Download
1 / 33
390 likes | 1.08k Views
TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASI ve EPİAŞ. Ö.Metin GÖKGÖZ PMUM Uzlaştırma Müdürü. Elektrik Sektörü Reformu Kilometretaşları. Elektrik Piyasası Kanunu (No:4628). Strateji Dokümanı DUY. Gün Öncesi Planlama. YİD Kanunu (No: 3996). Nihai DUY. 3096 Sayılı Kanun. Gün Öncesi Piyasası.
E N D
TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASIve EPİAŞ Ö.Metin GÖKGÖZ PMUM Uzlaştırma Müdürü
Elektrik Sektörü Reformu Kilometretaşları Elektrik Piyasası Kanunu (No:4628) Strateji Dokümanı DUY Gün Öncesi Planlama YİD Kanunu (No: 3996) Nihai DUY 3096 Sayılı Kanun Gün Öncesi Piyasası Mali Uzlaştırma Tebliği Yİ Kanunu (No: 4283) Dengeleme Güç Piyasası Elektrik Piyasası Kanunu (No:6446) 1984 2012 2001 2011 1994 2003 2004 2006 2009 1997 2013 EPDK Otomatik Sayaç Okuma Dengeleme Piyasası EÜAŞ TEK TEİAŞ TEDAŞ TEAŞ TETAŞ
Dengeleme ve Uzlaştırma Sistemi Uygulamaları 2004 (G-DUY) 2009 (N-DUY Nakdi Uygulaması) 2011 (Gün Öncesi Piyasası) 2006 (G-DUY Nakdi Uygulaması) 2014 (Gün İçi Piyasası) • Dengeleme Piyasası • Aylık 3 Zamanlı Uzlaştırma • 1 Ağustos 2006’da nakdi uygulamanın başlaması • Aylık 3 zamanlı uzlaştırma • 1 Aralık 2009’da gün öncesi planlama, dengeleme güç piyasası ve saatlik uzlaştırmanın başlaması • 1 Aralık 2011’de gün öncesi planlama yerine gün öncesi piyasasının işlerlik kazanması • Bankalar üzerinden teminat ve avans ödeme mekanizmasının başlaması • Gün içi piyasasının işlerlik kazanması • Mevcut durumda, gün öncesi ticareti ve dengeleme faaliyetleri, gün öncesi piyasası üzerinden gerçekleştirilmektedir. • Gerçek zamanlı dengeleme işlemleri dengeleme güç piyasası aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. • Dengesizlikler saatlik olarak uzlaştırılmaktadır. • 1 Aralık 2011’de gün öncesi piyasası ile birlikte, teminat ve avans ödeme mekanizması da işlerlik kazanmıştır. • Gün içi piyasasının, 2014 yılı içerisinde işlerlik kazanması beklenmektedir.
Gün Öncesine Kadar Gün Öncesi Gerçek Zaman Dengeleme Güç Piyasası İkili Anlaşmalar Piyasası Gün Öncesi Piyasası TL/MWh Talep Arz Spot Fiyat PTF SMF Spot Fiyat MW Finansal (Türev) Piyasalar Elektrik Enerjisi Ticareti Sistem İşletimi MW Toptan Satış Piyasasının Yapısı
Piyasa Aktörleri Üretim Şti. Piyasa İşletmecisi. TEİAŞ/PMUM Sistem İşletmecisi TEİAŞ/MYTM Dağıtım /Görevli Perakende Satış Şti. Toptan Satış Şti. Otop. Şti.
Piyasa Aktörleri Piyasa Katılımcıları Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) • Üretim lisansı sahibi, • Otoprodüktör lisansı sahibi, • Otoprodüktör grubu lisansı sahibi, • Toptan satış lisansı sahibi, • Perakende satış lisansı • Dağıtım lisansı sahibi • OSB Üretim Lisansı sahibi • tüzel kişilerinden oluşur. • Piyasa İşletmecisidir. • Gün öncesi piyasası ve Gün İçi Piyasasının işletilmesi, uzlaştırma işlemlerinin gerçekleştirilmesi, ilgili piyasa katılımcılarına alacak-borç bildirimlerinin hazırlanması faaliyetlerini yürütür. • Sistem İşletmecisidir. • Dengeleme Güç Piyasasının işletilmesi, sistemde anlık dengenin yeterli arz kalitesini sağlayacak şekilde sağlanması, yan hizmet alımı ve dengeleme mekanizması yoluyla gerekli yedeklerin tutulması faaliyetlerini yürütür.
