T RKiYE DE SANAYi

1. TÜRKiYE’DE SANAYi

2. SANAYiNiN KURULMASI iÇiN GEREKLi SARTLAR Sermaye:Türkiye’de devlet destegi,yabanci kaynakli krediler ve yabanci yatirimcilarin sagladigi kaynaklardir. Hammadde:Tarim ürünleri,hayvansal ürünler, madenler,su ürünleri ve bitkiler baslica hammadde kaynaklaridir. Enerji:Tas kömürü,linyit,petrol,dogal gaz,su gücü,rüzgar gücü ve jeotermal santrallerden elde edilir. is gücü:Teknolojiye bagli olarak makine kullanimi için yetismis elman sikintisi yasanmaktadir. Ulasim:Marmara Bölgesi ulasim olanaklari açisindan uygun oldugu için sanayi ülkemizin en gelismis sanayi bölgesidir. isletme:iyi yetismis isletmenlerin basinda bulundugu fabrikalardan yüksek verim elde edilir. Teknoloji:Üretilen ürünlerden daha fazla yararlanilmasi için teknolojiyi kullanmak gerekir. Pazarlama:Bir fabrikanin devamliligi Pazar olanaklarina baglidir.Pazarlamada reklam önemlidir.Ülkemizdeki büyük isletmeler uzun yillar ürettigi ürünleri pazarlayabilecegi genis Pazar olanaklarina sahiptir.

3. TÜRKiYE’DE SANAYiNiN KURULUSU VE GELiSiMi Osmanli Devleti’nde sanayilesme ilk defa Lale Devri’nde baslamistir. (kagit,kumas,matbaa ve çini gibi küçük atölyeler açilmistir.) Tanzimat Dönemi’nde tersane,dökümhane tophane gibi kuruluslar açilmistir. Bu sanayilesme hareketleri kapitülasyonlar ve savaslar nedeniyle Cumhuriyetin ilk yillarina kadar gelisimini sürdürememistir.

4. TÜRKiYE’DE SANAYiNiN KURULUSU VE GELiSiMi Cumhuriyetin ilk yillarinda; *izmir I.iktisat Kongresi (1923) *Tesvik-i Sanayi Kanunu (1927): Amaç özellestirmeyi saglamak *Birinci Bes Yillik Sanayi Plani (1933): Yerli üretime agirlik verildi. *ikinci Bes Yillik Sanayi Plani (1936): II.Dünya Savasi nedeniyle bu plan uygulanamamistir. *1950’li yillara kadar büyük sanayi yatirimlari devlet tarafindan gerçeklestirilmistir. *Türkiye Sinai Kalkinma Plani: 1950 yilinda yerli ve yabanci ortakligini tesvik etmek için kurulmustur. *1962 yilinda Devlet Planlama Teskilati kurulmustur.

5. TÜRKiYE’DE SANAYi KOLLARI BESiN SANAYi *SEKER SANAYi: -1926 da Alpullu ve Usak ilk seker fabrikalari kurulmustur. -Bugün Güneydogu Anadolu Bölgesi hariç her bölgede seker fabrikalari vardir. -Seker fabrikalari seker pancari tarimi yapilan alanlarin yakininda yer alir. -Seker pancarinin geriye kalan atiklarindan yas küspe ve ispirto yapilir.

6. BiTKiSEL YAG SANAYi En çok ayçiçegi ve zeytinden yag elde edilir. Bunlarin disinda pamuk,misir,susam,soya ve findik gibi ürünlerden de bitkisel yag elde edilir. Zeytin yagi fabrikalari:Edremit,Ayvalik (Balikesir), Gemlik (Bursa), izmir, Mugla, Aydin, Çanakkale, Balikesir, Kilis, G.Antep, Adana, ve Antakya vs.

7. BiTKiSEL YAG SANAYi Ayçiçegi yagi fabrikalarimiz: Edirne ve Tekirdag’da yer alir.izmir,Adana vs. Margarin yagi fabrikasi: istanbul, izmir, Adana vs.

8. UN VE UNLU MAMÜLLER SANAYii iç Anadolu Bölgesi basta olmak üzere her bölgemizde un ve unlu mamüller üreten fabrikalar bulunur.

9. KONSEVE SANAYii Meyve suyu:Çanakkale, Balikesir, Bursa, istanbul ve izmir gibi illerde yogunlasmistir.Adapazari,Kayseri Balik Konserveleri:Çanakkale, Trabzon, Ordu ve Balikesir gibi illerdir. Et ve süt ürünleri sanayii:Kars ,Erzurum, Ardahan, Van, Trabzon. Mandira hayvanciliginin yaygin oldugu Edirne,Bursa,izmir,Ankara ve istanbul gibi illerde yer alir.

