Upośledzenie umysłowe

1. Upośledzenie umysłowe prezentacja

2. Pojęcie upośledzenia umysłowego Upośledzenie umysłowe to znaczące obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszą deficyty w dziedzinie zachowań adaptacyjnych i które występuje w okresie rozwojowym. (globalny defekt intelektualny: deficyty we wszystkich procesach poznawczych, emocjonalno– motywacyjnych, a także osobowości mającej pełnić nadrzędną rolę w regulacji stosunków zachodzących między jednostką, a otoczeniem)

3. Pojęcie upośledzenia umysłowego Według definicji Amerykańskiego Stowarzyszenia Upośledzenia Umysłowego (AmericianAssociation on MentalRetardation – AAMR) z 1992 roku Upośledzenie umysłowe charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym, z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, korzystania z dóbr społeczno–kulturalnych, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy. Upośledzenie umysłowe ujawnia się przed 18 rokiem życia.

4. Pojęcie upośledzenia umysłowego Janusz Kostrzewski upośledzenie umysłowe zalicza do globalnych dysfunkcji intelektualnych i odróżnia je od dysfunkcji parcjalnych, w których występuje zaburzenie jednej lub kilku funkcji przy prawidłowym rozwoju umysłowym (np. zaburzenia ekspresji i recepcji mowy, rozwoju językowego)

5. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Niedorozwój wyższych czynności poznawczych – myślenia abstrakcyjnego. Słabe osiągnięcia w rozwoju myślenia utrudniają: • klasyfikację obiektów • trudności w rozumieniu istniejących relacji nadrzędności i podrzędności między pojęciami, które są nazwami różnych przedmiotów • trudności w rozwiązywaniu zadań umysłowych • trudności w zrozumieniu treści przeczytanego opowiadania, uchwyceniu przewodniej myśli opowiadania lub zdarzenia prezentowanego na obrazku • trudności w wykonywaniu operacji matematycznych na materiale liczbowym oderwanym od konkretnych przedmiotów • przyswajając wiedzę o rzeczywistości społeczno– przyrodniczej nie potrafią uporządkować jej organizując w logicznie powiązany system.

6. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Spostrzeganie osób upośledzonych umysłowo: • konkretyzm spostrzegania • trudności w uchwyceniu związków przyczynowo – skutkowych • trudności z analizą i uogólnianiem spostrzeganych faktów

7. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Deficyty w strukturze pamięci: • wolne tempo zapamiętywania • zapamiętywanie wybiórcze, mechaniczne • trudności lub brak możliwości zapamiętywania logicznego • trudności w ustalaniu i zapamiętywaniu związków między fragmentami tekstu

8. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Ograniczenia w komunikacji werbalnej z otoczeniem: • opóźniony rozwój mowy • mały zasób słów nabyty w trakcie rozwoju • posługiwanie się uproszczonymi, schematycznymi, agramatycznymi komunikatami werbalnymi (rzeczowniki używane zwykle w formie podstawowej, czasowniki w formie bezokolicznika, w konstruowanej wypowiedzi brak przyimków, spójników, zaimków) • trudności w rozumieniu wartości znaczeniowej słów – pojęć zwłaszcza pojęć abstrakcyjnych

9. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Ograniczenia w rozwoju emocjonalnym: • zależność emocji od aktualnych sytuacji i wydarzeń życiowych (brak myślenia o przeszłości i przyszłości, które mogłyby aktywizować procesy emocjonalne) • małe zróżnicowanie przeżyć emocjonalnych • nieadekwatne do sytuacji przeżycia emocjonalne • brak emocji złożonych wywołanych przez poznawczą działalność eksploracyjną

10. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Trudności w przystosowaniu się i spełnianiu oczekiwań społecznych wynikają z: • nieadekwatnych do wieku reakcji • nadmiernej podatności na sugestię • braku zdolności krytycznej oceny własnych możliwości i aktualnych zachowań • sztywności zachowań – małej ich plastyczności • trudności w korygowaniu niewłaściwych zachowań • słabego ukierunkowania czynności na cel • trudności w przewidywaniu skutków własnych i cudzych zachowań

11. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego Proces uczenia się u osób upośledzonych umysłowo: • wolne tempo uczenia się • mała wrażliwośćna upływający czas przeznaczony na wykonanie zadania • niedostępność treści abstrakcyjnych • dominacja pamięciowej formy uczenia się • mniejszy udział czynnika werbalnego w procesie uczenia się • mniejsza trwałość nabytych wiadomości i umiejętności • trudniejsze wygaszanie utrwalonych reakcji nieakceptowanych społecznie