Elektrik Piyasası Genel Bakış (1/3) EDAŞ Grv.Perakende Şirketleri EÜAŞ Serbest Olmayan Tüketiciler İkili Anlaşmalar TETAŞ PMUM (Dengeleme) Yİ, YİD, İHD TEİAŞ PMUM Serbest Tüketiciler Özel Sektör Şirketleri
Referans Fiyat Belirleme Metodolojisi Dengeleme Güç Piyasasında Fiyatın Belirlenmesi Gün Öncesi Piyasasında Fiyatın Belirlenmesi TL/MWh TL/MWh Dengeleme Güç Piyasası Fiyatı (SMF) Gün Öncesi Fiyatı (PTF) PTF • Gün Öncesi Piyasasında, her bir ticaret saati için, Piyasa Katılımcıları tarafından verilen tüm alış tekliflerinin toplamı ile talep eğrisi, tüm satış tekliflerinin toplamı ile arz eğrisi oluşturulur. • Arz ve Talep eğrilerinin kesiştiği noktada Piyasa Takas Fiyatı (PTF) ve Piyasa Takas Miktarı (PTM) belirlenir. • Dengeleme Güç Piyasasında verilen Yük Alma teklifleri minimum PTF’den başlar. • Yük Alma (YAL) teklifleri teklif fiyatı küçükten büyüğe, Yük Atma (YAT) teklifleri ise teklif fiyatı büyükten küçüğe sıralanır. • Gerçek zamanda enerji açığı var ise YAL teklifleri, Enerji fazlası var ise YAT teklifleri kullanılır. İhtiyacın belirlendiği seviyede bulunan teklif fiyatı Sistem Marjinal Fiyatını (SMF) belirler. MW PTM MW
Uzlaştırma • Uzlaştırma, gün öncesi piyasası, dengeleme güç piyasası ve enerji dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar. Uzlaştırma: • Piyasa İşletmecisi (PMUM) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir. • Piyasa İşletmecisinin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veya zarar etmemesi esastır.
Teminat ve Ödeme Mekanizması Bankalar Üzerinden Ödeme Sistemi ve Teminat Mekanizması • Günlük avans ödemeleri • Fatura ödemeleri Piyasadaki rekabet kurallarına zarar vermeden piyasa gereksinimlerini karşılamak Nakit akışını sürekli bir şekilde sağlamak • Minimum Teminat • Gün Öncesi Piyasası • Dengesizlikler Tüm katılımcılara riski doğru miktarda yansıtmak Piyasa İşletmecisinin güvenilirliğinin sürdürülmesi
MİNİMUM TEMİNAT GÜN ÖNCESİ DENGELEMEDE TEMİNAT TEMİNAT OLUŞUMU DENGESİZLİK UZLAŞTIRILMASINDA TEMİNAT
MİNİMUM TEMİNAT Geçici 17.maddede; perakende, toptan satış, üretim, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu lisansına sahip Şirketler için sabit miktarlar belirlenmiştir. Toptan Satış 200.000 TL, PerakendeSatış 200.000 TL, • 1000 MW üzerinde ise 200.000 TL, • 50 MW – 1000 MW arasında ise MW x 200 TL • 50 MW ve altında ise 10.000 TL Üretim / Otop / Otop Grubu
Gün öncesi dengeleme faaliyetlerine ilişkin alacak/borç ödemeleri GÜNLÜK MERKEZİ UZLAŞTIRMA BANKASI Dengeleme Güç Piyasası ve Dengesizliklere ilişkin alacak/borç ödemeleri AYLIK
Organize Toptan Satış Piyasasının Kurulmasına İlişkin Çalışmalar • 2003 senesinden bu yana, PMUM/TEİAŞ tarafından Türkiye organize toptan satış piyasalarının kurallarının tasarlanması, ticaret bölgelerinin oluşturulması gibi teknik ve optimizasyon ağırlıklı hususları içeren gerekli yazılım ve donanım altyapısının geliştirilmesi ve tüm bu piyasaların Piyasa İşletmecisi bünyesinde işletilmesi konularında önemli bir ilerleme kaydedilmiştir. • Diğer yandan Eylül 2011 ayında Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) tarafından nakdi uzlaştırmalı aylık baz yük kontratları piyasaya sunulmuştur. • Ancak ürünün fiziksel teslimatlı olmaması, piyasada faaliyet gösteren katılımcıların, VOB tarafından işletilen vadeli işlem piyasasına doğrudan katılım sağlayamaması gibi nedenlerle ürünler piyasada yeterince işlem görmemiş ve beklenen likidite oluşmamıştır.
