Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Zübeyir Ülger 2011 zubeyirulger @ mynet .com ulgermusavirlik @ gmail .com troyesdenetim

1. denetim Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Zübeyir Ülger 2011 zubeyirulger@mynet.com ulgermusavirlik@gmail.com troyesdenetim@gmail.com

2. DENETİMİN ÇATISI • 1 – Denetim Kavramı • 2 – Denetçi Türleri • 3 – Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları • 4 – Denetim Türleri • 5 – Denetim Süreci • 6 – İç Kontrol Sistemi • 7 – Denetim Kanıtları ve Kanıt Toplama Teknikleri • 8 – Denetim Raporu • 9 – Kanıtların Belgelendirilmesi ve Çalışma Kağıtları • 10 – Örnek Uygulamalar

3. DENETİMİN GEREKLİLİĞİ • Muhasebe hataları,unutkanlık,dikkatsizlik ve bilgi eksikliğinden dolayı muhasebe ile ilgili işlem kayıt ve hesaplarda yapılan yanlışlıklardır. Genelde kasıt unsuru taşımayan bu yanlışlıklar muhasebe hataları olarak 5 başlık altında toplanır. 1 – Matematik hataları 2 – Kayıt hataları 3 – Nakil hataları 4 – Unutulma ve tekrarlama hataları 5 – Bilanço hataları Zübeyir ÜLGER

4. DENETİMİN GEREKLİLİĞİ • Yukarıda sayılan muhasebe hatalarının tespit edilmesi,mali tablo kullanıcı ve yararlanıcılarına doğru bilgilerin sunulması,vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesi, işletmelerin uygunluk ve faaliyet kontrollerinin yapılması ve işletmeye duyulan güvenin artırılması amacıyla denetim gereklidir. Peki denetimi nasıl tanımlarız? Zübeyir ÜLGER

5. DENETİMİN TANIMI • Denetim; iktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları derleyen sistematik bir süreçtir. İlgi duyan taraflar: İşletme sahip ve ortakları, işletme yöneticileri,işletmeye kredi verenler, potansiyel yatırımcılar,devlet,spk,firma çalışanları sayılabilir.Kısaca ilgi duyan taraflar firmanın muhasebe bilgisine ihtiyaç duyan kişi ve kurumlar olarak tanımlanabilir. Zübeyir ÜLGER

6. DENETİM KAVRAMI • 1 – Denetim bir süreçtir: Başlangıç ve sonuç arasındaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde yapılır.Planlama ve programlanma sureti ile denetim sürecinin ortaya konulması gerekir. • 2 –İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddialar: Mali tablolar işletmenin iktisadi faaliyetleri ile ilgili mali iddialarıdır.Denetçi de bu mali tabloların doğruluğunu araştırır. • 3 – Önceden saplanmış ölçütler: Denetimin niteliğine göre farklılık göstermekle beraber genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri,muhasebe standartları, vergi mevzuatı,spk mevzuatı, yönetmelikler vb. olabilir. Zübeyir ÜLGER

7. DENETİM KAVRAMI • 4 – Tarafsızca kanıt toplamak ve kanıtları değerlendirme:Denetçi bağımsız ve tarafsız olarak denetim raporunda sunacağı görüşü ispatlamak üzere kanıt toplamak mecburiyetindedir. • 5 – İlgi duyanlara bildirme: Ortaklar,kreditörler,sendikalar,devlet,potansiyel yatırımcılar gibi finansal tablo kullanıcılarına denetim raporu ile sonuçları bildirmektir. Zübeyir ÜLGER

8. DENETÇİ TÜRLERİ • Denetçi: Denetim faaliyetini yürüten,mesleki bilgi ve deneyime sahip,bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki nitelikler taşıyan uzman bir kişidir. Denetçi Türleri *Bağımsız Denetçiler *İç Denetçiler *Kamu Denetçileri Zübeyir ÜLGER