10. ÇAY VE FINDIK SANAYi Çay fabrikalari: Rize,Trabzon,Ordu, Giresun ve Artvin gibi illerde yer alir. Findik fabrikalari:Trabzon,Giresun,Ordu

11. TÜTÜN VE iSPiRTOLU iÇKiLER SANAYi Sigara fabrikalari:Fabrikalarimiz genelde Devlete ait Tekel idaresi tarafindan isletilmektedir. istanbul (Cibali ve Maltepe),izmir, Manisa(Akhisar), Adana, Samsun,Tokat, Bitlis ve Malatya illerindedir. ispirtolu içkiler:Üzüm,arpa,anason,çavdar ve serbetçi otu gibi bitkileden elde edilir.

12. DOKUMA,DERi VE GiYiM SANAYi Sanayi kollari içerisinde en yaygin ve gelismis olani dokuma sanayidir. Pamuklu Dokuma Sanayi:izmir,Nazilli (Aydin), Denizli,Malatya,Antalya,Manisa ve Adana gibi illerde ve pamugun ulastirilabildigi Kayseri,istanbul,Diyarbakir,Bursa,Usak, Karaman,Erzincan ve Mersin Yünlü Dokuma Sanayi: Hereke(izmit), istanbul, Bursa, izmir, Usak, Kayseri, Gazi Antep

13. Hali ve Kilim Dokumaciligi: El dokuma ve hali ve kilimciligin yaygin oldugu yerler: Isparta,Bünyan(Kayseri), Gördes,Kula,Demirci(Manisa),Usak,Tokat, Sivas,Nevsehir,Erzurum ve Agri. Fabrikalar: Hereke(izmit), Usak, Bünyan(Kayseri), Sivas ve Siirt’te battaniye fabrikalari. ipekli Dokumacilik:Bursa,istanbul Gemlik’te sun’i ipekli dokuma yer alir.

14. Hazir Giyim ve Trikotaj Sanayi: istanbul,izmir,Bursa,Ankara ve Adana Deri Giyim ve Ayakkabi Sanayi: izmir,istanbul,Bolu,Manisa ve Kayseri

15. MADEN SANAYi Demir-Çelik Fabrikalari:Karabük, Eregli(Zonguldak),iskenderun(Hatay), Kirikkale(Silah üretimi),Divrigi(Sivas) ve izmir’de özel sektöre ait fabrikalarda çelik ve insaat demiri üretimi yapilir. Bakir isletmeleri: Maden(Elazig), Murgul(Artvin), Samsun(Karadeniz Bakir isletmeleri)

16. Aliminyum isletmeleri:Seydisehir(Konya) Ferro-Krom isletmeleri:Antalya ve Elazig Kursun ve Çinko:Keben(Elazig) ve Kayseri Madeni Esya:istanbul,izmir,Bursa,Ankara, Gazi Antep

17. MAKiNE SANAYi Otomotiv sanayi:izmir, izmit, Adapazari, Bursa Otobüs,Kamyon,Minübüs Fabrikalrimiz: Adana,Aksaray,izmir,izmit ve istanbul Traktör Fabrikalari: istanbul, izmit, izmir, Ankara, Kayseri, Adapazari, Konya Demiryolu Araçlari:Eskisehir-Lokomotif, Sivas-Lokomotif ve vagon onarimi, Ankara-Yedek parça yapimi, Adapazari-Vagon üretimi Gemi sanayi:istanbul,izmit,izmir Uçak sanayi:Ankara(F 16),Eskisehir(uçak parçalari) Elektrikli Makine Sanayi: istanbul, izmir, Ankara, Manisa, Bursa

18. Savunma Sanayi: Kirikkale-Silah fabrikasi Ankara-ASELSAN(Askeri Elektronik Sanayi),APiLSA(Askeri Pil Sanayi), F16 uçak fabrikasi

19. KiMYA SANAYi ilaç fabrikalari:istanbul,Ankara;izmir Sabun ve Deterjan Fabrikalari: istanbul, Ankara, izmir, Balikesir, Gazi Antep Boya Fabrikalari: istanbul, izmit,izmir, Mersin Otomobil Lastigi:izmit,Adapazari,Kirsehir

20. ÇiMONTO,CAM VE SERAMiK Çimonto fabrikalari her bölgemizde yer almaktadir. Tugla ve Kiremit Fabrikalari: Usak, Manisa, Afyon, izmir, Kütahya, Bolu, Bartin, Eskisehir Cam sanayi: Pasabahçe(istanbul), Gebze(izmit),Mersin,Sinop,Kirklareli Seramik ve Porselen sanayi: istanbul, Çan(Çanakkale),Sögüt ve Bozhöyük(Bilecik), Yarimca(izmit),izmir ve Kütahya