12. Podstawowe objawy upośledzenia umysłowego • mniejsza zdolność wykorzystania poprzednich doświadczeń w procesie uczenia się • chaos, brak planu w nabywaniu złożonych form zachowania się • niedostępność niektórych form uczenia się np. uczenia się przez rozwiązywanie problemów • trudności w aktywizowaniu uwagi dowolnej niezbędnej w trakcie procesu uczenia się organizowanego przez otoczenie • większe znaczenie wzmocnień (pochwały, uśmiechu, nagrody) w nabywaniu i utrwalaniu pożądanych reakcji • trudności w dostosowaniu reakcji do zmieniających się bodźców

13. Objawy towarzyszące Ich obecność zależy od patogenezy nieprawidłowego rozwoju. Objawy dodatkowe nie są charakterystyczne wyłącznie dla populacji osób upośledzonych umysłowo. Mogą występować one zarówno u osób upośledzonych umysłowo jak i u osób bez cech upośledzenia. Strukturę możliwych dodatkowych objawów występujących w tej populacji tworzą patologiczne cechy rozwoju: • fizycznego (zauważalne w budowie ciała, motoryce, funkcjonowaniu układu nerwowego – procesów pobudzania i hamowania) • emocjonalno-społecznego

14. Objawy towarzyszące Mogą to być następujące właściwości psychofizyczne: • wzmożona pobudliwość emocjonalna, drażliwość, wybuchy afektywne • wahania nastroju bez uchwytnej przyczyny • rozhamowanie psychoruchowe – stany nadmiernego pobudzenia • pobudzenie ruchowe ze stereotypowym powtarzaniem ruchów, działań • aktywność patologicznych popędów: samouszkodzenia, działania niszczycielskie • zaburzenia nastroju, lęki • wady narządu wzroku i słuchu

15. Objawy towarzyszące • wady rozwojowe układu kostnego – mikrocefalia, makrocefalia • wady rozwojowe układu sercowo – naczyniowego • wady rozwoju narządów płciowych – spodziectwo, zrośnięcie pochwy u dziewczynek, obojnactwo • wzmożone ciśnienie śródczaszkowe • zaburzenia funkcji ośrodków wegetatywnych międzymózgowia z takimi objawami jak: wzmożone pragnienie, wielomocz, zaburzenia łaknienia • zaburzenia endokrynologiczne – niedoczynność tarczycy, przysadki • dysplastyczna budowa ciała • wady rozwoju kończyn, brak kończyn (amelia), nieprawidłowy rozwój kończyn (fokomelia)

16. Objawy towarzyszące Wśród objawów dodatkowych upośledzenia umysłowego szczególnie często występują objawy zaburzeń rozwoju motorycznego( u około 62% ). Są to następujące dysfunkcje: • niedorozwój funkcji statyczno–dynamicznych • trudności w wykonywaniu ruchów precyzyjnych • zaburzona koordynacja ruchów • trudności w nabywaniu złożonych wzorców ruchowych • wolne tempo ruchów dowolnych

17. Objawy towarzyszące • uboga mimika i gestykulacja • zubożenie i stereotypowośćwykonywanych ruchów, ich monotonność, nierytmiczność • niepokój ruchowy, nadruchliwość, obecnośćruchów bezcelowych • zaburzenia lokomocji, chód ociężały, o zaburzonej dynamice • zaburzenia tempa, rytmu, płynności ruchów spowodowane uszkodzeniem układu piramidowego i pozapiramidowego, niedowładami, zaburzeniami napięcia mięśniowego, jego obniżenie – hipotonia

18. Objawy upośledzenia umysłowego u dzieci Kiedy można podejrzewać upośledzenie umysłowe? • Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: obecność wad rozwojowych, brak zainteresowania otoczeniem, brak lub opóźnione pojawienie się uśmiechu, brak zróżnicowanej reakcji na matkę i osoby obce, opóźniony rozwój czynności siadania, przyjmowania postawy wyprostowanej, lokomocji dwunożnej oraz komunikacji werbalnej

19. Objawy upośledzenia umysłowego u dzieci • Okres przedszkolny: apatia – mała aktywnośćlub nadmierna ruchliwość, trudności w koncentracji uwagi, brak zdolności przechowywania i wykorzystywania wcześniej zdobytych doświadczeń, niedorozwój mowy, brak funkcji znaczeniowej mowy, trudności w rozumieniu związku między nazwą a przedmiotem, naśladowczy charakter wykonywanych czynności, nieadekwatne posługiwanie się zabawkami, trudności w rozumieniu obowiązujących reguł zabawy, jednostronnośći monotonnośćzabaw, brak ciekawości poznawczej i pytań typu: po co? dlaczego?