9. DENETÇİ TÜRLERİ • 1 – Bağımsız Denetçiler : Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve esasları ışığında mali tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişidir.Örnek verecek olursak YMM, SPK Kapsamında denetim yapan bağımsız denetçiler,banka yeminli denetçileri,son TTK ile SMMM ler. Bağımsız Denetçinin Amaçları • Asli amaç: Mali tabloların güvenilir olup olmadığının ortaya çıkartılması. • Tali amaçları: Başlıcaları şunlardır. Zübeyir ÜLGER

10. 2 – DENETÇİ TÜRLERİ Denetçinin başlıca tali amaçları; • 1 – Hata ve hilelerin ortaya çıkartılması. • 2 – Hata ve hilelerin engellenmesi. • 3 – Yönetime önerilerde bulunmak. • 4 – İşletmenin gelecekteki mali durumunu belirlemek. Zübeyir ÜLGER

11. 2 – DENETÇİ TÜRLERİ • 2 – İç Denetçiler: Bir işletmeye bağlı olarak, sadece bağlı olduğu işletme bünyesinde, işletmenin koyduğu kurallar çerçevesinde denetim yapan kişiye İç Denetçi denir.İç denetçi yönetime bağlı olarak çalışır.Yönetimin koyduğu kurallara uygunluğu denetler.Yani iç denetçi iç kontrol sisteminin etkinliğini inceler,etkinlik ve verimlilik araştırması yapar.Özellikleri: • a ) İç denetçi bağımsız olmalıdır. • b) Korkmadan görüşlerini açıklamalıdır. • c ) İç denetçi yönetimin koyduğu kuralları değiştiremez. Zübeyir ÜLGER

12. 2 – DENETÇİ TÜRLERİ • 3 – Kamu Denetçileri : Kamuya bağlı olarak kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yapan kişilerdir.Kamu kurum ve kuruluşlarının kanun, yönetmelik, tüzük ve ilgili mevzuatlara uygunluğunu araştırırlar. Örneğin; hesap uzmanları, gelirler kontrolörleri, Sayıştay denetçileri kamu denetçileridir. Zübeyir ÜLGER

13. 3 – GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI • Bir denetim eyleminin amaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla yani mali tabloların gerçekten güvenilirliğini tespit etmek için,denetimin kimler tarafından, nasıl ve ne şekilde yapılacağını ve sonuçlarının nasıl raporlanıp ilgililere sunulacağını belirleyen ilke ve kurallara Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları denir ve 3 e ayrılır. • 1 – Genel Standartlar • 2 - Çalışma alanı standartları • 3 – Raporlama standartları Zübeyir ÜLGER

14. 3 – GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI • 1 – Genel Standartlar : Bir denetim çalışmasının kimler tarafından yapılacağını belirleyen standartlara denir. Genel standartlar bir bakıma kişiye has ilkeleri olup denetçinin mesleki ehliyeti ve yaptığı işin kalitesiyle ilgilidir.Genel standartlarda kendisi içerisinde 3 e ayrılır: • a ) Yeterlilik, mesleki eğitim ve deneyim • b ) Bağımsız davranma • c ) Mesleki özen ve titizlik Zübeyir ÜLGER

15. 3 – GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI • 2 – Çalışma Alanı Standartları : Bir denetim çalışmasının nasıl ve ne şekilde yapılacağını belirleyen standartlardır.Bu gruba giren standartlar, denetimin faaliyet sahasını oluşturan işletmede fiilen yapılacak çalışmaları kapsar.Bu standartlar, denetimin asıl amacı olan mali tablolar hakkında bir görüşe ulaşmak için uyulması gereken kurallar olduğu için, denetimde takip edilecek işler hakkında yol gösterir. 3 e ayrılır: • a ) Planlama ve Gözetim • b ) İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi • c ) Yeterli ve Uygun Kanıt Toplama Zübeyir ÜLGER

16. 3 – GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI • 3 – Raporlama Standartları : Bir denetim çalışmasının sonuçlarının raporlanıp ilgililere nasıl sunulacağını belirleyen standartlardır. 4 e ayrılır: • a ) Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk • b ) Tutarlılık İlkesine Uygunluk • c ) Tam Açıklama İlkesine Uygunluk • d ) Görüş Bildirme Standardı Zübeyir ÜLGER