Bağımsız bir Enerji Borsasının Kurulması İhtiyacı • Piyasa hâlihazırda sağlıklı işleyen bir yapıya sahip ve piyasanın hacmi belirli bir likiditeye erişmiş olsa da, daha şeffaf ve bağımsız işleyen bir organize toptan satış piyasasının (enerji borsasının) oluşması • Mali yapının güçlendirilmesi ve yatırımların daha kolaylıkla yapılması, • Araştırma ve geliştirmeye daha fazla yatırım yapılabilmesi, • Bağımsız bir kurum haline gelerek daha şeffaf ve güvenilir bir yapıya erişilmesi, • Deneyim kazanmış ve bilgi birikimi edinmiş personelin sürekliliğinin sağlanması • bu bilgi birikimini yeni kurulacak piyasalara aktarması • ile gerçekleşecektir. • Bu hedefin, Piyasa İşletmecisinin yeniden yapılandırılması ve tarafsız, sektördeki özel şirketlerin katılımının sağlandığı bir kuruluş olan EPİAŞ’ın faaliyete geçmesi ile daha erişilebilir bir hale geleceği beklenmektedir.
EPİAŞ Kuruluş Çalışmaları • 30 Mart 2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu’nun (Kanun) 4.maddesinde belirtilen “Kanun hükümleri uyarınca lisans almak koşulu ile yürütülebilecek faaliyetler” arasında yer alan “Piyasa İşletim Faaliyeti” kapsamında, yine aynı Kanunun “Piyasa İşletim faaliyeti ve EPİAŞ’ın kuruluşu” başlıklı 11.maddesi ile EPİAŞ’ın kuruluşu ve piyasa işletim faaliyetleri hükme bağlanmıştır. • Bu doğrultuda EPİAŞ “ana sözleşmesi” ve “teşkilat yapısı ile çalışma esasları”na ilişkin çalışmalara başlanılmıştır.
EPİAŞ Ana Sözleşmesi Taslak Çalışmaları • Taslak çalışmaları yürütülen ana sözleşmede; 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümleri ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve özel hukuk hükümlerine tabi olarak faaliyette bulunmak ve esas sözleşme hükümlerine göre idare edilmek üzere TEİAŞ, Borsa İstanbul ve ve Piyasa katılımcılarından oluşan kurucular arasında unvanı “Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi” , şirket merkezi Ankara olan bir anonim şirket kurulacağı ifadesi yer almaktadır.
EPİAŞ Ana Sözleşmesi Taslak Çalışmaları • Şirket’in başlıca amacı ve faaliyet konusu; • Piyasa işletim lisansı kapsamında organize toptan enerji piyasalarının etkin, şeffaf ve güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanması, kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesi. • Eşit taraflar arasında ayrım gözetmeden güvenilir referans fiyat oluşumunun temin edilmesi. • Artan piyasa katılımcı sayısı, ürün çeşitliliği ve işlem hacmi ile likiditenin en üst düzeye ulaştığı, piyasa birleşmeleri yoluyla ticaret yapılmasına imkân tanıyan lider bir borsa olmak • şeklinde tanımlanmıştır. Şirketin sermayesi 40.000.000 TL olup, her biri 1 TL itibari değerde 40.000.000 adet paya bölünmüştür.
EPİAŞ Ana Sözleşmesi Taslak Çalışmaları Sermayeyi temsil eden bu paylar (A), (B), (C) ve (D) Grup paylara bölünmüş olup, bunların pay sahipleri arasındaki dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir Şirket Yönetim Kurulu’nun 3 (üç) üyesi (A) Grubu pay sahibi TEİAŞ, 3 (üç) üyesi (B) Grubu pay sahibi Borsa İstanbul, 3 (üç) üyesi (C) Grubu pay sahibi piyasa katılımcıları tarafından aday gösterilen münhasıran gerçek kişiler arasından Genel Kurul tarafından seçilecektir
TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASINA İLİŞKİN BAZI İSTATİSTİKLER
Piyasa Hareketleri Mart 2014 tarihi itibarı ile PMUM’a kayıtlı Piyasa katılımcıları * Aralık 2009 ayını kapsamaktadır.
Serbest Tüketiciler • Ocak 2014 itibariyle, serbest tüketici limiti 4500 kWh/yıl olmuştur. Hedef, limitin tamamen kaldırılarak 2015 senesinde her bir tüketicinin serbest tüketici olmasıdır. • Serbest tüketici limiti her yıl azalmaktadır ve buna bağlı olarak serbest tüketici sayısı da yıllık bazda artmaktadır. Mevcut durumda, üretilen enerjinin yaklaşık %36’sı serbest tüketiciler tarafından tüketilmektedir.