20. Objawy upośledzenia umysłowego u dzieci • Okres szkolny: trudności i niepowodzenia dydaktyczne – mały zasób wiadomości ogólnych i programowych, trudności w opanowaniu umiejętności czytania, pisania i liczenia, trudności w rozumieniu reguł gramatycznych oraz działań matematycznych wynikających z treści zadań matematycznych, słaby rozwój myślenia pojęciowego.

21. Przyczyny upośledzenia umysłowego Przyczyny upośledzenia umysłowego można klasyfikować w różny sposób zależnie od przyjętego kryterium. Uwzględniając pochodzenie czynników patogennych można je podzielić na: • wewnętrzne • zewnętrzne Analiza, w którym okresie życia ujawnił się czynnik patogenny, pozwala wyodrębnić jego obecność w okresie: • przed poczęciem (gametopatie) • w okresie embrionalnym (blastopatie, embriopatie) • okołoporodowym • poporodowym

22. Przyczyny upośledzenia umysłowego Jakość czynników patogennych zaburzających rozwój: • czynniki toksyczne • infekcyjne • promieniowanie • niedobory pokarmowe – niedobór witamin • konflikt serologiczny – choroba hemolityczna – podwyższony poziom bilirubiny • zamartwica • stres psychologiczny • urazy czaszki lub mózgu • choroby dziedziczne – wrodzone lub nabyte

23. Przyczyny upośledzenia umysłowego W/w czynniki należą do dwóch ogólniejszych, niewykluczających się wzajemnie grup (również nie wykluczających wzajemnych interakcji między tymi czynnikami) • Pierwsza grupa to: czynniki rodzinno–kulturowe • Drugą grupę tworzą czynniki powodujące zaburzenia w rozwoju somatycznym i psychicznym Każda z w/w grup uwzględnia w swojej strukturze biologiczne przyczyny nieprawidłowego rozwoju. • W pierwszej grupie (czynniki rodzinno–kulturowe) zaburzenia w rozwoju są biologicznie determinowane przez genotyp warunkujący gorszy rozwój, przez niedożywienie, małą odporność na choroby, przez urazy mózgu (czynniki współwystępujące z brakiem odpowiedniej stymulacji rozwoju w pierwszej fazie życia)

24. Przyczyny upośledzenia umysłowego W drugiej grupie, która obejmuje czynniki powodujące patologiczny stan somatyczny (morfologiczno-anatomiczny) z towarzyszącymi zaburzeniami psychicznymi, biologiczna determinacja upośledzenia umysłowego jest bardziej uchwytna. Zachodzi ona przez: • genopatie (obecność patologicznych genów w komórkach rozrodczych) • chromosopatie( nieprawidłowa struktura jednej 23 par chromosomów – 22 pary autosomów i jedna para chromosomów płci): • embriopatie (zaburzenia ujawniające się pod wpływem czynników patogennych działających w pierwszych trzech miesiącach życia zarodka) • Fetopatie (zaburzenia pojawiające się pod wpływem czynników patogennych wywierających swój szkodliwy wpływ na płód w okresie po zakończonej organogenezie

25. Genopatiedziedziczone w sposób recesywny • Fenyloketonuria • Galktozemia • Fruktozemia • Mukopolisacharydozy • Małogłowie • Makrocefalia (wielogłowie) • Wodogłowie uwarunkowane genetycznie

26. Genopatie dziedziczone w sposób dominujący • Zespół Crouzona • Zespół Struge’a – Webera • Nerwiakowłókniakowatość

27. Chromosopatie w obszarze autosomów • Zespół Downa (trisomia 21) • Zespół Edwardsa (trisomia chromosomu 13) • Zespół „miauczenia kota” • Zespół Pradera – Williego • Zespół Angelmana

28. Anomalie w obszarze chromosomów płciowych • Zespół Turnera • Zespół Kinefeltera • Zespół kruchego chromosomu X

29. Embriopatie i fetopatie • Embriopatia uwarunkowana różyczką • Embriopatia uwarunkowana kiłą wrodzoną • Embriopatia bilirubinowa • Zakażenie HIV • Embriopatia na tle toksoplazmozy • Embriopatia na tle cytomegalii • Endokrynopatie • Wodogłowie • Fetopatia poalkoholowa (płodowy zespół alkoholowy) • Zamartwica • Wcześniactwo • Dystrofia płodowa

