Bestaat de vrije wil? Wouter Belier

1. Bestaat de vrije wil?Wouter Belier En wat verstaan we hieronder?

2. Drie situaties • Zit u hier uit vrije wil? • Heeft Harry de tandenborstels uit vrije wil gestolen? • Heeft Miriam uit vrije wil de fiets gestolen?

3. Vrije wil als thema • Klassieke oudheid: • Goed denken > goed handelen • Augustinus (354-430) • Goed denken + goed willen > goed handelen • Goed denken + slecht willen > slecht handelen

4. Vrije wil als thema • Tot de Moderne Tijd: • Discussie in religieuze termen • Gods almacht vs. onze vrije wil • Nieuwe Tijd: • Determinisme vs. onze vrije wil

5. Enkele termen • Determinisme • PAM = Principe van Alternatieve Mogelijkheden • UO = Ultieme oorzaak

6. Drie posities (1a incompatibilisten) • Is het determinisme waar? • Zo ja, dan bestaat er geen vrije wil (geen PAM, noch UO) • Spinoza • Schopenhauer • Basil Fawlty (http://www.youtube.com/watch?v=78b67l_yxUc)

7. Drie posities (1a incompatibilisten) • Benjamin Libet: • Bereidheidspotentiaal • Dick Swaab: • Wij zijn ons brein • Victor Lamme: • De vrije wil bestaat niet

8. Drie posities (1b incompatibilisten) • Hebben mensen een vrije wil? • Zo ja, dan is het determinisme onwaar (wel PAM en UO) • Sarte: l’exinstence precede l’essence • “Wat wil ik nu eigenlijk?” is altijd een open vraag

9. Incompatibilisme in schemA

10. Drie posities (compatibilisten) • Is determinisme waar? Ja • Hebben mensen een vrije wil? Ja • Harry Frankfurt • Eerste en tweede orde verlangen • https://www.youtube.com/watch?v=0PhSwg4cytE • Wat verlang je te verlangen?

11. Harry Frankfurt • Vrijheid van willen ontstaat als je tweede orde verlangen en je eerste orde samenvallen! • De vrije wil is de wil die je als mens passend vindt bij wie jij bent

12. Drie probleemgebieden • vrije wil en verantwoordelijkheid • vrije wil en zelfontplooiing • vrije wil en bewuste aansturing

13. Definitie A • Vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid, een handeling uit vrije wil is een handeling waarvoor je moreel verantwoordelijk bent. Als je niet uit vrije wil handelt, dan ben je ook niet verantwoordelijk voor die handeling. Met ‘vrije wil’ bedoelen we het soort controle over je eigen gedrag dat vereist is voor verantwoordelijkheid.

14. Definitie A • Discussie in onder meer het strafrecht. Feitelijk is de redenering andersom: • Niet: je hebt een vrije wil, dus we houden je verantwoordelijk voor handeling X • Maar: we houden je verantwoordelijk voor handeling X, dus je hebt een vrije wil • PAM wordt voorondersteld, UO niet noodzakelijk • Uit vrije wil betekent hier: niet ontoerekeningsvatbaar.

15. Definitie B • Vrije wil als zelfverwerkelijking. Een handeling uit vrije wil is een handeling waarin tot uitdrukking komt wat de handelende persoon zelf belangrijk vindt. Om een vrije wil te hebben, moet je een individu zijn met een eigen mening over wat belangrijk voor je is en wat niet. Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus het vermogen om op basis van je eigen mening beslissingen te nemen.

16. Definitie B • Het verlangen om af te kicken is van een andere orde dan het verlangen naar drugs. Het verlangen om af te kicken is eigenlijk een heel speciaal soort verlangen: het is namelijk een verlangen om het verlangen naar drugs niet meer te hebben. Het is dus een verlangen dat over een ander verlangen gaat. • Verlangen naar drugs: eerste-orde-verlangen • Verlangen om geen drugs te verlangen: tweede-orde-verlangen. • In reflexiviteit en zelfkennis ontstaat de vrije wil.

17. Definitie C • Vrije wil als bewuste aansturing. Een handeling uit vrije wil is een handeling die wordt aangestuurd door een bewuste gedachte die je vlak voor de handeling hebt. Je handelt uit vrije wil wanneer je handeling het gevolg is van het feit dat je dacht: ‘En nu ga ik dit doen.’ Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus het vermogen om bewust je eigen lichaam in beweging te brengen.

18. Definitie C • Geen PAM en geen UO, dan ook geen vrije wil! Bovendien, dat er geen PAM en geen UO is, is aangetoond, ergo…

19. Zinloze en zinvolle discussies