Na strazy prawa

1. Na strazy prawa

2. Instytucje stojace na strazy prawa w Polsce

3. Organy nie majace prawa orzekania

4. Organy nie majace prawa orzekania

5. Organy posiadajace prawo orzekania

6. Praworzadnosc Praworzadnosc, rzady prawa, zasada ustrojowa zobowiazujaca organy panstwa do scislego przestrzegania prawa i dzialania zgodnie z norma prawna. Praworzadnosc jest powszechnie uznana zasada we wszystkich panstwach demokratycznych. W Polsce formuluje ja Art. 2 Konstytucji RP. Wedlug tego artykulu Polska jest demokratycznym panstwem prawnym. Oznacza to, ze kazde dzialanie organu panstwowego musi byc oparte na odpowiednich przepisach. Na strazy przestrzegania zasady praworzadnosci stoja specjalne instytucje. W Polsce sa to m. in. Najwyzsza Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich. Trybunal Stanu, Trybunal Konstytucyjny. Specyficznym instrumentem prawnym zapewniajacym praworzadnosc sa okreslone procedury i postepowania przed sadami w sprawach cywilnych, karnych, gospodarczych i administracyjnych. Zapewnia to obywatelom poszanowanie ich praw.

7. Najwyzsza Izba Kontroli NIK jest naczelnym organem kontroli panstwowej i zarazem najstarsza polska instytucja kontrolna

8. Kompetencje Najwyzsza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli panstwowej podleglym Sejmowi. Podstawowym zadaniem Izby jest kontrola dzialalnosci rzadu i pozostalych organ�w administracji panstwowej oraz przedsiebiorstw i innych jednostek panstwowych z punktu widzenia legalnosci, gospodarnosci, celowosci i rzetelnosci. Na podstawie tych kontroli NIK sporzadza i przedstawia Sejmowi analize wykonania budzetu panstwa, przedlozonych Sejmowi przez rzad zalozen polityki panstwa na dany rok. NIK kontroluje takze � w zakresie okreslonym ustawowo � jednostki niepanstwowe. NIK kontroluje r�wniez gospodarke finansowa i majatkowa m. in.: Kancelarii prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunalu Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich.

9. Kontrole NIK podejmuje: Z wlasnej inicjatywy; Na zlecenie Sejmu albo jego wewnetrznych organ�w; Na wniosek prezydenta; Na wniosek premiera.

10. Na kierownikach jednostek kontrolowanych spoczywa obowiazek przedlozenia inspektorom NIK wszelkich zadanych przez nich dokument�w. Przedstawiciele Izby maja takze prawo swobodnego wstepu do pomieszczen instytucji kontrolowanych, wgladu do ich dokument�w, przesluchiwania swiadk�w itp.. Wynik kontroli ujmuje sie w protok�le. O wynikach kontroli informowany jest organ, kt�ry zlecil jej przeprowadzenie, oraz inne organy panstwa. W razie naruszenia prawa karnego NIK zobowiazany jest do powiadomienia o tym fakcie prokuratury. Pracami NIK kieruje prezes powolywany przez Sejm bezwzgledna wiekszoscia glos�w. Jego kadencja trwa 6 lat i moze byc powolany na to stanowisko tylko raz. Prezes powinien wykonywac swe obowiazki w zgodzie z konstytucja, z najwyzsza starannoscia i przy wykazaniu sie bezstronnoscia. Nie moze on nalezec do partii politycznej ani zwiazku zawodowego, nie moze prowadzic zadnej dzialalnosci publicznej, kt�ra nie dalaby sie pogodzic z godnoscia jego urzedu. Nie wolno mu podejmowac zajec zawodowych z wyjatkiem profesora wyzszej uczelni.

11. Sad Najwyzszy

12. Sad Najwyzszy sprawuje nadz�r w zakresie orzekania nad dzialalnoscia Sad�w powszechnych � to sady rejonowe, wojew�dzkie i apelacyjne. Zajmuja sie sprawami zakresu prawa cywilnego, karnego, rodzinnego i prawa pracy. Sad�w wojskowych � to sady garnizonowe i okregowe. Zajmuja sie sprawami dotyczacymi przestepstw popelnionych przez zolnierzy w sluzbie czynnej, pracownik�w cywilnych zatrudnionych w jednostkach wojskowych oraz jenc�w wojennych. Sad�w administracyjnych � wyodrebniony system sad�w, kt�ry zajmuje sie orzekaniem zgodnosci z prawem decyzji podejmowanych przez organy administracji. Rozstrzyga tez sprawy miedzy osobami prawnymi czy obywatelami a organami administracyjnymi.