30. Przyczyny upośledzenia umysłowego Upośledzenie umysłowe występujące na tle patologicznego stanu somatycznego może być uwarunkowane: • monogenicznie( obecność pojedynczych, patologicznych genów) • poligenicznie(wieloczynnikowo) • wynikać z patologii chromosomów (przegrupowanie genów w chromosomie, brak lub podwojenie fragmentu chromosomu, zmiana liczby poszczególnych chromosomów, brak lub nadmiar jednego chromosomu w parze)

31. Przyczyny upośledzenia umysłowego Obecność patologicznych genów, anomalii chromosomalnych może zaburzać rozwój psychoruchowy: • bezpośrednio (np. nieprawidłowy rozwój dzieci z Zespołem Downa) • pośrednio przez bloki metaboliczne, powodujące zaburzenia komórkowej przemiany materii Objawy nieprawidłowego rozwoju mogą być skutkiem dziedziczenia: • dominującego( chorobę aktywizuje patologiczny gen przekazany przez jednego z rodziców; ujawnia się ona u heterozygot – osób mających silniejszy jeden z dwóch genów determinujących daną cechę) • recesywnego(choroba uaktywnia się w wyniku otrzymania od obojga rodziców patologicznego genu; ujawnia się u homozygot – osób mających identyczne oba geny odpowiadające za daną cechę

32. Okołoporodowa patogeneza zaburzeń rozwoju Do tej grupy należą wszystkie czynniki powodujące nieprawidłowy przebieg porodu, wylewy wewnątrzczaszkowe, niedotlenienie. W patologii porodu ważną rolę odgrywa nieprawidłowe ułożenie płodu w kanale rodnym – powodujące poród pośladkowy, zbyt krótka lub przedłużająca się akcja porodowa, niewłaściwie zastosowana pomoc w narodzinach (ręczne wygniatanie płodu) oraz w przystosowaniu do nowych warunków życia (zbyt duże stężenie tlenu w inkubatorze powodujące zwłóknienie pozasoczewkowe oka, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, upośledzenie umysłowe)

33. Pourodzeniowa patogeneza zaburzeń rozwoju • niedożywienie i nieprawidłowe żywienie niemowląt (brak podaży pełnowartościowych białek i witamin) • zatrucia • ostre lub przewlekłe niedobory tlenu • przyzakaźne i poszczepienne powikłania neurologiczne powstające w przebiegu chorób bakteryjnych i wirusowych, a także ich profilaktyki(stosowanie szczepień) • infekcje mózgu i opon mózgowych(wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby, choroby zakaźne zwierzęce, pasożyty oraz niepożądanym działaniem leków) • urazy czaszkowo- mózgowe (wypadki komunikacyjne, fizyczne znęcanie się nad dzieckiem); Urazy mogą być zamknięte (nie ma uszkodzeń czaszki lub uszkodzenie polega na złamaniu , pęknięciu kości bez jej przemieszczenia) oraz urazy otwarte (przerwanie skóry, złożone złamanie kości czaszki oraz różnego stopnia uszkodzenia mózgu). Bezpośrednim następstwem urazu mózgu może być obrzęk, wstrząśnienie, stłuczenie, zranienie mózgu lub krwiak wewnątrzmózgowy

34. Klasyfikacja Populacja osób upośledzonych umysłowo jest grupą niejednolitą. Zróżnicowanie wynika z: • niejednorodnej etiologii zaburzenia • niejednorodnego obrazu klinicznego • zróżnicowanej głębokości upośledzenia • różnych możliwości dotyczących nabywania kompetencji intelektualnych, społecznych, szkolnych oraz motorycznych

35. Klasyfikacja Ze względu na patomechanizm zaburzeń rozpoznawanych jako upośledzenie umysłowe mogą być one spostrzegane jako: Zaburzenia pierwotne – powstające na podłożu organicznym i ujawniające się w pierwszych miesiącach życia Zaburzenia wtórne – powstające na tle innych zaburzeń, a także ograniczeń w rozwoju wynikających z niewłaściwego leczenia i rehabilitacji oraz niewłaściwej opieki i stymulacji rozwoju

