NUKAT – czy doszliśmy do ściany?

1. NUKAT – czy doszliśmy do ściany? Agnieszka KasprzykBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie. Centrum NUKAT 18 marca 2013, Warszawa

2. NUKAT rośnie od ponad 10 lat…

3. Skatalogowane pozycje… • Od 0 do ponad 2,5 mln rekordów bibliograficznych (średnio 20 tys. miesięcznie) • W tym podczas scalania w ramach projektu NUKAT – AUTOSTRADA INFORMACJI CYFROWEJ 200 tys. rekordów istniejących lokalnie przejęte automatycznie jako nowe i 90 tys. wprowadzone ręcznie jako nowe • Niemal wszystkie typy zbiorów bibliotecznych (z wyjątkiem rękopisów i obiektów muzealnych)

4. Centralna informacja o zbiorach… • Od zera do ponad 8,5 mln symboli centralnej informacji o bibliotekach udostępniających skatalogowane pozycje (średnio 100 tys. miesięcznie) • W tym podczas scalania w ramach projektu NUKAT – AUTOSTRADA INFORMACJI CYFROWEJ - ponad 1 mln 260 tys. symboli = równoznaczne z zamianą ponad 1 mln 260 tys. opisów w katalogach lokalnych na wersje z NUKAT-u wraz z uporządkowaniem związanych rekordów khw

5. CKHW… • Wzrost z 700 tys. rekordów haseł wzorcowych opisu bibliograficznego oraz rekordów haseł wzorcowych i rozwiniętych JHP KABA do prawie 3 mln w ciągu 10 lat • Udostępniamy także pełną kopię JHPBN oraz kopie rekordów MeSHdla haseł przedmiotowych MeSHzastosowanych w rekordach bibliograficznych NUKAT

6. Biblioteki NUKAT… • Ponad 4-krotny wzrost liczby bibliotek współtworzących NUKAT z 27 bibliotek w roku 2002 do 120 w roku 2012

7. Usprawnienia współpracy… • Liczne usprawnienia mechanizmu współkatalogowania(automatyzacja procesów wprowadzania,kontroli, dystrybuowaniai melioracji danych)- przy niezmienionym stanie osobowym Centrum NUKATi zwiększającej się liczbie wprowadzanych danych (z średnio 10 tys. rek. bib i 10 tys. rek. khw na miesiąc w roku 2002 do 20 tys. rek. bib. i 20 tys. rek. khw na miesiąc w roku 2012)

8. Jakość sprzętu i oprogramowania… • Utrzymanie na satysfakcjonującym poziomie technicznym platformy sprzętowo-softwarowej katalogu NUKAT dzięki: • grantowi Fundacji Mellona • dofinansowaniu z projektu AUTOSTRADA • stosunkowo niedawno ustabilizowanemufunduszowi SPUB

9. Projekty międzynarodowe… • udostępnianie danych bibliograficznych z NUKAT do wyszukiwania przez Google (Google Books oraz Google Scholar) • udostępnianie rekordów khwdo wykorzystania w systemie wirtualnej międzynarodowej kartoteki haseł wzorcowych VIAF • udostępnianie rekordów bibliograficznych do wykorzystania w największym katalogu centralnym świata WorldCat

10. Projekty krajowe… • automatyczne i półautomatyczne scalanie danych bibliograficznych z katalogów lokalnych z bazą NUKAT w ramach projektu NUKAT - Autostrada Informacji Cyfrowej • rozbudowa CKHW o rekordy khw dla nazw wydawców i zastosowanie tych haseł w opisach zasobów bibliotek w ramach projektu SYNAT • tworzenie statystyki publikacji zagranicznych w zbiorach bibliotek współpracujących z NUKAT na zamówienie Stowarzyszenia Autorów i Wydawców "Polska Książka"

11. Więcej niż baza danych… • To sztab zawodowców (bibliotekarze, informatycy, administratorzy bazy) i wypracowane przez nich narzędzia i procedury, standardy i spójność danych • To użytkownicy katalogu centralnego,wciąż nie do końca nam znani,bez których nawet najbardziej wartościowe dane są martwe • To efekt dobrze zorganizowanej współpracy, sukces koncepcyjny i organizacyjny, którego nie wolno zaprzepaścić

12. Rozwój – tak, ale… • Rozwój jest zauważalny, ale czy spełnia nasze oczekiwania? I jakie właściwie są nasze oczekiwania? Lub raczej oczekiwania użytkowników katalogu centralnego?

13. Wielcy nieobecni… • Dlaczego NUKAT jest budowany tylko przez 1/10 uprawnionych bibliotek?Są to ostrożne szacunki na podstawie danych z BN, prawdopodobnie jest tonawet mniej niż 1/10. • brak świadomości? • brak woli? • brak zachęty ze strony bibliotek już współpracujących? • brak możliwości technicznych?

14. Aż czy zaledwie… • Czy w NUKAT jest aż 2,5 mln czy zaledwie 2,5 mln rek. bib.? Dlaczego bibliotekinie prowadząaktywniejszej retrokonwersji? • Użytkowników mocno rozczarowuje niekompletność bazy • Skanowanie katalogów kartkowych to tylko częściowe udogodnienie w dostępie do danych bibliograficznych

15. Informacja to nie wszystko… • Dlaczego nie podejmujemy prób zbudowania na bazie katalogu NUKAT tego, co oczywiste - centralnego systemu wypożyczeńmiędzybibliotecznych? • W przypadku publikacji papierowych to logiczne i funkcjonalne przedłużenie informacji o bibliotekach udostępniających te publikacje.

16. Omfalos czy węzeł w sieci… • Użytkownicy informacji chętniej korzystają z narzędzi i źródeł kompleksowych, a nie wybiórczych • NUKAT nie zapewnia informacji na poziomie wydawnictw niesamoistnych (artykułów, rozdziałów w pracach zbiorowych) ani - w dużej mierze - informacji o zbiorach bibliotecznych dostępnych online. Informacje te są jednak dostępne z innych źródeł • Konieczne jest zintensyfikowanie prac takich, jak te prowadzone przez FBC, nad zintegrowaniem katalogu centralnego z pokrewnymi źródłami danych (bibliografiami zawartości, bazami czasopism elektronicznych, bibliotekami cyfrowymi)

17. Dwa grzyby w barszcz… • Dlaczego zgadzamy się na nieekonomiczne, równoległe do działania bazy NUKAT tworzenie przez Bibliotekę Narodową katalogów centralnych oraz drugiej kartoteki haseł wzorcowych? • Propozycja współpracy w tym zakresie złożona BN przez Centrum NUKAT pozostaje wciąż bez praktycznych wdrożeń, a nawet rozmów i prac merytorycznych z powodu braku odzewu ze strony BN.Zaś zgodnie z informacją na stronie wwwksiążnicy narodowej katalogi centralne książek i czasopism zagranicznych oraz czasopism polskich w zbiorach bibliotek polskich są nadal na bieżąco aktualizowane. • Tymczasem z punktu widzenia użytkownika najekonomiczniej byłoby doprowadzić do integracji tych danych (zarówno khw, jak i opisów) oraz kontynuowania ich tworzenia tylko w jednej bazie centralnej. Dlaczego bibliotekarskie ciała opiniotwórcze milczą w tej sprawie?

18. Dane do recyklingu… • Dlaczego dane z NUKAT nie są szeroko wykorzystywane w środowisku pozabibliotecznym? Co pewien czas z Centrum NUKAT kontaktują się kolejne firmy bądź instytucje, które rozważają różnorakie wykorzystanie danych bibliograficznych z katalogu centralnego, jednak do tej pory współpraca w tym zakresie jest nikła • brak świadomości? • brak możliwości technicznych? • brak jasnych zasad udostępniania danych?

19. Cukierek bez papierka… • Dlaczego dane w katalogu centralnym są tak słabo "wzbogacone" ?Użytkownik może trafić co najwyżej na skan okładki lub sporadycznie na link do wersji online. - brak możliwości technicznych? - brak jednolitego, łatwo dostępnego źródła wartości tego typu? - brak chęci i/lub czasu opracowujących wydawnictwa?

