Słowniki

1. Słowniki Autor prezentacji Urszula Niemirska – Jędrasik, nauczyciel SP nr 1 w Opocznie

2. Słowniki– to źródła wiedzy w postaci zbioru wyrazów zgromadzonych i opracowanych według określonych zasad. Poszczególne rodzaje słowników różnią się przeznaczeniem, zawartością i układem artykułów hasłowych . • Zwykle wyróżnia się dwa rodzaje słowników : - encyklopedyczne – wyjaśniające pojęcia pozajęzykowe ; - językowe – wyjaśniające wyrazy danego języka . • Układ haseł : -alfabetyczny, -gniazdowy (dodatkowo umieszczone są wyrazy pokrewne ).

3. Zasadniczymi elementami artykułu hasłowego większości słowników są wyraz hasłowy i definicje znaczeń. Ponadto artykuły hasłowe słowników w zależności od ich rodzaju zawierają informacje dotyczące np. wymowy, pochodzenia wyrazów, form odmiany oraz podaja przykłady użycia danego słowa , związków frazeologicznych , przysłów .

4. Rodzaje słowników: • Słownik języka polskiego – zbiór słów (haseł) wraz z opisem ich znaczenia lub znaczeń, zawiera typ odmiany słowa dla języków fleksyjnych, etymologię i przykłady użycia słowa dla każdego ze znaczeń (tzw. konkordancję), np. buda : • «niewielki budynek z nietrwałych materiałów» • «ruchome nakrycie pojazdu» • pot. «duży, kryty samochód policyjny» • «o brzydkim lub niedbale wykonanym budynku» • środ. «szkoła»

6. Słownik ortograficzny -zbiór słów (haseł) bez opisu znaczeń, zawiera jedynie poprawną odmianę i pisownię wyrazu. Np. • góra (wzniesienie; skrót: g.) górze, górę: góra Ararat, góry Hindukusz; ale: Góry Świętokrzyskie, Babia Góra, Góra Kościuszki, Góra Świętej Anny, Góra Oliwna

8. Słownik wyrazów bliskoznacznych (synonimów)– zbiór haseł o tym samym bądź podobnym znaczeniu. Np . • pigułka: tabletka, drażetka, granulka, kapsułka, pastylka, proszek.

10. Słownik frazeologiczny – w słowniku tym można znaleźć informacje na temat występowania danego słowa w związkach frazeologicznych, znaczenie tych związków oraz możliwość ich zastosowania. Np. • Mrugnięcie: bez mrugnięcia okiem – 1. z niezmąconym spokojem, dzielnie : Lord Hamilton, przekonany o swej niewinności, bez mrugnięcia okiem przyjął niekorzystny wyrok miejscowego sądu. 2. bez wahania: Piotr bez mrugnięcia okiem podał ekspedientce fałszywy banknot.

12. Słownik poprawnej polszczyzny (ortofoniczny)– słownik ten informuje, jak wymawiać, pisać i odmieniać wyrazy. Np. • pastel ( ten pastel, nie : ta pastela).

14. Słownik wyrazów obcych - zbiór słów jakiegoś języka pochodzących (przyjętych) z innych języków. Np. • pajdokracja - rządy ludzi bardzo młodych, niekompetentnych, pedag. przecenianie potrzeb dzieci wynikających z ich cech indywidualnych, z jednoczesnym pomniejszeniem stawianych im wymagań.

16. Słownik interpunkcyjny – słownik zawiera zasady przestankowania wraz z przykładami ich zastosowania. Drugą częścią słownika interpunkcyjnego jest alfabetyczny zbiór wyrazów istotnych dla interpunkcji, takich jak : spójnik, zaimek i inne wyrazy łączące zdania i elementy wypowiedzeń, wykrzykniki, wyrazy dźwiękonaśladowcze oraz różne wyrażenia i zwroty.

18. Słownik skrótów i skrótowców – słownik zawiera stosowane w języku skróty i skrótowce. Artykuł hasłowy informuje o wymowie skrótu lub skrótowca, jego odmianie, podaje znaczenie oraz przykłady użycia.

20. Encyklopedia • Encyklopedia – kompendium ludzkiej wiedzy zapisane w formie zbioru artykułów hasłowych, złożonych z haseł (słów kluczowych) i tekstów je objaśniających (zawierających informacje dotyczące tych haseł). Hasła są ułożone w pewnym logicznym porządku, zazwyczaj alfabetycznym, dzięki czemu możliwe jest szybkie odnalezienie właściwej informacji. • Encyklopedia może być powszechna, tj. starająca się ująć całą ludzką wiedzę (np. Wielka encyklopedia powszechna PWN) lub specjalistyczna z danej dziedziny (np. Encyklopedia muzyczna PWM, Encyklopedia Krakowa PWN)

21. Gen [gr. génos ‘ród’, ‘pochodzenie’, ‘gatunek’], jednostka dziedziczenia decydująca o przekazywaniu potomstwu poszczególnych cech organizmu; odcinek łańcucha kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) lub u niektórych wirusów rybonukleinowego (RNA), w którym kolejność ułożenia nukleotydów stanowi informację genetyczną o zdolności organizmu do syntezy określonych białek; geny znajdują się w chromosomach i w cytoplazmie.