanrı! Birliğine sığındım, Çalabım, Kadir Tanrı! Medet senden, Kara donlu kafire at teperim, İşimi sen onar!

Sonunda yigenek meydana at sürerek daha ilk vuruşta tekürü yaralar.Tekür kaleye kaçmak istesede Yigenek arkasından yetişerek kale kapısında boynunu vurur.

Tutsak olan Kazılık Koca, salıvermişler, çıkıp geldi.”Hay, bey yiğitler, kafiri kim öldürdü?” deyü soylamış,görelim, Hanım, ne soylamış, eydür: Kaytabanın mayasın yüklü kodum; Ner midir, maya mıdır? Anı bilsem... Ala gözlü görklü helalim yüklü kodum; Erkek midir, kız mıdır? Anı bilsem... Bire bey yiğitler, haber bana! Yaradanın aşkına! Dedi

Yegenek burada soylamış,görelim hanım ne soylamış, eydür: Kaytabanın mayasını Yüklü kodun,ner oldu, Kara elli koyununu Yüklü kodun,koç oldu. Ala gözlü görklü helalin Yüklü kodun, aslan oldu.

Bunun üzerine Kazılık Koca’yı serbest bırakırlar.Fakat beyler bununla yetinmeyerek kaleyide alırlar.Kilisesini yıkıp mescit yapar, aziz Tanrı adına hutbe okuturlar.En değerli hediyeleri Bayındır Han’a ayırdıktan sonra ganimetleri ganimetlerigazilere bağışlayıp dönerler,evlerine gelirler. Dedem Korkut gelipdestanalr söyler ve bu Oğuzname’yi Yigenek’e ithaf eder.

Dedem Korkut geliben boy boyladı, soy soyladı.”Bu Oğuzname Yegenek’in olsun!” dedi. Yüm vereyim, Hanım! Yerli kara dağların yıkılmasın!Gölgelice kaba ağacın kesilmesin!Ak sakallı baban yeri uçmak olsun!Ak pürçüklü anan yeri bihişt olsun! Ahır sonu eri imandan ayırmasın!ak alnında beş kelime dua kıldık, kabul olsun!Günahınızı adı görklü Muhammed Mustafa yüzü suyuna bağışlasın!..

karakterler

Han Bayındır:Bulunduğu topluluğun lideri. Kazılık Koca:Bayındır Han’ın veziri.Cesur,yiğit ve cengaver birisi

Arsınoğlu direk Tekür:Uzun boylu,güçlü ve çok iyi yay kullanıyor Yegenek:Esas oğlan.Babası gibi cesur,güçlü ve yiğit birisi

Karagüne oğlu Budak:Bizim esas oğlan’a babasının tutsak olduğunu söyleyen patavatsız kişi. Yegenek’in 24 sancak beyinden bazıları Eylek Koca oğlu Devlek Evren:Elliyedi kalenin kilidini alan yiğit birisi

Toğsun oğlu Rüştemi Deli Evren:Ejderhalar ağzından adam alan yani cesur birisi demek istiyor.

Soğan Sarı:Çok hızlı ve atik olan birisi Emen:Yegenek’in dayısı.Cesur birisi Hisar’a 6 sefer düzenlemiş.

Kültürel Özellikler • Bu söze göre o zamanlarda ya Türkler halıcılıkla uğşaşıyordu ya da Çin’den ipek halı alıyorlardı.Bunu günümüze uyarlarsakşimdide ülkemiz daha ucuz olduğu için Çinden çeşitli mallar ithal ediyor. • Kılıç ve gürz gibi silah isimleri var.Bunlar o dönemde demircilik yapıldığının göstergesi • O zamanlarda birlik ve bütünlük varmış.Bunu 24 sancak beyinin birararya gelip hareket etmesiyle görüyoruz.Bunu Kurtuluş savaşında güncel olarak söylenirse Türk bayrağının yakılmasıyla oluşan birlik-bütünlük havası gösterebilir. • Kaledeki kiliseyi yıkıp mecit yapmaları ve hutbe okutmaları islamiyete geçtiklerini gösteriyor. “ipek halısı döşenmişti” diye bir söz geçiyor.

A slayt by Nuri YILDIZ Slaytın tamamını http://www.yildizmedya.tr.cx adresinden download edebilirsiniz.

Dede Korkut Hikayeleri