Angst, verdriet en eenzaamheid Het verhaal over zelfbeschadiging Vrijdag 4 juni 2010

1. Angst, verdriet en eenzaamheidHet verhaal over zelfbeschadigingVrijdag 4 juni 2010 Marcia Kroes Ervaringsdeskundig trainer SoSe Voorlichting, training & advies

2. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

3. Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ) • Opgericht in 1998 uit boosheid • Lotgenotencontact • Belangenbehartiging • Signalering • Voorlichting • Trainingen en cursussen • Onderzoek Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

4. Samen werken aan herstel De Landelijke Stichting Zelfbeschadiging is van mening dat zelfbeschadiging als overlevingsstrategie erkend moet worden. De nadruk wordt niet gelegd op het direct moeten stoppen, maar op het inzichtelijk maken van oorzaken en aanleidingen, stap voor stap werken aan controle en het vinden van alternatieven. Zelfbeschadiging moet bespreekbaar zijn: negeren, straffen, veroordelen of verbieden werkt niet. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

5. STRESS… Wat doet u? • Als het werk boven uw hoofd groeit? • Als u relatieproblemen heeft? • Als de volgende fusie eraan komt? • Als u geldproblemen heeft? • Als uw kind problemen op school heeft? Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

6. STRESS • Iedereen heeft met stress te maken • Iedereen heeft een eigen manier om er mee om te gaan • Zoals u ziet, is er altijd een mengeling van strategieën Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

7. Mensen die hun stress niet kunnen hanteren of op een gezonde manier kunnen uiten, gaan zichzelf soms verwonden. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

8. Wat is zelfbeschadiging?Verschijningsvormen • Medicijnen (gebruik van beschikbare poeders en pillen in huis, vaak van de andere gezinsleden) • Giftige stoffen (innemen van chloor, azijnzuur, schoonmaakmiddelen, shampoo, haarmiddelen, terpentine en rattengif) • Scherpe voorwerpen (inslikken van paperclips, punaises) • Branden (Jezelf brandwonden toebrengen, o.a. brandende sigaretten uitdrukken op je lichaam) • Bonken, slaan, krabben, krassen en schuren (hoofd tegen de muur aan bonken, jezelf slaan, de huid langdurig tot bloedens schuren) Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

9. Haar uittrekken (Hoofdhaar en wenkbrauwen en wimpers uittrekken) • Snijden (Met scherpe voorwerpen op allerlei ledematen jezelf schade toebrengen) • Beschadigen van de genitaliën (inbrengen van scherpe voorwerpen in de vagina, vagina openschuren, met agressieve schoonmaakmiddelen de vagina behandelen) • Jezelf ‘opzettelijk’ in gevaar brengen (risico’s opzoeken om jezelf letsel toe te brengen zoals vlak langs de autoweg lopen) • Alcohol en drugs (overmatig gebruik) Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

10. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

11. Omgaan met stress en spanning Constructief Actieve probleemoplossing * Er over nadenken * Er iets aan doen * Gevoelens onder woorden brengen * Hulp zoeken * Actie ondernemen * Steun mobiliseren EXTERNALISEREN INTERNALISEREN Passieve probleemoplossing * Boosheid * Bagatelliseren * Schelden, vechten * Vermijden * Drank, drugs, geweld * Onder de dekens kruipen * Pijn zoeken * DOOD Destructief Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

12. Oorzaken zelfbeschadigend gedrag • Onveilige hechting • Gezinsproblemen • Emotionele ontregeling door traumatische ervaringen, met name seksueel misbruik • Depressie • Onvoldoende steun in moeilijke levensfase • Onvermogen gevoelens te uiten • Gesloten sociocultureel systeem • Ontworteling Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

13. Beweegredenen zelfbeschadiging • Innerlijke pijn laten wegvloeien • Emotionele pijn verplaatsen naar de beschadigde plekken • Straffen • Boosheid uiten • Erger voorkomen (suïcide) • Rust zoeken • Niets meer voelen/jezelf verdoven • Weer iets voelen • Reiniging, ‘schoonmaken’ • Zelfhaat • Signaal dat het slecht gaat Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

14. Mythes en Vooroordelen • Aandachttrekkerij • Kopieergedrag • Besmettelijk • Negatief gedrag • Shockeren • Borderline • Het is agressie Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

15. Uitstapje:Is zelfbeschadiging agressie? • Cursist MMAG: ‘Ja, want het overschrijdt ook mijn grenzen.’ • Trainingsbureau Leo: ‘Zelfbeschadiging is agressie waarvan aangifte gedaan moet worden bij de politie.’ • LSZ: ‘Het is soms agressie naar jezelf toe maar lang niet altijd. Soms doe je het uit boosheid, soms uit verdriet, soms vanuit een verdoving… Maar het is geen agressie naar een ander toe.’ Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