17. 4 – DENETİM TÜRLERİ • Amaç Yönünden Denetim Türleri 1 – Mali Tablolar Denetimi(Finansal Denetim) 2 – Uygunluk(Usul) Denetimi 3 – Faaliyet(Performans veya Verimlilik) Denetimi 4 – İç Denetim Kapsam Yönünden Denetim Türleri 1 – Zorunlu – İhtiyari Denetim 2 – Sürekli – Özel Denetim Zübeyir ÜLGER

18. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 1 - Mali Tablolar Denetimi : Mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluğunun ve bir bütün olarak gerçeği yansıtıp yansıtılmadığının denetimidir.Mali tablolarla ilgilenen çıkar grupları ve kişilerin sayısının artması sonucu mali tabloların önemi artmış, buna bağlı olarak mali tablolar denetimine ihtiyaç duyulmuştur. Mali tablo denetimi asıl ve tali amacı bağımsız denetçinin asıl ve tali amacı ile birebir örtüşmek durumundadır. Zübeyir ÜLGER

19. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 2 – Uygunluk (Usul ) Denetimi: Yetkili bir üst makam tarafından saptanmış kurallara (ana sözleşme,yönerge, teknik düzenlemeler, yasal düzenlemeler,işletme politikaları vb. gibi) uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır. Denetçi koyulan kuralları eleştiremez, değiştiremez, sadece veri olarak kabul eder.Genellikle parasal olaylar ile ilgilenir.Uygunluk denetimi özellikle vergi revizyonunda işletmelerin uymak zorunda olduğu vergi düzeni ve diğer usule ilişkin düzenlemelerin yer aldığı V.U.K. Hükümlerine uyulup uyulmadığının denetimidir.Örneğin; kamu kurumlarının mali işlerinin mevzuata uygunluğunun Sayıştay tarafından denetlenmesi. Zübeyir ÜLGER

20. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 3 – Faaliyet ( Performans veya Verimlilik) Denetimi: Genel anlamda işletme dışındaki uzman kişilerce yapılan, işletme yönetiminin başarısını ortaya çıkarmaya yönelik geniş kapsamlı bir denetim türüdür.Genel anlamda faaliyet denetiminin amacı bir işletmenin işletme politika ve faaliyetlerinin etkinliğinin, işletmenin örgütsel yapısının, iş akışlarının, iç kontrol sistemlerinin ve genelde yönetimin başarısının saptanmasında uygulanan en geniş kapsamlı denetim türüdür.Kısaca işletmenin tüm faaliyetlerinin denetlenmesidir. Zübeyir ÜLGER

21. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 4 – İç Denetim : İç denetim uygunluk denetiminden daha geniş kapsamlıdır.İç denetimin amacı, işletme varlıklarının her türlü zarara karşı korunup korunmadığını, faaliyetlerin saptanmış politikalarla uyum içinde yürütülüp yürütülmediğini ve iç kontrol sistemlerinin etkinliğini ve verimliliğini araştırmaktır.Dolayısıyla iç denetim bir yönetim kontrol aracıdır ve etkinlik, verimlilik araştırması yapar.Uygunluk denetiminden en büyük farkı; parasal olmayan faktörlerle de ilgilenmesi ve denetlemesidir. Zübeyir ÜLGER

22. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 1 - Zorunlu ve İhtiyari Denetim: Zorunlu denetim; yasal düzenlemeler ve mevzuat hükümleri gereğince mutat olarak yapılması gerekli olan denetimdir.İhtiyari denetim ise; hiçbir yasal zorunluluk olmadan işletmenin kendi isteği ile yaptırdığı denetimdir. İşletmenin yaptırdığı iç denetim, faaliyet denetimi ihtiyari denetimdir. Zübeyir ÜLGER

