MADDE VE ISI

1. MADDE VE ISI HAZIRLAYANLAR: Nazlıcan Akyürek&Beyza Nevşehirli ŞULE YILMAZ

2. SICAKLIK NEDİR? • Duyularla algılanmakta ve genellikle sıcak veya soğuk terimleri ile ifade edilmektedir. Teknik olarak bu değerlendirme doğru değildir. İki cisim birbirisine temas ettirildiğinde sıcak olan soğumakta soğuk olan ısınmakta ve belirli bir süre temas halinde kaldıklarında her ikisi de aynı sıcaklığa gelmektedir. Buradan yola çıkarak sıcaklık bir maddenin ısıl durumunu belirten ve ısı geçişine neden olan etken olarak tanımlanabilir. ŞULE YILMAZ

3. TERMOMETRE NEDİR? • Bir cismin sıcaklığı ölçmeye yarayan alete termometre denir. Termometreler; civalı, etil alkollü veya metal termometre olabilir. ŞULE YILMAZ

4. ŞULE YILMAZ

5. HAL DEĞİŞİMİ Bir maddenin sıcaklığı değişmeden moleküller arası potansiyel enerjisinin ısı alarak ya da vererek değişmesi sonucu meydana gelir. Saf maddelerin hal değişimi sırasında, sıcaklığı değişmez. Hal değişimi ya ŞULE YILMAZ

6. DONMA • ERİME • BOZUNMA Bu üç seçenek maddenin hal değişim sonrasındaki değişim ŞULE YILMAZ

7. DONMA • Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine denir. Donmanın meydana geldiği sıcaklığa da donma sıcaklığı denir. Donma, erimenin tersi olarak da ifade edilebilir. Örneğin su 0 derecede donar. ŞULE YILMAZ

8. Suyun donmuş hali ise buzdur. Bu bir su resmidir. ŞULE YILMAZ

9. ERİME • Bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine denir. Fiziksel olan bu olayın meydana geldiği sıcaklığa erime sıcaklığı denir. Erime, donmanın tersi olarak da ifade edilebilir. Erime sıcaklığı katı maddelerde ayırt edici bir özelliktir. Erime sıcaklığı maddeden maddeye değişmektedir. Basınca ve saflığa bağlı olarak değişir. Saf maddelerin erime ve donma sıcaklıkları eşittir. Saf maddelerde erime olayı gerçekleşirken sıcaklık sabittir, aynı zamanda ısı artışı devam etmektedir ve bu ısı artışı katı madde tamamen eriyene kadar devam eder. Sonrasında tamamen eriyen maddenin ısı ve sıcaklık artışı bir sonraki hal değişimine kadar sürekli artar. ŞULE YILMAZ

10. Katı halde bulunan bir tereyağı. Eritilerek kek, börek vb. yiyeceklerin şekillerini alır. ŞULE YILMAZ

11. BOZUNMA • Bütün katı maddeler ısının etkisiyle erimez.Isı bazı maddeler üzerinde kalıcı değişiklikler yapar.Isının maddede oluşturduğu bu etkiye bozunma denir. ŞULE YILMAZ

12. Bu bir ekmek resmidir. Bu ekmeklerden bir dilimi ekmek kızartma makinesine attık farz edelim. Şimdi de attığımız ekmeği unuttuğumuzu düşünelim.. Ekmek yanar. Bunun sebebi bozunmadır. ŞULE YILMAZ

13. ISININ YAYILMA YOLLARI ŞULE YILMAZ

14. BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ=)=) ŞULE YILMAZ

15. Bütün maddeler tanecikli yapıya sahiptir. Taneciklerin hareketi ile maddenin ısınması arasında bir ilişki var mıdır? ŞULE YILMAZ

16. Etkinlik -1 >>> Bir beherin veya deney tüpünün üçte ikisine kadar su doldurup yavaş yavaş ısıtalım. >>> Sudaki hareketleri gözlemleyelim: >>> Görünen hareket, ısınan molekül yığınlarının hareketidir. (Moleküller tek tek gözle görülemeyecek kadar küçüktür.) Isı ve hareket ilişkisi sıvı ve gazlarda kolayca görülebilir. Sonuç: MADDELER ISINDIKÇA MOLEKÜLLER HIZLANIR. ŞULE YILMAZ

