Dierproeven: Niet wetenschappelijk Niet ethisch

1. Dierproeven:Niet wetenschappelijk Niet ethisch Stijn Bruers Bite Back 22-2-2013

2. Probleem van dierproeven in drie stappen • Stap 1) Dierproeven zijn wetenschappelijk onbetrouwbaar: te weinig voorspelbaarheid voor mensen • Stap 2) Dierproeven zijn ethisch onverantwoord: te veel welzijnsverlies bij dieren • Stap 3) Dierproeven zijn ethisch onverantwoord: te veel rechtenschendingen bij dieren

3. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Stel dat dieren niet konden voelen en lijden. Hebben dierproeven dan een waarde voor mensen? • Amper voor toegepast biomedisch onderzoek • Wel voor fundamenteel onderzoek • Probleem 1: te veel vals positieve en vals negatieve testresultaten • Te weinig voorspellende waarde voor mensen

4. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Vals positieve testen • Chocolade? Dodelijk voor honden! • Veilige geneesmiddelen toch schadelijk voor dieren. Bv.: aspirine,… • Veel stoffen kankerverwekkend voor muizen maar niet voor mensen • Positief voorspellende waarde: als er een effect is waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan de kans dat het effect optreedt bij mensen? • Vaak < 50% kans! • Vertraging van ontwikkeling goede producten en medicijnen

5. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Valse negatieve testen • Geen effect bij dieren, wel bij mensen • Bv.: Softenon (thalidomide), Vioxx, cyclosporin, TGN1412,… Veilig bij geteste diersooren, dodelijk bij mensen • Roken: longkanker bij mensen, niet bij muizen • Epidemiologisch onderzoek in plaats van dierproeven • Negatief voorspellende waarde: als er geen effect is waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan de kans dat het effect wel optreedt bij mensen? • Vaak < 50% kans! • Toelaten van schadelijke producten op de markt

6. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Probleem 2: welke diersoort? • Ontdekking van het eerste antibioticum: penicilline (A. Fleming, 1928) • Geen effect bij konijnen (vals negatief) • Goed resultaat bij honden (juist positief) • Schadelijk en dodelijk bij ratten, hamsters en cavia’s (vals positief)

7. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Hoe het juiste lottonummer voorspellen? • Er is meestal wel een winnaar, dus kijken naar alle spelers? • Geen voorspelling mogelijk • Welke speler?

8. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Probleem 3: hoe de menselijke ziekte veroorzaken bij gezonde dieren? • Bv. MS, Parkinson,… • Vaak kan men enkel schade toebrengen bij de dieren zodat ze een aantal symptomen vertonen (bv. bibberen)

9. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Geen anekdotes! Geen “kersenplukken” van voorbeelden • Wel: • analyse van verzameling van studies (meta-analyse) • Blind peer reviewed (gecontroleerd door andere, onafhankelijke wetenschappers) • Kritisch, onpartijdig • Systematische reviews

10. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar Systematische review studies • Anisimov V.N., Ukraintseva S.V., Yashin A.I. (2005). Cancer in rodents: does it tell us about cancer in humans? Nat Rev Cancer 5:807-819. • Knight A., Bailey J., Balcombe J. (2006) Animal carcinogenicity studies: 1. Poor human predictivity. Altern Lab Anim 34:19-27. • Knight, A. (2007). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor human clinical and toxicological utility. ATLA 35:641-659. • Knight, A. (2008). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor contributions toward human healthcare. Rev. Recent Clin. Trials 3:89-96. • Pound P., Ebrahim S., Sandercock P., Bracken M.B., Roberts I. (2004). Where is the evidence that animal research benefits humans? BMJ 328:514-517. • Shanks, N. Greek, R. Greek, J. (2009) Review: Are animal models predictive for humans? Philosophy, Ethics, and Humanities in Medicine, 4(2). Boeken • LaFollette H., Shanks N. (1996). Brute Science: Dilemmas of Animal Experimentation. London and New York: Routledge. • Greek R, Greek J. (2002). Specious Science. Why Experiments on Animals Harm Humans. New York: Continuum Int. • Knight, A. (2011). The Costs and Benefits of Animal Experi­ments. Basingstoke, UK: PalgraveMacmillan.

11. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar

12. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Waarom zo weinig voorspelbaarheid? Waarom zo veel vals positieve en vals negatieve testresultaten? • Complexiteitstheorie: kleine verschillen met grote gevolgen • Genenregulatie, complexe interacties • Bv. chimpansees: 98% van genen gemeenschappelijk met mensen • Nochtans: chimpansees zijn niet vatbaar voor HIV, hepatitis en malaria (vals negatieve tests)

13. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Huidige biomedisch onderzoek (medicijnen en toxische stoffen): erg specifiek, afhankelijk van complexe interacties van genen,… • Op dit specifieke niveau: verschillen tussen soorten (en populaties, geslachten, leeftijden,…) belangrijk • Dus niet ruwe niveau, zoals algemene werking van bloedvaten • Extra verstorende factoren: stress bij proefdieren, kweekprocedure, ziek maken van dieren

14. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Alternatieven van dierproeven worden betrouwbaarder, want mensspecifiek en technologische ontwikkelingen • Epidemiologisch onderzoek • Klinisch onderzoek • Autopsies • Menselijke (stam)cel- en weefselculturen

15. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Nieuwe technologieën • Computersimulaties en wiskundige modellen • Microdosering • MRI-scanners

16. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Nieuwe technologieën • Genenchips (DNA microarrays) • Human-on-a-chip

17. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Dierproeven kunnen schadelijk zijn voor mensen: • Misleidend • Vals positieve en negatieve resultaten: • Tegenhouden van goede producten • Toelaten van schadelijke producten • Alternatieven zijn betrouwbaarder, dus minder vals positieve en vals negatieve resultaten • Dierproeven vormen verspilling van schaarse onderzoeksmiddelen

18. Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Waarom zijn er dan nog dierproeven? • Psychologische mechanismes bij dierproefnemers: 4 G’s • Gewoonte • Geloof • Groepsdruk • Geldbelangen

19. Stap 1: wat als dieren niet kunnen voelen? • Stap 2: wat als ze wel kunnen voelen?

20. Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren • Dieren te verschillend van mensen voor hedendaags toegepast biomedisch onderzoek • Maar dieren wel gelijk op vlak van globale functies: bloedcirculatie, ademhaling,… • En bewustzijn (gevoelens)! • Dus: • Voor wat ethisch belangrijk is: veel gelijkenis tussen mensen en dieren • Voor wat wetenschappelijk belangrijk is: veel verschillen tussen mensen en dieren • Volgens dierproefnemers: net omgekeerd!

21. Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren • Welzijn van dieren wel in rekening brengen • Verplaats jezelf in de positie van proefdieren en mensen, en weeg dan welzijnsverlies af • Welzijn van iedereen verhogen, met prioriteit voor de ergste lijders • Welzijnsverlies door kweken, opsluiten, testen en vroegtijdig doden van proefdieren • Proefdieren zijn vaak de ergste lijders

22. Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren Drie V’s • Verfijnen • Verminderen • Vervangen Geloofwaardigheid van dierproefnemers? • Regelmatig schenden van 3 V’s in vroegere experimenten • Wat eten dierproefnemers? • Schending van 3 V’s meerdere keren per dag! • Dierlijke producten zijn niet nodig voor gezonde voeding • Koemelk vervangbaar door soja-, haver-, rijst-, amandel-, hazelnoot- of kokosmelk

23. Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Mensen hebben niet enkel recht op leven en welzijn • Ook basisrecht om niet gebruikt te worden als louter middel voor iemand anders zijn doelen • Mensen zijn geen gebruiksvoorwerpen • Bv. slavernij • Geen gebruik als bezit • Geen gedwongen mensproeven • zelfs niet volgens de 3 V’s • zelfs niet als het welzijn van anderen sterker zou toenemen (als mensproeven medisch goed zijn voor een meerderheid) • zelfs niet op permanent diep mentaal gehandicapte weeskinderen

24. Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Geen experimenten op permanente diep mentaal gehandicapte weeskinderen: de kwetsbaarste mensen • Geen ouders of familie om hen te beschermen • Geen mentale vermogens hoger dan die van proefdieren • Geen zelfbewustzijn • Kunnen niet praten en opkomen voor rechten • Kunnen geen vrijwillige, geïnformeerde toestemming geven • Kans dat zo’n gehandicapte ooit kan praten, is even groot als de kans dat een muis ooit kan praten • Wat is moreel relevante verschil tussen deze mens en een proefdier? • Wat rechtvaardigt het gebruik van dieren (pijn, angst, stress) in experimenten?

25. Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Rechten van dieren schenden is een vorm van discriminatie • Speciesisme (ideologie zoals racisme en seksisme)

26. Conclusie • Stap 1: heel veel dierproeven stoppen • Stap 2: nog meer dierproeven verbieden (niet enkel dierproeven voor cosmetica) • Stap 3: ongeveer alle dierproeven verbieden