23. 4 – DENETİM TÜRLERİ • 2 – Sürekli ve Özel Denetim: Sürekli denetim,mutat olarak her yıl veya hesap döneminin incelenmesi ve mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve mevzuat hükümlerine uygunluğunun denetlenmesi esasına dayanır.Özel denetim ise; belirli bir olayın meydana gelmesine bağlı olarak bu olaylarla ilgili işlem ve hesapların veya o döneme ait mali tabloların denetlenmesidir.SPK kapsamında olan bir işletme tasfiye, birleşme, menkul kıymet ihracı gibi durumlarda özel denetim yaptırmalıdır. Zübeyir ÜLGER

24. 4 – DENETİM TÜRLERİ • Yukarıdaki denetim türleri haricinde SPK ya göre denetim türleri de 3 e ayrılır: • 1 – Sürekli Denetim • 2 – Sınırlı Denetim • 3 – Özel Denetim • Statüsüne göre denetim türleri 3 e ayrılır. Statüden kasıt denetçinin konumu kastedilmektedir. • 1 – Kamu Denetimi • 2 – Bağımsız Dış Denetim • 3 – İç Denetim Zübeyir ÜLGER

25. 5 – DENETİM SÜRECİ Denetim süreci işin alınmasıyla başlar ve bulguların raporlanmasıyla biter. Denetim süreci birbirini izleyen 4 safhadan oluşur. Bu safhalar şu şekilde sıralanmaktadır. 1 – Müşterinin seçilmesi ve işin kabul edilmesi 2 – Denetimin planlanması 3 – Denetim programının yürütülmesi 4 – Denetimin tamamlanması ve bulguların raporlanması Zübeyir ÜLGER

26. 5 – DENETİM SÜRECİ • 1 – Müşteri Seçimi ve İşin Alınması : Denetçi denetim işini almadan önce denetleyeceği işletme veya şirkete ilişkin bilgi toplar.Bu bilgiler ışığında denetim riskini değerlendirir. Bu ön bilgiler ışığında müşteriden olumlu bilgi alınmış ise iş alınır ve denetim sözleşmesi imzalanır. • Denetim Riski 3 e Ayrılır: • a ) Yapısal Risk • b ) Kontrol Riski • c ) Tespit / Bulgu Riski Zübeyir ÜLGER

27. 5 – DENETİM SÜRECİ • Denetim Riski: Denetçinin üstüne düşen görevleri yapmış olmasına rağmen yanlış görüş bildirme olasılığı vardır.Bu olasılığa, denetim riski denir. • Bir işletmede iç kontrol sisteminin bulunmaması veya işlevsel olmaması halinde ortaya çıkan risk türüne yapısal riski denir, iç kontrol sistemi olmasına rağmen ortaya çıkan riske kontrol riski denir.Yapısal ve kontrol riski işletmeye bağlı risklerdir.Tespit riski ise kontrol sistemleri sayesinde önlenemeyen ve denetçinin denetim teknikleri uygulayarak ortaya çıkaramadığı denetçiye bağlı risklerdir. Zübeyir ÜLGER

28. 5 – DENETİM SÜRECİ • 2 - Denetimin planlaması, denetim görüşüne ulaşmada denetçilerin faaliyetlerini ne şekilde yürütecekleri hususundaki davranış düzenini ifade eder. • Denetim planının amacı: Denetim konusunu, denetim alanlarına ayırmak, denetçileri denetim alanları arasında görevlendirmek, her bir denetim alanında uygulanması öngörülen denetim yöntem ve tekniklerini belirlemek ve denetim faaliyetini zamanlamaktır.Denetim programı ve denetim planı birbirinden farklı kavramlardır. • Denetim Programı: Denetim planının bir alt unsurudur.planın yazılı hale gelmiş şekline program denir. Zübeyir ÜLGER