36. Klasyfikacja Ze względu na stopień nieprawidłowości dostrzeganych w budowie ciała (zaburzenia proporcji między długością tułowia, a kończyn, deformacje czaszki i klatki piersiowej, obecnośćboczno–tylnych skrzywień kręgosłupa, przepukliny rdzeniowej, niedowładów kończyn, zniekształceń stóp i dłoni jak wielopalczastość (polidaktylia) czy zrośnięcie palców (syndaktylia), wad serca, nerek, narządów płciowych) wyróżnia się co najmniej dwie główne formy kliniczne: • akliniczną postaćupośledzenia umysłowego (w wyglądzie zewnętrznym brak stygmatyzacji fizycznej) • kliniczną postaćupośledzenia umysłowego (liczne cechy stygmatyzacji fizycznej występujące o osób upośledzonych umysłowo)

37. Klasyfikacja Kolejne kryterium to społeczne funkcjonowanie osób upośledzonych umysłowo (poziom samodzielności w zaspokajaniu własnych potrzeb oraz zdolności do niezależnej egzystencji): • osoby o dużym stopniu samodzielności • częściowo samodzielne • niesamodzielne

38. Klasyfikacja Poziom rozwoju myślenia, zdolności do wykonywania operacji myślowych wykazuje duże różnice wśród osób upośledzonych. Ich możliwości mogą ograniczać się do następujących poziomów myślenia: • poziom myślenia sensoryczno–motorycznego (upośledzeni w stopniu głębokim i znacznym) • myślenie przedoperacyjne (upośledzeni w stopniu umiarkowanym) • myślenie operacyjne – stadium operacji konkretnych (upośledzeni w stopniu lekkim)

39. Klasyfikacja Ze względu na zdolności do nabywania wiadomości i umiejętności ważnych kulturowo – czytanie, pisanie, liczenie poszczególne osoby upośledzone umysłowo mogą należećdo grupy: • osób niewyuczalnych • osób częściowo wyuczalnych • osób wyuczalnych

40. Klasyfikacja Jednym z bardzo ważnych wskaźników rozwoju intelektualnego ewentualnie jego upośledzenia umysłowego jest iloraz inteligencji. Odwołując się do poziomu rozwoju intelektualnego tradycyjna klasyfikacja zaproponowana w 1915 roku przez Kraepelina obejmowała następujące stopnie upośledzenia: • debilizm – najlżejszy stopień upośledzenia • imbecylizm – średni stopień upośledzenia • idiotyzm – najcięższa postać upośledzenia

41. Klasyfikacja Obecnie w Polsce i w wielu innych krajach świata obowiązuje wprowadzona 1 stycznia 1968 roku przez Światową Organizację Zdrowia WHO czterostopniowa klasyfikacja upośledzenia umysłowego wprowadzając nowe określenia odnoszące się do zróżnicowanego stopnia upośledzenia: • lekkie • znaczne • umiarkowane • głębokie

42. Intelekt – stopnie upośledzenia – IQ DSM – IV –TR Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne ICD - 10 Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób Łagodne: 50 – 69 Umiarkowane: 35 – 49 Znaczne: 20 – 34 Głębokie: poniżej 20 • Lekkie: 50-55 do ok. 70 • Umiarkowane: 35-40 do 50-55 • Znaczne: 20-25 – 35-40 • Głębokie: poniżej 20 lub 25

43. Lekkie upośledzenie umysłowe • Są zdolne do „uczenia się; osoby wyuczalne • Ich poziom intelektualny w okresie dorosłości może być podobny do obserwowanego u przeciętnego 10 –latka • Przystosowanie społeczne może być zbliżone do przystosowania osób zdrowych wchodzących w fazę dojrzewania, ale nie identyczne, gdyż brak im właściwej dziecku zdrowemu inwencji oraz wyobraźni • Wymagają pewnego stopnia dozoru, gdyż mają ograniczoną zdolność przewidywania konsekwencji własnych zachowań • Mogą opanować podstawy wiedzy szkolnej, nauczyć się nieskomplikowanych umiejętności zawodowych, osiągnąć duży stopień samodzielności

44. Lekkie upośledzenie umysłowe • Procesy orientacyjne: Spostrzeganie • Uwaga • Pamięć • Sprawność spostrzegania zbliżona do obserwowanej u osób w normie. Spostrzeżenia nieprecyzyjne, trudności z wyróżnianiem istotnych szczegółów • Uwaga dowolna dobrze skoncentrowana na materiale konkretnym; krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia; ograniczony zakres uwagi • Dobra pamięć mechaniczna, zdarzają się przypadki wybitnie dobrej pamięci „fotograficznej”. Słaba pamięć logiczna i dowolna; uczenie się bez zrozumienia, wolne tempo uczenia się; zapamiętuje piosenki, wiersze