13. Sad Najwyzszy jest srodkiem odwolawczym od orzeczenia sadu pierwszej i drugiej instancji, tzw. kasacji. Podejmuje tez uchwaly, kt�rych celem jest wyjasnienie danych przepis�w prawnych i rozstrzygniecie zagadnien budzacych watpliwosci w konkretnych sprawach. Sedzi�w Sadu Najwyzszego powoluje prezydent. Odbywa sie to na wniosek Krajowej Rady Sadownictwa. Takze prezydent, sposr�d kandydat�w przedstawionych przez Zgromadzenie Og�lne Sedzi�w Sadu Najwyzszego, wybiera pierwszego prezesa Sadu Najwyzszego. Funkcje te sprawowac moze przez szesc lat. Moze byc odwolany przez Sejm na wniosek prezydenta.

14. Trybunal Konstytucyjny Trybunal Konstytucyjny to organ sadowy powolany do rozstrzygania spor�w o konstytucyjnosc dzialania organ�w panstwa, gl�wnie do kontrolowania zgodnosci prawa z Konstytucja RP, a takze formulowanie jego wykladni.

15. Trybunal Konstytucyjny orzeka w sprawach: Zgodnosci ustaw i um�w miedzynarodowych z konstytucja, Zgodnosci ustaw z ratyfikowanymi umowami miedzynarodowymi, kt�rych ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrazonej w ustawie, Zgodnosci przepis�w prawa wydawanych przez centralne organy panstwowe, z konstytucja, ratyfikowanymi umowami miedzynarodowymi i ustawami, Zgodnosci z konstytucja cel�w lub dzialalnosci partii politycznych, Skarg konstytucyjnych, kt�re moze wniesc kazdy obywatel powolujac sie na naruszenie jego konstytucyjnych praw i wolnosci

16. Trybunal Stanu Organ sadowy, kt�ry orzeka o odpowiedzialnosci konstytucyjnej os�b zajmujacych najwyzsze stanowiska w panstwie. Rozpatruje sprawy o naruszenie konstytucji i ustaw czy popelnienie przestepstwa przez: Prezydent RP, czlonk�w rzadu, prezesa Najwyzszej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prokuratora Generalnego, kierownik�w urzed�w centralnych i innych. Trybunal Stanu moze m. in. orzec kare usuniecia z rzadu, zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk, utrate czynnego prawa wyborczego, utrate biernego prawa wyborczego, utrate order�w, odznaczen, tytul�w honorowych, a w sprawach o przestepstwa takze kary przewidziane w kodeksie karnym. Czlonkowie Trybunalu Stanu musza miec obywatelstwo polskie, nie moga byc karani sadownie czy byc pozbawieni praw obywatelskich, nie moga byc tez zatrudnieni w administracji panstwowej

17. Rzecznik Praw Obywatelskich To jednoosobowy organ kontrolny panstwa, kt�rego zadanie polega na czuwaniu nad przestrzeganiem gwarantowanych w Polsce praw czlowieka i obywatela.

18. Rzecznik Praw Obywatelskich moze podejmowac dzialania zar�wno ze swojej wlasnej inicjatywy, jak na skutek wniosku wniesionego przez osobe, kt�ra twierdzi, ze prawa jej zostaly naruszone. Ustawa dopuszcza takze skladanie skargi przez organizacje spoleczne i organy samorzadu terytorialnego. Rzecznik nie ma kompetencji do interweniowania w sytuacji naruszenia czyichs praw przez osoby fizyczne czy prawne. Skarga wskazywac musi na naruszenie przez organ panstwa badz inna instytucje panstwowa wolnosci oraz praw czlowieka i obywatela. Chodzi jednak o taka wolnosc i prawa, kt�re gwarantowane sa konstytucja albo innymi aktami normatywnymi. Skarga do rzecznika nie wymaga zachowania jakies szczeg�lnej formy, moze byc zlozona ustnie.

19. Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Dziecka nie zastepuje wyspecjalizowanych sluzb, instytucji i stowarzyszen zajmujacych sie ochrona dziecka, lecz interweniuje w sytuacji, kiedy dotychczasowe procedury okazaly sie nieskuteczne badz ich zaniechano

20. Rzecznik stoi na strazy praw dziecka a w szczeg�lnosci: Prawa do zycia i ochrony zdrowia, Prawa do wychowywania w rodzinie, Prawa do godziwych warunk�w socjalnych, Prawa do nauki.

21. Rzecznik podejmuje dzialania na rzecz zapewnienia dziecku pelnego i harmonijnego rozwoju z poszanowaniem jego godnosci. Wypelnienie tych zadan wymaga ochrony dziecka przed wszystkimi przejawami przemocy, okrucienstwa, wyzysku, a takze przed demoralizacja, zaniedbaniem i innymi formami niewlasciwego traktowania. Przedmiotem troski Rzecznika sa wszystkie dzieci; szczeg�lna opieka otacza dzieci niepelnosprawne, kt�re maja utrudniony start zyciowy. Rzecznik podejmuje dzialania przewidziane w ustawie z wlasnej inicjatywy, biorac pod uwage naplywajace do niego informacje wskazujace na naruszenie praw lub dobra dziecka. Zajmuje sie przypadkami indywidualnymi, jesli nie zostaly one wczesniej rozwiazane we wlasciwy spos�b mimo, ze wykorzystano dostepne mozliwosci prawne.