29. 5 – DENETİM SÜRECİ • 3 – Denetim Programının Yürütülmesi: Denetim prosedürü de denilen bu aşama planlama aşamasında hazırlanan denetim programının uygulamaya konulmasıdır.Bu aşama aynı zamanda kanıt toplama aşamasıdır.Denetim prosedürü denetçinin denetimin kalitesini verecek olan denetim standartlarını uygulayarak kanıt topladığı safhadır.Bu kanıtların kaliteli ve uygun olması gerekir.Bunun için bazı denetim testleri yapılır. • 1 – Uygunluk Testleri • 2 – Maddilik Testleri Zübeyir ÜLGER

30. 5 – DENETİM SÜRECİ • Uygunluk Testleri: İç kontrol sisteminin amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığına ilişkin olarak yapılan testleri ifade eder.İşletmenin belirlemiş olduğu iç kontrol sistemlerinin doğruluğu, etkinliği, verimliliği ve yürütülüp yürütülmediği test edilerek araştırılır. • 2 – Maddilik Testleri: Denetçi artık olay ve işlemleri incelemeye başlar.Bu aşamada mali tablolarda yer alan hesap kalemlerinin doğruluğu araştırılır.Bu araştırmada bulgu ve deliller toplanır. Zübeyir ÜLGER

31. 5 – DENETİM SÜRECİ • Muhasebe verilerinin doğruluğunu tespit etmek için şu prosedürün izlenmesi gerekir: • 1 – Muhasebeye uygunluklarını anlamak amacıyla hesap bakiyelerini genel bir incelemeye tabi tutmak. • 2 – Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerini uyum ve sonradan değişiklik yapılmadığına kanaat getirmek. • 3 – Mevcut aktifleri kontrol etmek. • 4 – Bütün aktif ve pasiflerin bilançoda doğru olarak gösterdiğinden emin olmak için belirli muhasebe kayıtlarını incelemek. • 5 – Bütün gelirler, giderler ve zararların gelir tablosunda doğru olarak beyan edildiğinden emin olmak için belirli muhasebe kayıtlarını incelemek. • 6 – Mali tablolardaki kalemlerin paraca değerlerinin hesaplardakini aynen yansıttığından emin olmak. Zübeyir ÜLGER

32. 5 – DENETİM SÜRECİ • 4 – Denetimin tamamlanması ve bulguların raporlanması: Denetim çalışmaları sonucu denetim görüşünün oluştuğu ve bulgulara göre denetim raporunun yazıldığı aşamadır.Bu bölümdeki işlemler 4 aşama şeklinde sıralanabilir. • 1 – Bilanço sonrası olası olayların belirlenmesi • 2 – Belirsizliklerin ve taahhütlerin belirlenmesi • 3 – Çalışmaların nihai olarak gözden geçirilmesi • 4 – Bulguların değerlendirilip raporun yazılması Zübeyir ÜLGER

33. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • İşletme faaliyetlerinin şirket politikaları ile uyum içinde düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi, varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip engellenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması, güvenilir mali bilgilerin zamanında hazırlanması, hedeflerine mümkün olduğunca ulaşmak amacıyla yönetimin kullandığı tüm yöntem ve usullere iç kontrol sistemi denir. • İç Kontrol Sistemleri 2 ye ayrılır: • 1 – Yönetsel Kontrol Sistemleri • 2 – Muhasebe Kontrol Sistemleri Zübeyir ÜLGER

34. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • 1 – Yönetsel Kontrol Sistemleri: Yönetim işlerinin işletme politikaları ile uyumlu, düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi amaçlarını mümkün olduğunca gerçekleştirmek için geliştirilen, fakat finansal kayıtlarla doğrudan ilişkisi olmayan yöntem ve prosedürleri kapsar. Yönetsel kontrollere istatistiksel analizler kalite kontrolü ve personelin eğitimi örnek olarak verilebilir. • 2 – Muhasebe Kontrol Sistemleri: İşletmenin varlıklarını korumak yolsuzlukları ve yanlışlıkları bulmak ve önlemek, muhasebe kayıtlarının doğruluk ve güvenirliliğini sağlamak amacıyla oluşturulan tüm ve prosedürleri kapsar.Yetki ve onay vermek, iyi ve detaylı hesap planı, muhasebe yönetmeliği örnek olarak verilebilir. Zübeyir ÜLGER

35. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • İyi bir iç kontrol sisteminin taşıması gereken özellikler: • 1 – Şirket politikalarıyla uyum • 2 – İşletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda işlemlerin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi • 3 – Varlıkların fiziki ve ekonomik olarak korunması • 4 – Hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi • 5 – Muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması • 6 – Güvenilir mali tabloların zamanında hazırlanması Zübeyir ÜLGER

36. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • İç kontrol sisteminin amaçları: • 1 – Faaliyetlerin işletme politikalarına ve yasalara uygunluğunu sağlamak • 2 – Kaynakların ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlamak • 3 – İşletme varlıklarını korumak • 4 – Bilgilerin doğruluk ve güvenilirliğini sağlamak • 5 – Belirlenmiş amaç ve hedeflere ulaşılmasını sağlamak • İç kontrol sisteminin kurulmasında göz önünde bulunması gereken 2 faktör vardır: • 1 – Risk faktörü • 2 – Maliyet faktörü • Kurulacak olan iç kontrol sisteminin maliyeti beklenen riskten yüksekse, bu kontrol sistemine gerek yoktur.Fayda maliyet analizi yapılarak sistemin sağlayacağı fayda veya önleyeceği kayıplar sistemin maliyetinden yüksekse kontrol sistemi kurulmalıdır. Zübeyir ÜLGER

37. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • İç kontrol sisteminin kısıtlamaları(yetersiz kalması): • 1 – İç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi • 2 – İç kontrol sisteminin olağan işlere yönelmesi • 3 – Potansiyel insan yanlışlıkları • 4 – Çalışanların iç kontrolleri ihmal etme olasılıkları • İç kontrol sisteminin unsurları: • 1 – Yeterli sayı ve nitelikte personel • 2 – İyi bir örgüt şeması(iş akışı) • 3 – İyi bir belge akış düzeni • 4 – Etkin bir muhasebe sistemi • 5 – İyi bir iç denetimin varlığı Zübeyir ÜLGER

38. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • Başka bir açıdan iç kontrol sisteminin unsurları ise: • 1 – Kontrol Çevresi veya Ortamı: Yönetim felsefesi, örgütsel yapı,yönetim kontrol yöntemleri,iç denetim, personel politikaları ve uygulamaları,çeşitli dış etkiler. • 2 – Muhasebe Sistemi: Gerçek işlemlerin kaydedilmesi, tüm işlemlerin kaydedilmesi, işlemlerin uygun şekilde sınıflandırılması, işlemlerin zamanında kaydedilmesi. • 3 – Kontrol Prosedürleri: işletme amaçlarına ulaşmayı sağlamak için yönetimin işletme kontrol çevresine yüklediği usul ve yöntemlerdir. Zübeyir ÜLGER

39. 6 – İÇ KONTROL SİSTEMİ • İç kontrol sisteminin değerlendirme aşamaları: • 1 – Sistemin Tanınması: Not alma, anket, ve iş akış şemaları yöntemleri ile denetçi sistemi tanımaya çalışır. • 2 – Sistemin Ön Değerlemesi: Denetimde yoğunluk verilecek alanlar tespit edilir. • 3 – Sistemin Uygulamada ki Etkinliğinin Test Edilmesi: Sistemin güvenilirliği araştırılır. • 4 – Sistemin Son Değerlemesi: Sistemin verilerinin doğruluğunun test edilmesi. Zübeyir ÜLGER

40. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Denetçinin incelediği bir konu hakkında edindiği kanaatinin dayanağı toplamış olduğu delillerdir.Muhasebe denetiminde delil (kanıt) denetçinin bir kanaate ulaşmak için kullandığı belge, işlem ve bilgidir.Denetçi yeterli ve kaliteli delil toplamalıdır.Delil (kanıt) türleri şunlardır: • 1 – İç kontrol sistemi etkinlik testleri • 2 – Fiziki varlıklar • 3 – Doğrulamalar • 4 – Belgeler • 5 – Muhasebe defter ve kayıtları • 6 – Yeniden hesaplamalar • 7 – İşletme personelinin sözlü ve yazılı beyanları • 8 – Karşılaştırma ve oranlar • 9 – Anketler • 10 – İstatistiksel analizler Zübeyir ÜLGER

41. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Denetim kanıtları (delilleri) 2 ye ayrılır: • 1 - Esas Denetim Kanıtları • 2 – Destekleyici (Yardımcı) Kanıtlar • Esas kanıtlar gerçek muhasebe verilerinden oluşur.Bu kanıtlara muhasebe defterleri, mizanlar ve mali tablolar örnek gösterilebilir. • Destekleyici kanıtlar denetçinin denetlediği mali tablolara ilişkin esas kanıtlara ek olarak görüş bildirmede ve esas kanıtların yetersiz olması nedeni ile toplanması zorunlu olan kanıtlar olup 5 grupta toplayabiliriz.Fiziki varlıklar, matematiksel hesaplamalar, analitik hesaplamalar, beyanlar ve belgeler. Zübeyir ÜLGER

42. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Denetim Yöntemleri: Denetim çalışmasının kapsamını, şekil ve içeriğini ve inceleme yönünü belirler.Denetim yöntemi denetim tekniğinden daha geniş kapsamlıdır.Denetim tekniği yöntemin belirlediği kapsam içinde nasıl delil toplanacağını belirler.Denetim yöntemleri 4 e ayrılır: • 1 – Kapsam yönünden denetim yöntemleri • 2 – Şekil ve içerik yönünden denetim yöntemleri • 3 – İnceleme yönü bakımından denetim yöntemleri • 4 – Kaynak bilgi ve belge yönünden denetim yöntemleri Zübeyir ÜLGER

43. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ 1 – Kapsam yönünden denetim yöntemleri: Ön denetim yöntemi, örnekleme denetim yöntemi, aralıksız (sürekli) denetim yöntemi olarak kendi içerisinde 3 e ayrılır. 2 – Şekil ve içerik yönünden denetim yöntemleri: Şekli denetim ve uygunluk denetimi, maddi denetim veya doğruluk denetimi olarak 2 ye ayrılır. 3 – İnceleme yönü bakımından denetim yöntemleri: İleriye doğru denetim yöntemi ve geriye doğru denetim yöntemi olarak 2 ye ayrılır. 4 – Kaynak bilgi ve belge yönünden denetim yöntemleri: Doğrudan denetim yöntemi ve dolaylı denetim yöntemi olarak 2 ye ayrılır. Zübeyir ÜLGER

44. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Denetim Teknikleri: Denetçinin delil elde etmek için kullandığı her türlü araca yani delillerin elde ediliş şekillerine denetim tekniği denir.Genel anlamda denetim tekniği denetimin yürütülmesi sırasında işlemlerin nasıl denetime tabi tutulacağını açıklar.Denetim yöntemleri ise denetim tekniğinden daha geniş kapsamlı olarak bu denetim tekniklerinin hangi yöntem içerisinde uygulanacağını belirlemektedir. Zübeyir ÜLGER

45. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Denetim tekniklerini şu şekilde sıralayabiliriz: • 1 – Sayım ve envanter incelemesi • 2 – Belge incelemesi • 3 – Gözlem • 4 – Bilgi toplama • 5 – Doğrulama (mutabakat) • a ) Pozitif Doğrulama • b ) Negatif Doğrulama • c ) Boş Bakiyeli Doğrulama • 6 – Karşılaştırma ve aritmetik inceleme • a ) Karşılaştırma • b ) Aritmetik İnceleme • 7 – Analitik İnceleme Zübeyir ÜLGER