16. Wat is agressie? • Wikipedia: ‘Onder agressie wordt meestal verstaan het gewelddadig handelen met het doel schade toe te brengen. Dikwijls gaat het om schade aan personen.’ • Leren.nl: ‘Wanneer je andermans grenzen overschrijdt, bewust schade berokkent aan iets of iemand, of als je met je woede iets probeert te bereiken of iets wilt verhullen, dan is er sprake van agressie. Agressie is bedreigend en schadelijk voor degene tegen wie het gericht is.’ Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

17. Wat vind ik? • Wanneer ik me verwond wil ik alleen mezelf iets aandoen, niet een ander. • Soms is zelfbeschadiging bedoelt om iets bij een ander te bereiken… • Maar het komt bijna altijd voort uit angst en ongelukkig zijn (bij mensen die psychisch lijden). • Ik overschrijd soms de grenzen van een ander maar ik wil een ander geen schade toebrengen. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

18. Terug naar het onderwerp:Het zelfbeschadigingproces • Het denkstadium (beginfase) • Het gevoelsstadium (klimmende fase) • Het gedragsstadium (crisisfase) • En het effect van de zelfbeschadiging (postcrisisfase) Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

19. In een besloten setting • Zelfbeschadiging neemt toe • Heeft te maken met (verlies van) autonomie en controle • Heeft te maken met dubbel gevangen zitten • Groepsleiders zijn dan de ‘belangrijkste ander’ • Begeleiders moeten laten weten dat het voor hen oké is om erover te praten • Een reactie als boosheid, schrik, verdriet is allemaal menselijk Daar kunnen wij wel tegen! • Voel je niet machteloos als niets wat je doet lijkt te helpen… Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

20. Wat gaat er mis binnen de zorg? • Contracten en eventueel weggestuurd worden • Beperkende maatregelen: separeren, fixeren • Onhaalbare voorwaarden • Afwijzing • Stigmatisering • Hulpverleners weten vaak niet wat te doen • Behandeling is elke keer anders: roept verwarring op Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

21. Wat levert het je op (korte termijn)? • Overleving • Een vriend • Rust • Ontspanning • Verminderen chaos in je hoofd • Weer iets voelen • Niks meer voelen Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

22. Wat krijg je er ongewild bij? • Een vijand • Wonden en littekens • Slechte behandeling, bijv. SEH, uitgesloten worden van therapie • Stigmatisering • Een waardeloze manier om te vragen wat je nodig hebt • Afwijzing door de omgeving Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

23. Wat doet het met de begeleider? • Afschuw, schrik, paniek als reactie op het zien van of horen van zelfbeschadiging is ONVERMIJDELIJK. • Dit kan zich uiten in te veel afstand of te grote betrokkenheid. Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

24. Wat kan het gevolg zijn? • AFSTAND NEMEN • Er niet naar vragen • Er niet naar willen kijken • Fysiek afstand nemen • Het verzwijgen • Het er niet over hebben met de cliënt in de hoop dat het vanzelf wel weggaat Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

25. Wat kan helpen? • Praat er met het zorgteam over • Zorg voor je eigen deskundigheidsbevordering • Zoek intervisie of een maatje • Blijf er niet alleen mee zitten • Neem professionele afstand met behoud van betrokkenheid: kijk er naar, neem waar wat het met je doet en handel met verstand van zaken Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

26. Wat doet het met de cliënt? • Schamen • Terugtrekken • Liegen • Boos worden • Bang zijn • Sociaal wenselijk gedrag • Ontwijken Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

27. Wat heeft het meest geholpen? • Luisterend oor • Niet bagatelliseren • In eigen tempo • Andere, waardevolle, dingen zoeken • Hoop en vertrouwen van anderen • Succeservaringen: zelfvertrouwen opbouwen!! Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

28. M & M methodeWat te doen? • Vraag er actief naar • Maak een stappenplan en formuleer een (haalbaar) doel, bijv. schadebeperking • Maak er geen ramp van • Blijf staan en ga niet mee in de ontreddering en paniek • Wees begrensd beschikbaar • Hou je hoofd koel, maar de relatie warm • Zoek naar het probleem achter het gedrag • Wat is de vraag van de cliënt? • Verbied het niet, maar zoek mogelijkheden om op een andere manier met de achterliggende problemen om te gaan Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

29. M & M methodeHoudingsaspecten • Niet veroordelend! • Toon begrip • Zeg wat het met je doet • Geef echte aandacht • Wees betrokken • Respect voor de ernst van het lijden • Laat je niet meeslepen Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010

30. Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ) Postbus 140 3500 AC UTRECHT Tel. 030 – 2311 473 www.zelfbeschadiging.nl Marcia Kroes SoSeVoorlichting, training & Advies Tel. 06 – 5044 2319 sose.vta@hotmail.com Bloed, zweet en tranen. Forensische Studiedag, 4 juni 2010