45. Lekkie upośledzenie umysłowe • Mowa • Procesy intelektualne: Myślenie Maksymalny poziom rozwoju umysłowego: w wieku 15-21 lat osiąga wiek inteligencji 8-12 lat • Opóźniony rozwój mowy, często posługiwanie się pojedynczymi wyrazami, trudności z wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi, agramatyzmy, częste wady wymowy • Dominuje myślenie konkretno– obrazowe nad abstrakcyjnym myśleniem słowno–pojęciowym. Upośledzone abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie oraz rozumowanie przyczynowo- skutkowe, wnioskowanie i tworzenie pojęć. Mała samodzielność myślenia, zwolnione tempo, mała płynność i plastyczność. Słaby krytycyzm, ograniczona zdolność do samokontroli. Dobrze definiuje pojęcia konkretne, nie potrafi podać definicji abstrakcyjnych.

46. Lekkie upośledzenie umysłowe • Procesy wykonawcze: Motoryka • Problemy emocjonalno– motywacyjne oraz dojrzałość społeczna Maksymalny poziom dojrzałości społecznej 17 lat • Opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w końcu 1 roku życia, chodzenie pod koniec 2 roku życia; brak precyzji ruchów, ruchy słabo skoordynowane. Może opanować czynności zawodowe i bardzo dobrze je wykonywać. • Osłabiona kontrola popędów, emocji, dążeń. Utrudnione przystosowanie społeczne; niektóre dzieci osiągają znaczny stopień uspołecznienia

47. Umiarkowane upośledzenie umysłowe • Mogą nauczyć się w ograniczonym zakresie czytać i pisać (zwykle pojedyncze słowa) • Nabyć nieskomplikowane umiejętności dotyczące obsługiwania siebie i werbalnego komunikowania się oraz wykonywania prostych czynności zawodowych • W okresie życia dorosłego uzyskują poziom intelektualny nie przekraczający poziomu dziecka zdrowego w wieku czterech do siedmiu lat • Zdarza się, że ujawniają dobrze opanowane fragmentaryczne umiejętności oraz wykazują fragmentaryczne uzdolnienia • Ich wygląd zewnętrzny (morfologiczne właściwości organizmu ) zazwyczaj wskazuje na różnego typu pojedyncze lub złożone nieprawidłowości – zawsze gorsza jest koordynacja ruchów • Osoby te mogą osiągnąć częściową samodzielność oraz akceptowany społecznie sposób zachowania

48. Umiarkowane upośledzenie umysłowe • Procesy orientacyjne: Spostrzeganie • Uwaga • Pamięć • Zmniejszona sprawność spostrzegania; spostrzega cechy konkretne, nie odróżnia cech ważnych • Trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej; dobrze koncentruje uwagę wykonując czynności proste, mechaniczne i na interesujących przedmiotach; dominuje uwaga mimowolna • Ograniczony zakres pamięci; bardzo wolne tempo uczenia się; potrafi zapamiętać proste piosenki i wiersze

49. Umiarkowane upośledzenie umysłowe • Mowa • Procesy intelektualne: Myślenie w wieku 15 lat osiąga wiek inteligencji 7-8 lat • Znacznie opóźniony rozwój mowy, w wypowiedziach pojedyncze wyrazy; używa prostych zdań, liczne agramatyzmy, wymowa wadliwa, niewyraźna; ograniczony zasób słownictwa, brak pojęć abstrakcyjnych • Słabo rozwinięte myślenie słowno – pojęciowe; myślenie ma charakter konkretnoobrazowy; upośledzone rozumowanie przyczynowo-skutkowe; bardzo wolne tempo myślenia, brak samodzielności, krytycyzmu, zdolności do samokontroli; pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i materiał z którego jest zrobiony, lub przez użytek

50. Umiarkowane upośledzenie umysłowe • Procesy wykonawcze: Motoryka • Problemy emocjonalno– motywacyjne oraz dojrzałość społeczna Maksymalny poziom dojrzałości społecznej 10 lat • Poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 roku życia, chodzenie w 3 roku życia; dość dobrze radzi sobie z samoobsługą; wyuczalne w wykonywaniu prostych czynności zawodowych, pod nadzorem obsługuje proste urządzenia i maszyny; ruchy mało precyzyjne, niezgrabne; wolne tempo czynności ruchowych • Ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców; słabo kontroluje emocje, popędy i dążenia