17. BİLİN BAKALIM? • Beherdeki su ısınırken neler gözlemlediniz? • Hareket edenler tek bir molekül mü yoksa molekül yığınları mı? • Bu deneyde ısı veren ve ısı alan maddeler nelerdir? • Su, ısıyı ısı kaynağından nasıl almış olabilir? ŞULE YILMAZ

18. ETKİNLİK-2 • ETKİNLİK-2 Bir elektrik sobası veya ocağını,çıplak direnç telleri üste gelecek şekilde yerleştirip güç kaynağına takalım. Ocağın 20-30 cm üstünden geçen bir el feneriyle oluşturulmuş ışık huzmesini beyaz bir arka zemine(duvar olabilir.)düşürelim. Direnç akkor haline gelirken ısınan havanın içinde hareket olup olmadığını arkaplanda gözlemleyelim. ŞULE YILMAZ

19. ÖĞRENMEK GÜZEL ŞEY Etkinliğimizdeki ısı alışverişi kısmen,doğrudan temas ile olmuştur. Teldeki veya alevdeki hızlı moleküller hava moleküllerine çarpıp onları hızlandırmıştır. ŞULE YILMAZ

20. ÖZET OLARAK Bütün maddeler(katı,sıvı,gaz) tanecikli yapıdadır. Isıtılan maddenin tanecikleri sıcaklığın etkisiyle hareketlenirler. Sıcak moleküller hızlı,soğuk moleküller yavaş hareket eder. ŞULE YILMAZ

21. 1.Katı 2.Sıvı • Tanecikler arasında boşluk azdır. • Genleşir. • Azda olsa sıkıştırılabilir. • Konulduğu kabın şeklini alır. • Tanecikler arasında boşluk yoktur. • Genleşir. • Sıkıştırılamaz 3.Gaz • Tanecikler arasında büyük boşluklar vardır. • Yayılır. • Genleşir. • Konulduğu kabın şeklini alır. • Sıkıştırılabilir. ŞULE YILMAZ

22. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI VE ISI Atom ve molekül tanecikleri aralarındaki boşluklardan dolayı maddenin doğada üç şekilde bulunmasını sağlıyordu. Bu tanecikler hareketli yapıya sahipler. Hareketin nedeni taneciklerin sahip olduğu enerjidir. Bütün taneciklerin enerji toplamları o maddenin ısısıdır Isı alan madenin tanecikleri hareketliliğini arttırır, ısı veren maddenin ise tanecikleri hareketliliklerini azaltırlar. ŞULE YILMAZ

23. ISININ YAYILMASI Isı sıcaktan soğuğa doğru yayılır. ŞULE YILMAZ

24. ISI ENERJİSİ 3 FARKLI ŞEKİLDE HAREKET EDEBİLMEKTEDİR. • 1- ISININ İLETİM İLE TAŞINIMI • Isı da bir çeşit enerjidir. Isı enerjisini günlük hayatımızda çok farklı alanlarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğinkışın evimizi ısıtmaktayız veya yemeklerimizi pişirmekteyiz. Tencerenin Metal aksamında ısı iletim ile taşınır. ŞULE YILMAZ

25. İletim, enerji bir cisimden diğer bir cisme geçtiğinde gerçekleşmektedir. Örneğin sıcak bir cisme elimizi değdiğimizde, ısı enerjisi elimize iletilmekte ve elimizde ısınmaktadır. Metal cisimler ısı enerjisini mükemmel bir şekilde iletirler. O yüzden bunlara ısı iletkeni adını takmaktayız. Tahta veya plastik malzemeler ise ısı enerjisini iyi iletmezler. O yüzden bunlara ısı yalıtkanı demekteyiz. En güzel örnek mutfaklarda kullandığımız tavalardır. Tavların yemek pişirilen kısmı ısı iletkeni olan metal malzemelerden yapılırken, tavayı tutmamızı sağlayan sap kısımları ısı yalıtkanı olan tahtadan veya kuvvetli plastikten (bakalit vb.) yapılmaktadır. ŞULE YILMAZ

26. 2- ISI TAŞINIMI (MADDE TAŞINIMI – KONVEKSİYON) Sıvı ve gaz gibi maddelerin doğrudan hareket ederek ısıyı taşıması olayıdır. Eğer çorba pişirdiğimiz tencere şeffaf olsaydı, tencerenin altındaki sıcak tabana çarparak ısınan suyun yükselerek yukarı doğru hareket ettiğini, tencerenin yukarısındaki soğuk bölgede bulunan çorbanın ise aşağı doğru hareket ettiğini, ve böylece ısının dairesel bir hareketle taşındığını görebilirdik. Bu çevrimsel hareket yukarıdaki şekilde gösterilmiştir. ŞULE YILMAZ

