SATELLIETTELEVISIE EN -RADIO ONTVANGST

1. SATELLIETTELEVISIE EN -RADIO ONTVANGST ONTVANGSTTECHNIEK VIA SATELLIET De satelliethistoriek 1945 - 2000 Historiek V1/HS-2002

2. DE SATELLIET HISTORIEK 1945: Eerste studies door de Brit Arthur C. Clarke. Hij bedacht de geostationaire baan voor communicatiesatellieten. Hij baseerde zich op de wetten van de Duitse Astronoom Johannes Kepler (1571-1630) en berekende dat, wanneer een satelliet zich op een hoogte van 36.000km in het vlak van de evenaar bevindt, synchroon met de aarde meedraait. Originele tekening van A. C. Clarke als suggestie voor drie satellieten. De drie satellietposities gezien vanuit een denkbeeldig punt boven de noordpool. Vandaar de benaming van Clarke-belt of Clarke-gordel! Historiek V1/HS-2002

3. Het verband tussen de omlooptijd en de snelheid van een satellietlichaam ten opzichte van de afstand van het middelpunt van de aarde. Gelijke tred met de aarde is geosynchroon of geostationair als de afstand satelliet tot de aarde boven de evenaar 36.000km is. Historiek V1/HS-2002

4. 1955: John Pierce berekent de relaties tussen vermogen, antennewinst bandbreedte, ontvangspecificaties en baanparameters en toont aan dat geostationaire satellieten een belangrijke rol zullen spelen in de toekomstige communicatie. 1957: 4 oktober om 06h00 Moskouse tijd wordt door Rusland de EERSTE satelliet gelanceerd: DE SPOETNIK I. • Werd gelanceerd op een gemodifieerde V2-raket • De satelliet was een stalen bol van 580mm diameter en woog 83,6kg • Binnenin was enkel een zender voorzien die om de 0,4s een beep- toon uitzond. 1957: 3 nov wordt met succes de SPOETNIK II gelanceerd (508kg). Over de gehele wereld veroorzaakte dit geslaagd project een golf van opwinding: Rusland lanceert een tweede satelliet die maar liefst een halve ton weegt terwijl Amerika met moeite zijn raket van de grond krijgt! 1958: 15 mei de SPOETNIK III (1.327 kg) als ruimte laboratorium. Historiek V1/HS-2002

5. Voorstelling van de eerste satelliet door Rusland aan Amerika. Historiek V1/HS-2002

6. De eerste satelliet de Spoetnik-I die de legendarische beep-toon uitzond. Historiek V1/HS-2002

7. Het inwendige van de eerste satelliet: een zendertje en een batterij. Historiek V1/HS-2002

8. Voor Amerika een echte tegenslag. • Zij waren reeds vanaf 1955 gestart met de studie maar krijgen hun • satelliet niet van de grond: • 6 dec 1957: Vanguard I valt na lancering terug op het platform • Vanguard II spatte op 7km hoogte uit mekaar. • Amerika wilde voor zich hoe dan ook de eer van het lanceren van een • satelliet op de mouw van de Amerikaanse zeemacht spellen. • Het lukt hen niet …….. • De Duitser Werner von Braun (1912-1977), na de oorlog aangetrokken • door de Amerikaanse wetenschappers, had een raket waarmee kon • gelanceerd worden. Werner Von Braun was toen zeer actief in de • Amerikaanse landmacht. • Tijdens deze tweestrijd tussen de Amerikaanse Luchtmacht en • Landmacht lanceert Rusland als eerste land zijn satelliet. Historiek V1/HS-2002

9. 31 jan 1958: Amerika lanceert met succes de eerste satelliet: de EXPLORER-1 met een raket van von Braun. 17 mrt 1958: lancering van de Vanguard met meetapparatuur aan boord en toonde aan dat de vorm van de aarde een peer was. 18 dec 1958: lancering van de eerste communicatie satelliet de SCORE (Signal Communications bij Orbitting Relay Equipment). Aan boord was een bandopname van de toenmalige Amerikaanse president Dwight Eisenhouwer met zijn kertboodschap. Radioamateurs en wetenschappers waren er getuigen van. Historiek V1/HS-2002

10. 1962: 10 juli de lancering van de eerste comunicatiesatelliet de TELSTAR 1 waarmee voor het eerste een televisieprogramma werd doorgestuurd. Door het NIET stationair karakter van de satelliet kon maar 18min zendtijd na mekaar verzekerd worden. 1963: 14 feb de eerste geoastionaire satelliet de SYNCOM-1 wordt met succes gelanceerd maar viel onmiddellijk de zender uit. Op 26 juli wordt de SYNCOM-2 gelanceerd en kon voor het eerst continu één televisiekanaal uitgewisseld worden . De derde SYNCOM-3 (19 aug 1964) werd toegepast voor het doorgeven van de opnamens Olympische Spelen in Tokyo. 1964: Met het succes van deze satelliet was het duidelijk dat de actieve satelliet het product was. De Internationale telecommunicatie satelliet organisatie (INTELSAT) wordt opgericht. 11 landen nemen van bij de start deel. De SYNCOM satellieten waren geostationair. Historiek V1/HS-2002

11. 1965: Rusland past als eerste de satelliet toe voor het permanent doorgeven van een televisieprogramma, de Moniya-I. 1965: Op 6 april werd de eerste geostationaire satelliet de ‘Early Bird’ gelanceerd die één televisie programma OF 240 telefoonver- verbindingen doorgaf. Voor de ontvangst is een reflector tussen 10 tot 20m diameter nodig (in dienst op 28 juni 1965). De eerste geostationaire satelliet Early Bird. De Early Bird was de voorloper van de Intelsat I satelliet. Historiek V1/HS-2002

12. 1966: Lancering van de 3 satellieten volgens het plan van Clarke. Heel wat problemen hebben op het project vertraging zodat pas in 1969 de 3 satellieten in dienst komen. Er ontstond een wereldomspannend communicatie- en TV netwerk. 1969: 20 juli waren 600 miljoen TV-kijkers getuige van de eerste stap op de maan. Deze signalen werden uitgezonden vanaf de natuurlijke satelliet, de maan, naar een ontvangstation op de aarde. Einde jaren 60: Het bewustzijn groeit om de geostationaire satellieten te gebruiken voor radio en TV ontvangst. Historiek V1/HS-2002

13. Vanaf 1971: INTELSAT lanceert zijn verschillende communicatie- satellieten. Half jaren 70: Europa (Frankrijk – Duitsland) lanceert zijn communi- catiesatellieten de Symphony 1 op 19 dec 1974 en later de 2. Hier wordt voor het eerst de 3-asige satelliet- stabilisatie toegepast. 1977: Op 30 juni wordt door de ESA (Europese ruimtevaart- organisatie) een eigen satelliet voor Europese gelanceerd. 13 sept 1977: mislukte lancering van de OTS-1 (ontploffing van de raket). De tweede poging op 11 mei 78 lukt. Het was een experimentele voorloper van de ECS. 1977: De Eutelsat organisatie wordt opgericht met doel alle Europese landen te voorzien van televisiebeelden. Ieder land kon een kanaal op deze satelliet huren. Historiek V1/HS-2002

14. Belangrijk in 1977: de WARC’77, georganiseerd door de ITU (Internationale Telecommunicatie vereniging) en vond plaats in Genève. • De World Administrative Radio Conferentie, gehouden in 1977, specifieert normen voor private satellietontvangst. • Hierbij zouden de bestaande televisienormen PAL, SECAM en NTSC van het schouwtoneel verdwijnen omdat deze normen onvoldoende kwaliteitsoverdracht konden garanderen: • Lancering van hoge vermogen satellieten voor directe ontvangst • Zeer groot vermogen om met kleine installatie goede ontvangst te hebben • Nieuwe en betere normen moeten toegepast worden (de MAC-norm) • Europese richtlijnen verplichten de omroepen de nieuwe norm toe te passen. • 250W per kanaal in de 12GHz-band en 4 TV en 1 radio (DSR) kanalen per land. Historiek V1/HS-2002

15. Onenigheid en geharrewar ……… In 1982 beslist Luxemburg zijn eigen satellietorganisatie op te richten. Als reactie tegen deze plannen richten Frankrijk en Duitsland hun TDF 1 satellietproject op. De Franse president Mitterand zaaide onrust tussen de Franse aandeelhouders en de CLT en kan de onderneming er toe te bewegen het idee te laten varen. In ruil zou de CLT een aantal kanalen op de TDF 1 satelliet krijgen. In 1985 slaagde Luxemburg erin zijn satellietorganisatie op te zichten: SES: Societé Européene des Satellites. De CLT krijgt zware slagen: Na de regeringswissel in 1986 schrappen de Franse conservatieven alle toegekende televisiekanalen. De toen beloofde TDF-1 kanalen kon de CLT dus vergeten! Historiek V1/HS-2002

16. 1986: De Europese gemeenschap publiceert de richtlijn waarbij de MAC- norm verplicht wordt als satelliet televisienorm. Frankrijk-Duitsland startten de eerste commerciële televisie via satelliet volgens de WARC’77; Ze hebben alle wind in de zeilen met de pas gepubliceerde richtlijn. De eerste satelliet wordt hiervoor eind november 1987 gelanceerd: de krachtige TDF-1 satelliet. 100.000-den reflectoren werden in gereedheid gebracht. Het zou de eerste satelliet zijn waarmee private televisieontvangst mogelijk was. Helaas, ……. Na de perfecte lancering weigert één van de twee zonne- panelen te ontplooien en blijft halverwege steken voor de uitzend- antenne van de satelliet. Het instrument dat miljarden had gekost wordt een nutteloos ruimtewrak! Het is zeker, …… de satelliet is verloren. Historiek V1/HS-2002

17. Nieuwe tuigen worden gebouwd: • De TVSAT 2 (Duitse makelij) • De TDF 1 en TDF 2 (Franse makelij) • Olympus, TELE-X behoren tot dezelfde groep. • Alhoewel ze niet goed wisten of deze hoogvermogensatellieten nog • zin hadden ? • Duitsland Telecom had intussen hun eerste communicatiesatelliet, de • Kopernikus I, gelanceerd en in dienst. Ze had meer kanalen en minder • vermogen per kanaal. • Na lancering van de hoogvermogen DBS bleek dat deze technologie • niet in orde was. Kort na de indienstname vallen verschillende • kanalen uit. En iedere satelliet had slechts 4 kanalen van 250W • aan boord. Historiek V1/HS-2002

18. Nog steeds geen gepaste satelliet voor de televisieontvangst. De kanalen • die blijven werken op de hoogvermogen satellieten zenden in D2-MAC. • 1988: Voor SES was de zaak duidelijk: • Ses heeft het volledige schouwspel gevolgd en vindt dat die zware • satellieten verder geen zin hebben: • De ontvangstapparatuur wordt gevoeliger • De reflectoren worden kleiner • Particulieren kopen die nieuwe MAC-norm decoders niet • De MAC-decoders waren moeilijk verkrijgbaar. • De SES wil een moderne satelliet bouwen met slechts 50W per kanaal maar wel 16 kanalen per satelliet! De ASTRA 1A satelliet wordt ontworpen, gebouwd en gelanceerd op 11 nov 1988 en komt op 5 feb 1989 in dienst. Alle kanalen functioneren! Historiek V1/HS-2002

19. De uitzendnorm blijft in de bestaande PAL-norm. De dure en moeilijk verkrijgbare D2-MAC decoders zijn overbodig! De eerste uitzendingen lopen perfect en in zeer korte tijd zijn alle kanalen van de satelliet verhuurd. Heel Europa is getuige van de goed kwaliteit. De satellietinstallaties schieten als paddestoelen uit de grond, ook in België wanneer Nederland het plan bekend maakt om verschillende nederlandstalige programma’s uit te zenden via de ASTRA satelliet. 1990: SES lanceert de ene satelliet na de andere, allen met succes. Ze worden in dezelfde geostationaire positie geplaatst 19,2°O. Historiek V1/HS-2002

20. En verder: .... Tussen 1990 en 1998: Intelsat vervangt zijn ‘oude’ generatie satellieten maar ook deze blijven beperkt in toepassing: Communicatie tussen de aangesloten landen, geen rechtstreekse particuliere ontvangst. 1992: Eutelst gaat in tegenoffensief tegen ASTRA en copositioneert 6 satellieten voor radio en TV ontvangst op 13°O. Historiek V1/HS-2002

21. Door de jaren heen….. modellen van geostationaire satellieten met hun lanceringsdatum. Historiek V1/HS-2002

22. Toekomst: ..... Televisie en radio uitzendingen via satelliet nemen in belang sterk toe. Er worden digitale technieken ontwikkeld om de zeer dure huurprijs van de satellietkanalen te drukken. Er worden specifieken kanalen gebruikt voor radio, of voor televisie, nu technieken die radio en TV gemengd met zeer hoge kwaliteit kunnen doorgeven. Er wordt gezocht naar uitzendsystemen die satellietontvangst moet mogelijk maken voor draagbare radio ontvangers. Satelliettelevisie zou verhuizen naar de 21GHz (Ka-) band, internet krijgt breedbandige kanalen om met zeer hoge snelheid te kunnen communiceren. Zenden en ontvangen via satelliet wordt zeer binnenkort beproefd. Hiervoor worden nu reeds satellieten gelanceerd. Historiek V1/HS-2002