21. ORMAN ÜRÜNLERi SANAYi Kagit Fabrikalari:izmit, Çaycuma(Zonguldak), Aksu(Giresun), Tasköprü(Kastamonu), Dalaman(Mugla), Çay(Afyon), Tasucu(Mersin), Balikesir. Kereste Fabrikalari:Bartin, inebolu(Kastamonu), Düzce,Ordu,Rize, Borçka(Artvin) Mobilya Fabrikalari:istanbul,inegöl(Bursa), izmir,Ankara,Kayseri

22. Çok yakin bir zamana kadar, ihracatimizda tarim ürünleri en önemli payi olustururken bugün, sanayi ürünlerinin payi, tarim ürünlerini çok geride birakmistir. Ancak bu durum, tarim ürünlerimizin miktar olarak azaldigi anlamina gelmez. Aksine, modern tarim metotlariyla yurdumuzda, birim alandan elde edilen üretim miktari artmistir. Ülke ekonomisindeki payi % 30’larin üzerine çikmistir

23. ULASIM Bir ülkede, ulusal birligin saglanmasinda, ülkenin savunulmasinda ekonominin gelismesinde ulasimin rolü çok büyüktür. Ulasim, ekonomik kaynaklarin iyi bir sekilde isletilmesi ve degerlendirilmesinde de etkilidir.

24. ÜLKEMiZDE ULASIMI ETKiLEYEN DOGAL VE BESERi FAKTÖRLER Yüzey sekilleri iklim is gücü Teknik eleman Sermaye Ekonomik faktörler

25. KARAYOLLARIMIZ

26. KARA YOLLARI Anadolu’da bilinen en eski kara yolu Lidyalilar tarafindan yapilan kral yolu’dur Yurdumuzda, yük ve yolcu tasinmasinda, en büyük pay kara yollarimiza düsmektedir. Bugün, ülkemizde gelismis bir kara yolu agi vardir. Özellikle büyük yerlesme birimleri düzgün yollarla birbirine baglanmistir. Günümüzde Kara yolarinin bakim ve onarimi Bayindirlik Bakanligina bagli olarak 1950 yilinda kurulan Kara Yollari Genel Müdürlügü tarafindan sürdürülmektedir.

27. Kara yollari yüzey sekillerinin uzanisina  paralellik gösterir Ege, Marmara. iç Anadolu ile Güneydogu Anadolu bölgelerimiz yeryüzü sekilleri bakimindan kara yolu yapimina daha elverislidir. Buna karsilik Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde daglarin kiyi boyunca uzanmasi, Dogu Anadolu Bölgesi'nin engebeli bir yapiya sahip olmasi, yol yapimini zorlastirmaktadir. Buralarda yollar, mevcut vadi ve ovalardan geçirilmekte, geçit vermeyen yerlerde ise tüneller açilmaktadir.

28. Bazi bölgelerimizdeki elverissiz kosullara karsin yurdumuz, konumu bakimindan özellikle kara ulasiminda büyük gelismeler göstermistir. Avrupa ülkelerini, zengin petrol kaynaklarina sahip Orta Dogu ülkelerine baglayan kara yollarimizda trafik, her geçen gün artmaktadir. istanbul Bogazi üzerinde bulunan Bogaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprüleri, kara yolu ulasimindaki gelismeye büyük katkida bulunmaktadir. En islek kara yolu, Edirne-istanbul-Ankara-Adana-Hatay arasinda uzanir. Bu yol Avrupa ile Orta Dogu ülkelerini birbirine baglar. Ayrica istanbul-Bursa-izmir arasindaki kara yolu da oldukça islektir.

29. DEMiRYOLLARIMIZ

30. ilk demir yolumuz 1866 yilinda tamamlanmis olan Aydin-izmir demir yolu hattidir. 1929’da Devlet Demir Yolari Müdürlügü kuruldu. Demir yollarimiz akarsu vadileri ile akarsularin uzanisina paraleldir. Demir yollarimizin modernlestirilmesi çerçevesinde Ankara-istanbul arasinda elektrikli tren seferleri baslamistir.

31. Özellikle yük tasimaciliginda demir yollarimiz önemli bir yere sahiptir. Uzun mesafelerde yük ve yolcu tasinmasinda, kara yolundan daha ucuz olmasi nedeniyle demir yollari tercih edilmektedir. Bu yollarimizla daha çok maden cevherleri,kömür,askeri araçlar, tahillar,büyük makineler ve seker pancari gibi agir yük tasinmaktadir.