46. 7 – DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ • Doğrulama : İşletme kayıtlarında yer alan hususların ilgili 3.kişiler nezdinde ki defter ve belgeler üzerinden araştırılarak tespit yapılmak suretiyle teyit edilmesidir. • a ) Pozitif Doğrulama (Teyit): Bilgi istenen 3.kişiden her halükarda mektuba cevap vermesi istenir.Denetim riski yüksek olan konularda pozitif doğrulama yapılmalıdır. • b ) Negatif Doğrulama(Teyit): Bilgi istenen 3.kişiden sadece doğrulatmak istenen konu üzerinde mutabık değilse cevap vermesi istenir.Cevap gelmemesi durumunda incelenen konu doğru kabul edilir. • c ) Boş Bakiyeli Doğrulama(Teyit) : Bilgi istenen 3.kişiden bilgi mektubundaki boş bırakılan kısmın doldurulması istenir. Zübeyir ÜLGER

47. 8 – DENETİM RAPORU • Denetim Raporu: Denetçinin yapmış olduğu çalışmaların kapsamını belirttiği ve denetlenen işletmenin mali tabloları hakkında ulaşmış olduğu kanaatini açıkladığı yazılı bir belgedir.İşletmenin mali durumunu veya faaliyet sonuçlarını iyi veya kötü oluşu denetçiyi ilgilendirmez.Denetçi mali karakterli olayların gerçekleştiğini araştırıp,onların oldukları gibi ve muhasebe prensiplerine uygun bir şekilde kayda alındıklarını ve aynı şekilde de mali tablolara aktarıldığını inceleyip,sadece bu konudaki görüş ve bulgularının raporunda açıklamakla ilgilenir.Denetim raporu denetçinin fikirlerini başkalarına aktarmasına ve onların ve mali tablolara güven duymalarını sağlamasına yarar. Zübeyir ÜLGER

48. 8 – DENETİM RAPORU • Denetim Raporunun Bölümleri: Denetim raporu çıkar grupları ile denetçi arasındaki iletişim aracıdır.Rapordaki fikirlerin yazan ve okuyan açısından aynı anlama gelecek şekilde işlenmesi gerekir.Raporun sade ve anlaşılır bir dille ve öz olarak yazılması gerekir.Denetim raporu dar ve geniş kapsamlı olmak üzere 2 şekilde düzenlenir. Dar kapsamlı olan hissedarlar ile 3.kişiler için, geniş kapsamlı olan ise genellikle işletme yöneticileri için hazırlanır. • Denetim raporu genellikle 3 bölüm şeklinde düzenlenir: • 1 – Başlık ( Genel bilgi) bölümü • 2 – Kapsam bölümü • 3 – Görüş bölümü Zübeyir ÜLGER

49. 9 – KANITLARIN BELGELENDİRİLMESİ VE ÇALIŞMA KAĞITLARI • Kanıtların belgelenmesi çalışma kağıtları ile yapılır.Çalışma kağıtları; denetçinin izlediği denetim testlerini topladığı bilgileri ve incelemeleri ile ilgili olarak ulaştığı sonuçları gösteren yazılı kağıtlardır.Çalışma kağıtlarının mülkiyeti denetçiye aittir. • Çalışma Kağıtlarının Yararları: • 1 – Denetim raporunun hazırlanmasına esas teşkil etmek (asli amaç) • 2 – İç kontrol sisteminin değerlemesine yardımcı olmak • 3 – Denetim çalışmasının yürütülmesine yardımcı olmak • 4 – Savunma aracı olması • 5 – Çeşitli konularda bilgi kaynağı olmak • 6 – Gelecekteki denetim çalışmalarına yardımcı olmak Zübeyir ÜLGER

50. 9 – KANITLARIN BELGELENDİRİLMESİ VE ÇALIŞMA KAĞITLARI • Denetim Kağıtlarının Türleri: • 1 – Denetim programı iç kontrol anketi ve akış şemaları • 2 – Denetim raporu ve mali tabloların taslakları • 3 – Denetim mizanları • 4 – Düzeltme kağıtları ile ilgili düzeltme kağıtları • 5 – Listeler, analizler ve hesaplamalar ile ilgili çalışma kağıtları • 6 – Tutanaklar, sözleşmeler ve diğer belgelerin suretleri ve özetleri • 7 – Denetlenen işletmenin yazılı beyanları Zübeyir ÜLGER