Blok 4. Rozwój przedsiębiorczości międzynarodowej w Polsce

1. Blok 4. Rozwój przedsiębiorczości międzynarodowej w Polsce Dr hab. Jerzy Cieślik

2. Zagadnienia • Przedsiębiorczość międzynarodowa a transformacja ustrojowa w Polsce po 1988 r. • Prezentacja tendencji i zjawisk w ujęciu ilościowym i jakościowym • Wnioski na przyszłość J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

3. Wyjściowe tezy • Rewolucja przedsiębiorcza, jaka dokonała się w Polsce po 1988 r. dotyczyła w znacznie większym stopniu obrotu międzynarodowego niż innych dziedzin aktywności gospodarczej • Zmiany ilościowe i jakościowe dotyczyły jak dotąd tylko eksportu. Dopiero ostatnio polskie firmy podejmują inwestycje za granicą J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

4. Baza porównania 1988 r. • 1988 r. – ostatni rok systemu komunistycznego • Dwa kluczowe akty prawne uchwalone w grudniu 1988 r. z mocą od 1.01.1989 r • Ustawa o działalności gospodarczej • Co nie jest zabronione jest dozwolone • Ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych • Praktycznie pełna swoboda w prowadzeniu operacji międzynarodowej J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

5. Przedsiębiorczość w Polsce w okresie komunistycznym • Polska nie była pustynią przedsiębiorczości przed 1989 r. • Akceptacja „prywaciarzy” ale pod kontrolą • Rolnictwo w rękach prywatnych • Poza rolnictwem w 1988 r. funkcjonowało 572 tys. drobnych prywatnych podmiotów • Rzemieślnicy - 388 tys. • Taksówkarze, transport prywatny – 123 tys. • Handel i gastronomia - 53 tys. • Placówki usługowe – 7 tys. J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

6. Polska na tle innych krajów postkomunistycznych • Jedynie Węgry dorównywały Polsce poziomem prywatnej aktywności (ponad 300 tys. podmiotów) w końcu lat 1980-tych. • Czechy (10 tys.), Słowacja (2 tys.) • NRD „prywatne” firmy włączone w system centralnej gospodarki planowej • W byłych republikach Związku Radzieckiego - faktyczny brak sformalizowanej aktywności prywatnej – zawsze istniała „szara strefa” J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

7. Polska przedsiębiorczość 1988 – 2004 - porównanie 1988 r. 2004 r. • Liczba podmiotów gospodarczych • Aktywnych 572 tys. 1 750 tys. • Zarejestrowanych b.d. 3 500 tys. • W obydwu latach w zbiorowości podmiotów dominują „firmy” jednoosobowe • W 2004 r. liczna grupa firm dynamicznych (małych, średnich i dużych), których nie było w 1988 r. – ok. 100 tys. podmiotów o zatrudnieniu powyżej 9 osób J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

8. Handel zagraniczny w okresie komunistycznym • Brak swobody i ścisła kontrola operacji zagranicznych przedsiębiorstw • Doktryna monopolu handlu zagranicznego • Nie tylko firmy prywatne ale także państwowe musiały realizować transakcje z zagranicą przez pośredników – tzw. centrale handlu zagranicznego • Pewna liberalizacja doktryny w latach 1980-tych J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

9. 1988 r. Sektor monopolu hz (89% obrotu) Centrale HZ - 62 Sektor zliberalizowany (11% obrotu) Koncesjonowane Osoby prawne - 854 Osoby fizyczne - 815 Bez koncesji - 1 090 Aktywni eksporterzy767 RAZEM - 2 821 2003 r. Aktywni: Importerzy - 81 800 Eksporterzy - 51 100 RAZEM - 103 600 Handel zagraniczny w Polsce 1988 - 2003 J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

10. Porównanie c.d. • 1988 – 2003 liczba podmiotów wzrosła 3-krotnie a liczba eksporterów 66-krotnie! • Operacje międzynarodowe prowadzą zarówno firmy większe jak i bardzo małe • Z ogólnej liczby 51 tys. eksporterów ok. 38 tys. to firmy zatrudniające poniżej 10 osób ( w tym także firmy jednoosobowe) • Jak taka liczba firm radzi sobie z operacjami zagranicznymi”? • Brak długoletniej tradycji • Brak zakumulowanej wiedzy i doświadczenia • Tylko nieliczni eksporterzy (także pośredni) z 1988 r. przetrwali do chwili obecnej (z 7245 tylko 588) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

11. Próba wyjaśnienia • Szok transformacji • Skok na głęboką wodę niwelował różnice w percepcji dystansu psychicznego między rynkiem krajowym i międzynarodowym • Pozytywne skojarzenia z zagranicą • Wyjazdy zarobkowe i emigracja do USA • Wyjazdy na saksy przez studentów • Prywatny „biznes międzynarodowy” J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