20. Na drugim końcu kabla… Ile właściwie użytkownicy bibliotek wiedzą o katalogu centralnym, jego zastosowaniu i swoich możliwościach wpływania na rozwój tej bazy? Ile my wiemy o użytkownikach NUKAT-u? Ilu ich jest, skąd się wywodzą, co im odpowiada, co przeszkadza, czego brak doskwiera im najbardziej? Zasadne jest przeprowadzenie badań w tym zakresie i poszerzenie w odpowiedni sposób świadomości użytkowników. Profesjonalne badania tego typu powinna przeprowadzić specjalizująca się w nich instytucja/firma.

21. Wycisnąć więcej… • Kiełkuje także pytanie, czy dla bibliotek NUKAT to tylko opisy i rekordy khw? Do czego jeszcze może przydać się katalog centralny (analiza zbiorów, gromadzenie, zarządzanie zbiorami)? • Mamy sygnały, że można bazę NUKAT wykorzystywać do monitorowania kompletności egzemplarza obowiązkowego. Niewątpliwie nawiązanie szerszej współpracy z wydawcami przyniosłoby korzyści obu stronom (eo, CIP i baza nowości wydawniczych), jednak współpraca ta musi być wspierana i animowana przez odpowiednie ciała. Zaznacza się tu wyraźnie brak udziału książnicy narodowej.

22. Stanąć na ramionach olbrzymów… • Inicjatywy takie jak NUKAT, aby być efektywne, muszą stać na ramionach olbrzymów – bez ich wsparcia będziemy dreptać w kółko. • Wołamy o większe zainteresowanie i wsparcie ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Konferencji Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich, Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych, Biblioteki Narodowej, Krajowej Rady Bibliotecznej, Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich,instytutów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Polskiej Akademii Nauk, Fundacji Nauki Polskiej, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Narodowego Centrum Nauki…

23. Czy stoimy przed ścianą? • Czy zatem doszliśmy już do ściany? • Jeszcze nie, ale, jak pokazują to poprzednie slajdy, zbliżamy się do niej w dość niebezpieczny sposób. • Pora poszukać w niej drzwi lub zastanowić się, w którym miejscu je zamontować

24. Śmiało podążać tam… • Wskazane byłoby opracowanie strategii rozwoju katalogu centralnego na następne lata z uwzględnieniem wszystkich wspomnianych powyżej osiągnięć i zagrożeń. Strategia ta winna być elementem szerszej strategii budowania krajowego systemu informacji jako zaplecza dla edukacji, nauki i kultury. • Nie powinna to być jednak wyłącznie inicjatywa Centrum NUKAT. • Katalog centralny należy postrzegać jako wspólne przedsięwzięcie środowiska bibliotekarskiego, które angażuje się w jego rozwój i przyszłość zamiast dostrzegać w nim jedynie magazyn gotowych rekordów.

25. Aby dotrzeć do celu… • Niewątpliwie o powodzeniu takiej akcji zadecyduje zaangażowanie wszystkich zainteresowanych, zrozumienie celowości i możliwości rozwijania oraz zastosowania tego typu bazy oraz konsekwentna współpraca nad wypracowaniem skutecznej strategii, także tej ogólnej • Czy możemy być pewni, że zmierzamy ku systemowi informacji o wysokiej jakości, informacji zintegrowanej, uporządkowanej , ponadresortowej (POL-on, Wirtualna Biblioteka Nauki, SYNAT)? • Warto też wykorzystać doświadczenia zebrane przez innych (OCLC, DBC, Rero…) • Konieczne jest też zweryfikowanie poprawności kursu, który obierzemy, przez odbiorców końcowych oferowanych przez nas zasobów

26. Czy warto? • Krąży opinia, że nie warto, bo już „za chwilę” „wszystko będzie dostępne online” • Odpowiadam: - po pierwsze, jak długa jest ta chwila? - po drugie, skąd ta pewność, że wszystko? - po trzecie, w jakim zakresie będzie dostępne online? - po czwarte, ale tak naprawdę po pierwsze – zależy, czym stanie się katalog centralny „za chwilę” dzięki nam…

27. nukat@uw.edu.pl – zapraszamy do dyskusji i współpracy Agnieszka KasprzykBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie. Centrum NUKAT