İHALE VE SÖZLEŞME UYGULAMALARI İLE İLGİLİ OLARAK DENETİMLERDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR

1. TÜRKİYE KAMU HASTANELER KURUMU MALİ HİZMETLER KURUM BAŞKAN YARDIMCILIĞI Hizmet Alımları ve Tedarik Yönetimi Daire Başkanlığı İHALE VE SÖZLEŞME UYGULAMALARI İLE İLGİLİ OLARAK DENETİMLERDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR Mustafa AKYER Mart 2014 - Antalya

2. GİRİŞ • Bilindiği üzere türü ve usulünegöre ihaleler riskler taşıyabilmektedir. • Bu riskler bir idari görevin yerine getirilmesindeki basit bir hatadan kaynaklanabileceği gibi ilgili mevzuatın kasıtlı veya kasıtsız olarak ihlal edilmesinden de kaynaklanabilmektedir.

3. GİRİŞ • Kamu ihale sürecinde bu tür riskler genellikle, ihaleye konu olan bir şeyin gerçekten ihtiyaç olup olmadığına karar verilmesi aşamasından ihale sözleşmesinin imzalanması ve ödemenin yapılmasına kadar geçen sürelerde ortaya çıkmaktadır. • Bu tür risklerin oluşmadan engellenebilmesi için Kamu Hastaneleri Birlikleri ve bağlı sağlık tesislerince yapılan alımlarla ilgili gerek Bakanlığımız-Kurumumuz denetçileri, gerekse Sayıştay Başkanlığı denetçileri tarafından dönem dönem denetimler gerçekleştirilmektedir.

4. GİRİŞ • Gerçekleştirilen denetimlerde tespit edilen hususlar arasından seçtiğimiz ve geneli ilgilendiren tespitlere bu sunumunda değinilecektir. • Yapılan denetimlerde tespit edilen hususlara değindiğimiz 31.07.2013 tarihli ve 3214 sayılı Genel Yazımız bu sunumda esas alınmıştır. • İdarelerimizin ileride olası sıkıntılarla karşılaşmamaları için bu hususları da dikkate alarak alımlarını gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

5. GİRİŞ • Sunumda; • İhale dokümanlarında yer alan belgelerde, • Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına bağlı olarak, • Kontrol Teşkilatlarında, • Yaklaşık maliyet hesaplamalarında, • Personele ödenecek Yol ve Yemek Bedellerinde, • Teminatların irad kaydedilmesinde, • Teknik Şartname Hazırlanmasında, • Tek Kaynaktan Yapılan Alımlarda, • İstisna Alımlarda • tespit edilen aksaklıklarla ilişkin açıklamalar yer almaktadır.

6. İHALE DOKÜMANINI OLUŞTURAN BELGELER ARASINDA ÇELİŞKİLERİN BULUNMASINA İLİŞKİN TESPİTLER

7. İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler Arasında Çelişkiler Bulunması • 1. Tespit; • İhale dokümanını oluşturan belgelerde yer alan düzenlemelerin birbirine paralel ve birbirini destekler nitelikte olması gerekirken bu şekilde düzenlenmediği, • Yüklenici ile imzalanan sözleşmelerin de ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümler içermemesi gerekirken, ihale dokümanı ve sözleşmede yer alan hükümler arasında çelişkilerin bulunduğu tespit edilmiştir.

8. İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler Arasında Çelişkiler Bulunması • İhale dokümanı ile ihale sonrasında imzalanan sözleşme arasında farklılık olması durumunda esas alınması gereken doküman hangisi olmaldır. • İhale dokümanımı sözleşmemi?

9. İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler Arasında Çelişkiler Bulunması • Görüş; Konu hakkında; • 4734 sayılı Kanunun 46 ncı maddesindeki “İhale dokümanında belirtilen şartlara aykırı sözleşme düzenlenemez” hükmü, • 4735 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde ise “Bu Kanuna göre düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilemez.” hükmü yer almaktadır, • Ayrıca, Tip Sözleşmenin «Sözleşme’nin Ekleri» başlıklı 8 inci maddesinde ise; “İhale dokümanı, bu sözleşmenin eki ve ayrılmaz parçası olup, İdareyi ve Yükleniciyi bağlar. Ancak, sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır.” şeklinde düzenlemeye yer verilmiştir.

10. İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler Arasında Çelişkiler Bulunması • Görüş; • Yukarıda anılan maddelerden da anlaşılacağı üzere İhale dokümanı içerisinde bulunan şartnameler ve sözleşme tasarısı ile diğer belge hükümleri arasında uyuşmazlıkların olmaması esastır. • Sözleşme ile ihale dokümanı arasında uyuşmazlık olması durumunda ise ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınmalıdır. • Örneğin; idari şartnamede ve sözleşme tasarısında işin süresi yer tesliminden itibaren 240 gün öngörülmüş ancak ihale üzerinde kalan yüklenici ile yapılan sözleşmede işin süresi yer tesliminden itibaren 200 gün şeklinde hükme bağlanmışsa, ihale dokümanında (idari şartnamede) yer alan 240 gün geçerli olacak ve yüklenicinin bu süre içerisinde işi bitirmesi gerekecektir.

11. PERSONEL ÇALIŞTIRILMASINA DAYALI HİZMET ALIMLARINA İLİŞKİN TESPİTLER

12. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • 2. Tespit; • Yapılan denetimlerde; özellikle personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde kontrol teşkilatlarının hiç kurulmadığı, • Kontrol teşkilatı olan idarelerde ise bu komisyonlarda görev alan kişilerin tam anlamıyla görevleri konusunda yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmadığı, kontrol teşkilatı tarafından yapılması gereken görevlerin Muayene ve Kabul Komisyonu tarafından yerine getirildiği tespit edilmiştir.

13. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Kontrol Teşkilatı kurulması gereklimidir? • Kurulması gerekli ise • Hangi ihalelerde kurulmalıdır?

14. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Görüş; • Hizmet alımı ihaleleri kapsamında gerçekleştirilen işlerin yürütülmesi ve takibi ile muayene ve kesin kabul öncesi ön inceleme işlemlerinin yapılması için Kontrol Teşkilatının kurulması gereklidir. • Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin (HİGŞ) Kontrol teşkilatı ve yetkileri başlıklı 26 ncı maddesinde Kontrol teşkilatlarının görev yetkileri ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. • Ayrıca anılan HİGŞ’deyer alan toplam 59 maddenin 24 ünde Kontrol Teşkilatının nasıl ve ne şekilde görev yapacağı ile ilgili açıklamalara ayrıca yer verilmektedir.

15. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Görüş; • Kontrol Teşkilatı; işlerin yürütülmesiyle ilgili olarak, sözleşmesinde onaya sunulması gerektiği belirtilen iş ve işlemlerin onay veya reddine (HİGŞ-M.10), ödeme miktarlarının tespiti, işlerin düzeltilmesi ve sözleşmenin gereklerinin yerine getirilmesi konusunda talimat vermeye ve uygulamaya yetkilidir. (HİGŞ-M.30 – M.31 – M.32) • Denetimlerde tespit edilen olumsuzlukların yaşanmaması için sağlık tesislerimizin anılan mevzuata göre hareket etmeleri ve görevlendirilecek personelin konu hakkında muhakkak bilgilendirilmeleri gerekmektedir.

16. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarında Yaşanan Aksaklıklar • 3. Tespit; • Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde yaklaşık maliyet tespitinde; yüklenici kârının % 5 oranını aşmamak üzere, sözleşme ve genel giderler hariç toplam maliyet kalemleri üzerinden hesaplanması gerekirken, sözleşme ve genel giderler dahil edilerek yüklenici karının hesaplandığı, dolayısıyla kâr oranının % 7’ ye ulaştığı ve hatalı yaklaşık maliyet tespitinin yapıldığı tespit edilmiştir.

17. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Görüş; • Konu ile ilgili olarak Bakanlığımızca yayımlanan 2010/43 sıra nolu Genelge gereği personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında yüklenici kar oranı % 5 ile sınırlandırılmış olduğundan, bu tür alımlara ilişkin yaklaşık maliyet hesaplamalarında %5 ten fazla yüklenici karı hesaplanmamalıdır.

18. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Görüş; • Diğer taraftan personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında yaklaşık maliyetin nasıl hesaplanacağı hususu Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasında ayrıntılı olarak açıklanmış olup, yüklenici kârının, sözleşme ve genel giderler hariç toplam maliyet kalemleri üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

19. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • 4. Tespit; • Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri kapsamında istihdam edilen işçiler için ihale dokümanına yemek, yol, vb. nitelikte ödemelerin nakdi olarak ödeneceğine ilişkin hükümler konulmasına rağmen bu nitelikteki ödemelerin hiç yapılmadığı veya eksik ödendiği,

20. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • 4. Tespit; • Aynı zamanda ihale dokümanına konan hükme bağlı olarak söz konusu ödemelerin maaş bordrolarında ve sigorta bildirgelerinde de gösterilmesi gerekirken bunların gösterilmediği ve söz konusu belgeler üzerinde etkin bir incelemenin yapılmadığı tespit edilmiştir.

21. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarına İlişkin Tespitler • Görüş; • Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında çalışan işçilerin haklarının korunması maksadıyla Kurumumuzca yayımlanan 28.01.2013 tarihli, 378 sayılı ve 24.12.2013 tarihli, 4915 sayılı genel yazılarda çeşitli hususlara değinilmiştir • Birliklerin ve bağlı sağlık tesislerinin çalışanların haklarının korunması bağlamında bahse konu yazılarda belirtilen hususlara azami derecede özen göstermeleri gerekmektedir. • Aynı zamanda hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin yemek, yol ve giyecek ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağına ilişkin olarak Bakanlığımızca yayımlanan 2008/42 sıra nolu Genelge hükümlerine göre hareket edilmesi gerekmektedir.

22. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER

23. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • 5. Tespit ; • Fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek bedelin üzerinden ek kesin teminat alınmadığı, • Yine sözleşme bedelinde iş artışı meydana gelmesi halinde bu artış tutarının % 6 'sı oranında ek kesin teminatın alınmadığı tespit edilmiştir.

24. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • 4735 sayılı Kanunun Ek kesin teminat başlıklı 12 nci maddesinde «Fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek bedelin, sözleşme bedelinde artış meydana gelmesi halinde bu artış tutarının % 6 'sı oranında teminat olarak kabul edilen değerler üzerinden ek kesin teminat alınır. Fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminat hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabilir.» hükmü yer aldığından iş artışlarında ve fiyat farkı ödenmesi halinde • EK KESİN TEMİNAT alınması zorunludur.

25. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Ek kesin teminat hak edişten kesinti yapılarak • karşılanabilir mi?

26. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Ek kesin teminatın yüklenicinin hak edişinden kesinti yapılarak da karşılanması mümkündür. Ancak 4857 sayılı İş Kanununun Kamu makamlarının ve asıl işverenlerin hakedişlerinden ücreti kesme yükümlülüğü başlıklı 36 ncı maddesi gereğince hak edişlerde işçi alacaklarını karşılayan tutar üzerinden bir ek kesin teminat karşılanması mümkün bulunmamaktadır. • Örnek olarak; sadece işçilik hizmetlerinin alındığı Veri Hazırlama ve sekreterlik ihalelerinde ek kesin teminat tutarının işçi alacaklarını kapsayacak şekilde hak edişten bir kesinti yapılarak karşılanması mümkün değildir.

27. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • 6.Tespit; • 4735 sayılı Kamu İhale SözleşmeleriKanunu’nun19, 20 ve 21 inci maddelerine göresözleşmeninfeshedilmesi durumunda teminatlarıngüncellenerek gelirkaydedilmesi gerekirken güncellenmeden gelir kaydedildiği tespit edilmiştir.

28. KESİN TEMİNATLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 22 nci maddesinde; “19, 20 ve 21 inci maddelere göre sözleşmenin feshedilmesi halinde, kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar alındığı tarihten gelir kaydedileceği tarihe kadar Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanan aylık toptan eşya fiyat endeksine göre güncellenir. Güncellenen tutar ile kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların tutarı arasındaki fark yükleniciden tahsil edilir” şeklinde hüküm yer alarak konu açıklanmıştır. • Bu nedenle anılan hüküm doğrultusunda sözleşme fesih edilmesi halinde kesin teminat ve varsa ek teminatların alındığı tarih dikkate alınarak güncellendikten sonra gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