27. 3- IŞINIM Isı taşınımı olayına verilebilecek en güzel örnek, deniz kenarlarında oluşan meltem rüzgarlarıdır. Gündüzleri kara üzerindeki hava, deniz üzerindeki havadan daha hızlı ısınmakta, böylece deniz üzerindeki soğuk hava kara yönünde hareket ederek serin meltem rüzgarlarını oluşturmaktadır. Gündüzleri soğuk hava karaya doğru esmektedir. Akşamları ise kara üzerindeki hava deniz üzerindeki havaya nispeten çok daha hızlı bir şekilde soğumakta. Böylece rüzgar yön değiştirerek serin hava denize doğru esmektedir. ŞULE YILMAZ

28. Güneşin ışığı ve ısı enerjisi bize ısı iletimi veya ısı taşınımı ile taşınamaz çünkü uzayda hava bulunmamaktadır. Uzay bir boşluktan oluşmaktadır ve enerjiyi güneşten dünyaya taşıyacak bir ortam bulunmamaktadır. Güneşten dünyamıza ışık ve ısı enerjisi doğrudan ışın demetleri olarak gelmektedir. Bu tür ısı hareketine ışınım adına vermekteyiz. Güneş enerjisi dünyamıza çarptığında, bu ışınım ya çarptığı cisim tarafından yutulmakta ya da yansıtılmaktadır. Koyu renkli yüzeyler güneş enerjisini yutarken, açık renkli yüzeyler de yansıtmaktadır. ŞULE YILMAZ

29. EĞLENELİM ISININ İLETİMİ Isı iletim yoluyla katılarda yayılır, Bizim sınıfta herkes bu konuya bayılır, Diğer yayılma yollarını sorarsanız eğer, Onlar konveksiyon ve ışıma yollarıdır. Isıyı iyi iletir bütün metaller, Demir, gümüş ve daha neler, Tahta yalıtkandır ısı iletim yönüyle, Öğrenelim bu konuyu bütün içeriğiyle. Ahmet tahta zeminde otururken bir gün, Beton zemine geçince daha çabuk üşüyormuş, Bunun nedenini düşünüp dururken her gün, Isının iletimle yayılmasını henüz bilmiyormuş. ŞULE YILMAZ

30. Beton tahtaya göre ısıyı daha iyi iletir, Bu yüzden Ahmet betonda daha çabuk üşür, Çalışınca Ahmet bu konuya güzelce, Bu gibi soruları çözüyormuş basitçe. Annem çorba yaparken tahta kaşık kullanır, Çünkü tahta kaşık ısıyı iletmemekte, Eğer demir kaşık kullansaydı sıcak yemekte, Bir zaman sonra kaşığı tutmakta zorlanır. Fen ve Teknoloji dersi 6.sınıf konusu, Isının iletim yoluyla yayılması, Biraz anlattım ben bu konuyu sizlere, Araştırmak düşüyor gerisini herkese. Çalışalım arkadaşlar, poster hazırlayalım, Güzel öğretmenlerimizi hiç kırmayalım, Fen ve Teknoloji Dersini hafife almayalım, Isının iletim yoluyla yayılmasını tekrarlayalım. ŞULE YILMAZ

31. ISIYALITIMI Isı yalıtımı maddelerin ısı alışverişlerini önlemektir. Maddenin sıcak kalmasını sağlamak yada tersi soğuk kalmasını sağlamak ısı yalıtımıdır. Evlerimiz kışın birçok yönden ısı kaybeder. Bu kayıp yalıtım ile önlenir. ŞULE YILMAZ

32. NELER YAPILABİLİR ? Kapı ve camlar çift cam olabilir. İki cam arasındaki durgun hava ısı kaybını önler ŞULE YILMAZ

33. Tavan arasına , cam elyafı , Yanmaz köpük malzemeler döşenebilir. Ev tabanlarına halı döşenebilir. Duvarlara içten yada dıştan strafor (köpük) döşenip üstleri sıvanabilir. Duvarlar delikli tuğlalar ile örülebilir. ŞULE YILMAZ

34. Kışın ve yazın farklı giyiniriz. Nedenini resimlere bakarak tartışınız. ŞULE YILMAZ

35. İtfaiyeciler özel giysiler giyerler. Bu giysiler onları yüksek ısıdan korur. ŞULE YILMAZ