32. DENiZ YOLLARIMIZ

33.         Deniz yollan, daha çok uluslar arasi ticarette önem tasimaktadir. Üç tarafi denizlerle çevrili olan yurdumuzda deniz ulasimini gerçeklestiren dogal limanlarimiz oldugu gibi dalgakiranlarla korunmus yapay limanlarimiz da vardir.        Cumhuriyetten önceki dönemde, limanlarimiz arasinda ulasimi gerçeklestiren gemilerin pek çogu ve deniz ticareti, yabancilarin elinde idi. Lozan Antlasmasi ile limanlarimiz arasindaki tasima hakki, sadece Türk gemilerine verildi. Buna kabotaj hakki denir. Bu hak, 1 Temmuz 1926 yilinda yürürlüge girdi.

34.         Deniz yollariyla ulasim, Denizcilik Bankasi Türk Anonim Ortakliginin kurulmasi ile gelisme gösterdi. Mevcut limanlar gelistirildi ve bunlara yenileri eklendi. Bu sayede ülkemiz, modern bir filoya sahip oldu. Bugün, bazi Türk firmalari, uluslar arasi deniz tasimaciliginda da söz sahibi olmaya basladi.       

35. Limanlarimiz Ülkemizde limanlarin gelismesinde en önemli etken hinterlandin genis olmasidir. Ülkemizdeki istanbul,izmir,Mersin, Samsun ve izmit gibi limanlarimizin hinterlandi genistir. Ülkemizin yük ve yolcu bakimindan en büyük limani istanbul limanidir.ithal ettigimiz mallarin büyük bölümü bu limana bosaltilir.

36. izmir limani ülkemizin en çok ihracat yaptigi limanlardan biridir.Ege bölgesi, Güney Marmara ve Göller yöresi’nde yetistirilen tarim ürünleri bu limanimizdan ihraç edilir. Mersin limani daha çok ihracata yöneliktir. izmit limanimiz daha çok ham petrolün getirildigi bir ithalat limanidir. iskenderun limani Afrika ülkelerinden ithal edilen kömürün getirildigi ve çesitli ürünlerin Orta Dogu ülkelerine ihraç edildigi limanimizdir. Samsun limani Karadeniz Bölgesi’nin en büyük limanidir. Trabzon limani Trabzon-Erzurum-iran transit ticaret yolu baglantisini saglayan limandir.

37. HAVA YOLLARI

38. Ülkemizde hava ulasimi, giderek gelisme göstermektedir. Özellikle yolcu tasimaciliginda hava yollan tercih edilmektedir. Yurdumuzda bugün hava yolu ulasimi, Türk Hava Yollan ve bazi özel sirketlerce saglanmaktadir. Büyük kentlerimiz arasinda günlük uçak seferleri yapilmaktadir. Ayrica önemli turizm merkezlerimiz de hava yolu ile birbirine ve yurt disina baglanmistir

39. Cumhuriyet Döneminde; hava alanlarimiz, güvenli inis ve kalkislar için teknik araçlarla donatilmis, hava filomuz yeni ve modern uçaklarla desteklenmistir. Yurt içi ye yurt disi hava baglantilarinin en önemli merkezleri; Ankara'daki Esenboga, istanbul'daki Atatürk,Sabiha Gökçen izmir'deki Adnan Menderes ve Çigil Adana’da Sakir Pasa Antalya'daki Antalya hava limanlaridir. Bunlar her tip uçagin inis ve kalkisina elverislidir. Yurdumuzdaki hava alani sayisi giderek artmaktadir. Türk Hava yollari; Avrupa, Kuzey Amerika, Orta Dogu, Orta Asya ve Uzak Dogu ile Kuzey Afrika ülkelerine düzenli seferler yapmaktadir.

40. Ulasimin önemi Bir ülkede kara, deniz ve hava yollarinin sikligi, uzunlugu ve niteligi ile bu yollardaki tasitlarin çoklugu, o ülkenin ekonomik gelisme derecesini ortaya koymaktadir. Ülkemiz de ekonomik gelismesine paralel olarak bu alanlarda gelisme göstermektedir. Ancak kara yollarindaki trafigin gün geçtikçe yogunlasmasi, birtakim trafik sorunlarini da beraberinde getirmektedir. Bu bakimdan, kara yollarindaki tasitlarin hareketlerini kolaylastirmak ve en önemlisi trafik kazalarini önlemek için bazi uygulamalara gidilmistir. Üst ve alt geçitler ile otoyollarin yapilmasi bu çalismalardandir. Böylece hem zaman kaybi hem de kazalar büyük ölçüde önlenmeye çalisilmaktadir. Bütün bu çalismalara ragmen, yurdumuzda yine de çok sayida trafik kazasi olmakta ve pek çok yurttasimiz yasamini yitirmekte veya sakat kalmaktadir. Ayrica büyük ölçüde maddi zarar olmaktadir