29. TEKNİK ŞARTNAMELERİN DÜZENLEMESİNE İLİŞKİN TESPİTLER

30. TEKNİK ŞARTNAMELERİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN TESPİTLER • 7.Tespit • Kurumlarımızca yapılan ihalelerde ihtiyaca yönelik piyasada tek ürününün olması durumunda teknik şartnamelerin genellikle piyasada tek olan ürünün özelliklerini belirtir şekilde hazırlandığı, • Ancak geçen zaman sürecinde ihtiyaca yönelik piyasaya yeni ürünlerin girmesine rağmen alışkanlıklar doğrultusunda hala mevcut şartnameler ile alımların devam ettiği ve rekabetin engellendiği tespitleri yapılmıştır.

31. TEKNİK ŞARTNAMELERİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 14 üncü maddesinde; Teknik Şartnamelerde yer alan Teknik kriterlerin ve özelliklerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olması, rekabeti engelleyici hususlar içermemesi ve fırsat eşitliğini sağlaması zorunludur denilerek, teknik şartnamelerde yer alması gereken kriterler belirtilmiştir.

32. TEKNİK ŞARTNAMELERİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Gerek anılan yönetmelikte yer alan açık hükümlerden gerekse Bakanlığımızca yayımlanan genelge ve genel yazılardan (en son 15.11.2013 tarih- 4459 sayılı G.Y) anlaşılacağı üzere hazırlanacak olan teknik şartnamelerde belirli bir markayı veya rekabeti önleyici teknik bir özelliği işaret edecek tanımlamalardan kesinlikle kaçınılması ve şartnamelerin fırsat eşitliğini tesis edecek şekilde hazırlanması gerekmektedir.

33. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLAR ve İSTİSNA ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER

34. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • 8.Tespit • Bazı idarelerce; 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) bentleri kapsamında yapılacak alımlarda kullanılması gereken (KİK022.0/M-KİK021.0/H) Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Formun hiç kullanılmadan alımların gerçekleştirildiği • Ayrıca mal alımlarıyla ilgili olarak; formların kullanılmasına rağmen yeteri kadar bilgiye yer verilmediği ve uygun olarak düzenlenmediği tespit edilmiştir.

35. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Kamu İhale Genel Tebliğinin Doğrudan temine ilişkin açıklamalar başlıklı 22 ncimaddesinde de yer aldığı üzereanılan form hazırlanırken formdaki dipnot belirlemelerine özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Buna göre alımın gerçek veya tüzel tek kişiden yapılma sebepleri ayrıntılı, net ve objektif bir biçimde ortaya konacak, Kanunun 22 nci maddesinin anılan bentlerinde (a, b, c) belirtilen hükümlerin uygulanabilir olmasını sağlayan sebepler detaylı olarak yazılacak, bunlara ilişkin belgeler de anılan forma eklenecektir.

36. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Diğer yandan mal alımlarıyla ilgili olarak; ihtiyacın niteliği, ihtiyaç konusu malın ayrıntılı teknik özellikleri ve ne amaçla kullanılacağı, anılan amacı en az aynı verimlilik, etkinlik ve fonksiyonellikle karşılayabilecek diğer ürünlerin-modellerin-markaların vb. bulunup bulunmadığının tespitinin yapılıp yapılmadığı ve bulunmuyorsa nedenleri, ihtiyaç konusu malı satan başka firmaların olup olmadığı gibi hususlara yer verilecektir.

37. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • 9.Tespit; • Kamu İhale Kanunun 3 (e) Maddesi Kapsamında yapılacak olan istisna alımlarda; kanunda anılan idarelerce bizzat üretilen mal ve hizmetlerin alımının yapılması gerekirken bu hükme tabi olmayan mal ve hizmetlerindeKamu İhale Kanununun temel İlkelerine aykırı olarak alındığı tespit edilmiştir.

38. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Gerek 4734 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (e) bendi gerekse 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 3 Üncü Maddesinin (e) Bendine Göre Yapılacak Alımlarda Uygulanacak Usul Ve Esaslara İlişkin Yönetmelik hükümleri istisna alım yapılabilmesini kapsam dahilindeki kurum ve kuruluşların alım konusu mal veya hizmeti «bizzat üretmesine» bağlamıştır.

39. TEK KAYNAKTAN YAPILAN ALIMLARA İLİŞKİN TESPİTLER • Görüş; • Ayrıca konu ile ilgili olarak Kurumumuzca yayımlanan 09.07.2013 tarihli ve 2978 sayılı Genel Yazıda da uygulamaya ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. • Yukarıda yer alan hükümler ve Genel Yazımız doğrultusunda 4734 sayılı kanunun 3 üncü maddesi (e) bendine göre yapılacak olan alımlarda kaynakların etkili ve verimli kullanılmasına ve istisna kapsamında yer alan kurum ve kuruluşlar tarafından bizzat üretilen mal ve hizmetler için alım yapılmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

40. DEĞERLENDİRME

41. DEĞERLENDİRME • İdarelerce ; • İhale usullerinin belirlenmesi aşamasında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun lafzına ve ruhuna uygun olarak açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel alınması; diğer ihale usullerinin ise Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılması gerekmektedir.

42. DEĞERLENDİRME • Bu bağlamda İhale Öncesinde ; • Kamu kaynaklarınınverimli kullanılması maksadıyla ihtiyaç tespitinin doğru yapılması, aynı zamanda ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması • Şartnamelerin tüm isteklilerin katılabileceği şekilde hazırlanması ve ilanen duyurulmasını sağlayacak saydamlığıartırıcı önlemleri alması, • Yaklaşık maliyetin doğru hesaplanması ve belgelere dayalı olarak tespit edilen yaklaşık maliyetin ihale neticeleninceye kadar gizliliğininsağlanması

43. DEĞERLENDİRME • İhale katılım kuralları, ihale usulü, tekliflerin türü, tekliflerin değerlendirilmesi gibi hususlarda Güvenirliğin sağlanması • İhalelerde adaylara, istekli olabileceklere veya katılan bütün isteklilere ihalenin her aşamasında idarece eşit davranılması ve hesap verebilirlik ilkelerine uyulması • İhale süreçleri sırasında ve özellikle sözleşmenin yapılmasından sonra etkin Kamuoyu denetimininsağlanması gerekmektedir.

44. DEĞERLENDİRME • Sözleşmelerin Yürütülmesinde; • Düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilmemesi, • Hizmet Alımlarında Kontrol Teşkilatlarının etkin bir şekilde kurulması ve işletilmesi, • Sözleşmenin yürütülmesi sırasında veya işin sona ermesini takiben yapılan geçici kabul ve kesin kabullerin formalite icabı değil sözleşme ve ek dökümlarında yer alan hükümlere uygun olarak yapılması,

45. DEĞERLENDİRME • Sözleşmelerin Yürütülmesinde; • İşin yapılma veya teslim yeri ile işin süresinden önce yapılması veya teslim edilmesi kaydıyla işin süresi ve bu süreye uygun olarak ödeme şartları haricinde Sözleşme ve eklerinde değişiklik yapılmaması, • Sözleşme kapsamında yapılacak iş artışlarında ve fiyat farkı hesaplamalarında • hususlarına azami ek kesin teminatların eksiksiz olarak yüklenicilerden alınması, riayet gösterilmesi gerekmektedir.

46. DEĞERLENDİRME Sözleşme; “tarafların kanunudur.” Kamunun sözleşmelerinin tarafı olması ona bir ayrıcalık tanımamaktadır. 4735 sayılı Kanunun “İlkeler” başlıklı 4 üncü maddesi “Bu Kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. İhale dokümanı ve sözleşme hükümlerinde bu prensibe aykırı maddelere yer verilemez. Kanunun yorum ve uygulanmasında bu prensip göz önünde bulundurulur.” hükmü özel önem taşımakta, bu yönde bir hükmün yasada yer almış olması ise sözleşme taraflarının benimsemesi gereken yaklaşım biçimini göstermektedir.

47. Hata yapmaktan korkma. Ama aynı hatayı iki kez yapmadığından emin ol. AkioMorita

48. Satınalma birimlerinde çalışan tüm arkadaşlarımızın zarar görmeden ve çalıştıkları İdarelere zarar vermeden yaptıkları işinhakkını alarak mesailerini tamamlamaları dileğiyle,