12. Inwestycje zagraniczne w Polsce • Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne w systemie gospodarki komunistycznej • Od 1976 r. flirt z Polonią zagraniczną - otwarcie możliwości dla tzw. firm polonijnych • Od 1986 r. możliwość tworzenia spółek z udziałem zagranicznym na ograniczoną skalę • Zasadnicza liberalizacja od 1.01. 1989 r. J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

13. 1988 r. Firmy polonijne Zarejestrowane 799 Aktywne 733 Spółki z udziałem zagranicznym Zarejestrowane 54 Aktywne 32 RAZEM Zarejestrowane 853 Aktywne 765 2003 r. 48 973 15 371 48 973 15 371 Skala zmian 1998 - 2003 J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

14. Rola ZIB w gospodarce polskiej 2003 – próba pomiaru IKC HZ J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

15. Inwestycje zagraniczne w Polsce – generalne tendencje • Znaczący udział sektora zagranicznego w gospodarce Polski – ok. 40% w 2003 r. przy marginesowym znaczeniu tego sektora w 1988 r. (poniżej 1%) • W niektórych sektorach – przemysł samochodowy, banki ale także w wielu innych gałęziach i branżach (n.p. gazy techniczne) – udział dominujący • Inwestują firmy duże ale także małe i średnie • Zróżnicowana wielkość filii firm zagranicznych (60% z 15,4 tys. zatrudnia poniżej 10 osób) • Zróżnicowana struktura gałęziowa (przemysł - 30%, handel 30%, pozostałe (usługi) - 40%) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

16. Inwestycje zagraniczne – generalne tendencje c.d. • Spośród 51 tys. eksporterów 7 tys. to spółki zagraniczne • Spółki zagraniczne generują 57% polskiego eksportu i 61% importu (2003) • Ich udział w eksporcie przemysłu przetwórczego wynosi 72% • Spółkami zagranicznymi na początku działalności często kierują obcokrajoowcy. Jednak potem firmy te chętnie zatrudniaja polskich menedżerów J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

17. Struktura podmiotowa polskiego eksportu w 2003 r (firmy powyżej 9 osób) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

18. Napływ do Polski* Spółki 15 350 Oddziały 21 RAZEM 15 371 Kapitał podstawowy (mld PLN) 120,9 *Dane GUS Odpływ z Polski* 745 57 802 4,3 *Tylko podmioty o kapitale powyżej 10 tys. euro. Dane NBP Bilans inwestycyjny Polski 2003 r. J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

19. Coś się zmienia - Polskie firmy idą w świat • MASPEX szturmem zdobył Czechy, Węgry i Słowację • ŚNIEŻKA ma na Ukrainie 40% rynku farb emulsyjnych • ATLAS - klej tylko dla druzjej w Rosji • PLAST-BOX odkrywa Ukrainę jako raj ze skazą biurokracji • HOOP do Moskwy po klientów na colę i inne napoje • GROCLIN kontynuuje budowę swej fabryki w Użgorodzie • Sanplast wykupuje Hoescha – lidera na rynku armatury sanitarnej w Niemczech (w upadłości) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

20. Wnioski • Rewolucja przedsiębiorcza w działalności międzynarodowej polskich firm po 1988 r. • Przetarty szlak i szansa eksportowa dla: • Firm bez doświadczenia eksportowego • Nowych firm rozpoczynających działalność • Atrakcyjne możliwości biznesowe w imporcie • Wzrost zamożności społeczeństwa • Zainteresowanie zróżnicowaną ofertą, jakością • Większa tolerancja dla wyższych cen • Najbardziej aktualny problem to budowanie własnej sieci handlowej i produkcyjno-handlowej przez polskie firmy na rynkach międzynarodowych J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

21. Następne zajęcia – 27 03.2006 • Formuła Guest Speaker – zaproszony gość • Pani Marta Śliwka – absolwentka WSPiZ im. L. Koźmińskiego • Kierownik Działu Eksportu JOKO Cosmetics J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

22. Przebieg zajęć 8.XI.2005 r. • Prezentacja p. Marty Śliwki • JOKO Cosmetics – operacje międzynarodowe tej firmy • Doświadczenia i specyfika pracy w dziale eksportu polskiej firmy • Potrzebne predyspozycje i umiejętności • Blaski i cienie tego zawodu • Pytania studentów, dyskusja • Warto skorzystać z możliwości kontaktu z praktykiem • Do tego trzeba się przygotować • Materiały będą dostępne na wortalu już od soboty poprzedzającej wykład J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie