Czytanie ze zrozumieniem w kontekście egzaminów zewnętrznych. Opracowała: Dorota Szczubiecka

1. Czytanie ze zrozumieniem w kontekście egzaminów zewnętrznych.Opracowała: Dorota Szczubiecka Czytanie ze zrozumieniem warunkiem dobrego uczenia się. Kształcenie i wszelkiego rodzaju samokształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu ze zrozumieniem. Proces cichego czytania ze zrozumieniem nie należy do łatwych.

2. Istotą czytania ze zrozumieniem jest kojarzenie obrazów graficznych z odpowiadającymi im słowami. Opanowanie umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem przygotowuje uczniów klas początkowych do nauki w klasach wyższych oraz ułatwia im funkcjonowanie w życiu społecznym.

3. Rozumienie jest niezbędnym elementem procesu uczenia się. Brak tej umiejętności powoduje rezygnację w poznawaniu lektury lub uczenie się na pamięć. Efektem takiego postępowania może być utrwalenie treści, które nigdy nie zostały zrozumiane i przyswojone.

4. Rozumienie tekstu uzależnione jest od wielu czynników, które możemy podzielić na: • psychologiczne tkwiące w dziecku (słuch fonematyczny, percepcja wzrokowa, zdolności intelektualne, pamięć, koncentracja uwagi, pewność siebie, zainteresowania, doświadczenia życiowe), • psychologiczne tkwiące poza dzieckiem (sytuacja, w której się czyta), • pedagogiczne tkwiące w dziecku (stopień zmechanizowania czytania, umiejętność dostosowania metody i tempa do czytanego tekstu, orientacja w układzie zdań i akapitów, wszechstronne przygotowanie do czytanego tekstu, tj. znajomość poprawnej wymowy i znaczenia trudnych nowych słów i pojęć), • pedagogiczne tkwiące poza dzieckiem (styl tekstu, struktura języka, bodźce stosowane przez nauczyciela).

5. Spośród wymienionych czynników bardzo ważnym i decydującym o szybkości i rozumieniu czytanego tekstu jest słuch fonematyczny. Prawidłowy poziom słuchu fonematycznego pozwala dziecku na dokonanie analizy i syntezy dźwięków mowy a w efekcie opanowanie umiejętności czytania. Kolejny ważny czynnik to percepcja wzrokowa, która pozwala na rozpoznawanie i rozróżnianie bodźców wzrokowych. Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokowa możemy podzielić według kilku aspektów:

6. koordynacja wzrokowo ruchowa, • spostrzeganie figury i tła, • stałość spostrzegania, • spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni, • spostrzeganie stosunków przestrzennych.

7. Kolejny czynnik to koncentracja uwagi. Umiejętność ta umożliwia rozumienie przeczytanego tekstu, jest nastawieniem woli zmuszającym do tego, aby czytelnik nie pozwolił swoim wyobrażeniom, myślom, odbiegać od celu, jakim jest czytanie danego tekstu.

8. W każdej klasie bardzo łatwo zauważyć ucznia, który nie rozumie czytanego tekstu. Uczeń taki ma duże trudności w zapamiętywaniu i przyswajaniu informacji, nie bierze aktywnego udziału w zajęciach poświęconych pracy z samodzielnie przeczytanym tekstem, wyłącza się z zajęć jest nerwowy i niespokojny lub znudzony. Trudności te prowadzą najczęściej do nawarstwiania się zaległości w poznawaniu treści nauczania, co powoduje brak osiągnięć i coraz mniejszą motywację do nauki.

9. Aby doskonalić umiejętność czytania ze zrozumieniem, należy tworzyć sprzyjające realizacji tego zadania sytuacje dydaktyczne poprzez organizowanie i stosowanie odpowiednich ćwiczeń. Propozycje ćwiczeń: • szukanie wyznaczonych wyrazów w tekście, • układanie rozsypanek wyrazowych według wskazówek nauczyciela (dobieranie czasownika do odpowiedniego rzeczownika), • układanie rozsypanek zdaniowych, • wybieranie zdania z rozsypanki do odpowiedniego rysunku, • dobieranie podpisów do obrazków lub odwrotnie, • przygotowanie odpowiedzi do przeczytanego po cichu pytania, • odczytywanie fragmentu tekstu do pytania lub ilustracji.

10. Przedstawione propozycje to nieliczne przykłady ćwiczeń, które mogą być pomocne do przygotowania innych, ciekawych zadań dla ucznia. • Organizując zajęcia mające na celu kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem pamiętać musimy, aby były one ciekawe, różnorodne i dostosowane do możliwości dziecka. • Ćwiczenia należy stosować do momentu osiągnięcia u ucznia umiejętności rozumienia czytanego tekstu.

11. Należy pamiętać, że wdrażanie do czytania ze zrozumieniem powinno się odbywać każdego dnia i przy każdej nadarzającej się okazji, niezależnie od rodzaju kształcenia. W systemie zintegrowanym łatwo się zapomina, że nadal uczniów należy wdrażać do samodzielnego i twórczego myślenia, uczyć czytania i czytania ze zrozumieniem, umiejętności formułowania i komunikatywnego wypowiadania myśli. Temu sprzyja język polski. Nauczyciel musi być przekonany nie tylko w klasach I-III, że elementarną funkcję integrującą wiedzę ucznia spełnia język ojczysty.

12. Literatura : • Sławomir Sokołowski, Czytanie ze zrozumieniem w systemie integralnej realizacji programu nauczania w klasach I-III, Życie Szkoły 5/2000, s.264. • Barbara Majer- Gemińska, Zagadnienia rozumienia tekstu, Życie Szkoły 6/1992, s.332. • Marianne Frostig, David Horne, Program rozwijajacy percepcje wzrokową, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1989.