Królestwo Boże w przypowieściach Ewangelii Mateusza

1. Królestwo Boże w przypowieściach Ewangelii Mateusza Tomasz Herbich

2. Przypowieści Jezusa o Królestwie – informacje wprowadzające • Przypowieść jest najbardziej charakterystycznym sposobem wypowiadania się Jezusa. • Ta forma wypowiedzi ma wyraźnie semickie pochodzenie, jest charakterystyczna dla semickiego sposobu myślenia i mówienia. • Przypowieści Jezusa wyrastają ze starotestamentowych mashali. Termin ten obejmuje jednak także inne formy wypowiedzi o charakterze mądrościowym.

3. Przypowieści Jezusa o Królestwie – informacje wprowadzające • Jezus nawiązuje do form wypowiedzi obecnych w literaturze starotestamentowej i rabinicznej, jednak znacząco je rozwija. • Głównym tematem nauczania Jezusa w przypowieściach jest Królestwo Boże, które zarazem ma uprzywilejowaną rolę w Ewangeliach synoptycznych. • W Ewangelii Jana Królestwo Boże wspominane jest zaledwie dwukrotnie (J 3,3.5), Jezus zaś praktycznie nie wypowiada się w przypowieściach. Narrator czwartej Ewangelii określa tym terminem opowiadanie o Dobrym Pasterzu (J 10,1-6). Niektórzy zaliczają do grona przypowieści także fragment o krzewie winnym (J 15,1-11), jest to jednak wątpliwe.

4. Przypowieść – definicje • „Rozbudowana metafora lub porównanie, które przyjmują formę krótkiego opowiadania, w czasach biblijnych zazwyczaj używane w celach dydaktycznych” (J. D. Crossan, Parable, ABD V, s. 146). • „Mashal, który posługuje się krótkim, wymyślonym opowiadaniem aby odesłać do transcendentnego symbolu” (B.B. Scott, HearThentheParable. A Commentary on theParables of Jesus, s. 8)

5. Przypowieść - definicje • „W swej najprostszej formie przypowieść jest metaforą czy porównaniem zaczerpniętym z natury lub życia powszedniego, frapującym słuchacza swym żywym bądź dziwnym charakterem i pozostawiającym umysł w dostatecznej niepewności co do swego ścisłego zastosowania, by stać się zaczynem żywej myśli” (C.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 12) • „Jest to oparte na podobieństwieopowiadanie zmyślone, lecz w zasadniczych swych rysach prawdopodobne, które ma na celu wyświetlenie w stopniu dostępnym dla człowieka tajemnicy Królestwa Bożego – jego istoty i wymagań stawianych człowiekowi” (A. Jankowski OSB, Królestwo Boże w przypowieściach, s. 14)

6. Przypowieść - definicje • „Krótkie opowiadania o podwójnym znaczeniu. (…) Według współczesnych autorów na przypowieść składają się trzy elementy: narracja, metafora i zwięzłość.” (J.D. Crossan, Przypowieści, EB, s. 1022)

7. Arystoteles o parabole • W „Retoryce” (2.20) Arystoteles rozróżnia dwa rodzaje dowodów: przykłady – opowiadania, które nadają się do celów indukcyjnych (paradeigma) i ogólne twierdzenia, które nadają się do celów dedukcyjnych (enthymema). • Paradeigma (przykład) dzieli się na dwie grupy: historię (która polega na opowiadaniu tego, co się zdarzyło) oraz fikcję. • Fikcja dzieli się na bajkę (logos)i porównanie (parabole). Pierwsze mają charakter nierealistyczny i są niemożliwe, drugie – realistyczny i są możliwe. • Wypowiedź (enthymema) dzieli się na maksymę (gnome) i przysłowie (paroimia).

8. Bajka a parabole w Starym Testamencie • Arystoteles twierdzi, że zaprezentowany podział to wyczerpujący katalog możliwych form argumentacji retorycznej. Spróbujmy zatem znaleźć jego przykłady w Starym Testamencie.

9. Bajka a parabole w Starym Testamencie • „Posłuchajcie mnie, możni Sychem, a Bóg usłyszy was także. Zebrały się drzewa, aby namaścić króla nad sobą. Rzekły do oliwki: Króluj nad nami! Odpowiedziała im oliwka: Czyż mam się wyrzec mojej oliwy, która służy czci bogów i ludzi, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Z kolei zwróciły się drzewa do figowca: Chodź ty i króluj nad nami! Odpowiedział im figowiec: Czyż mam się wyrzec mojej słodyczy i wybornego mojego owocu, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Następnie rzekły drzewa do krzewu winnego: Chodź ty i króluj nad nami! Krzew winny im odpowiedział: Czyż mam się wyrzec mojego soku rozweselającego bogów i ludzi, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Wówczas rzekły wszystkie drzewa do krzewu cierniowego: Chodź ty i króluj nad nami! Odpowiedział krzew cierniowy drzewom: Jeśli naprawdę chcecie mnie namaścić na króla, chodźcie i odpoczywajcie w moim cieniu! A jeśli nie, niech ogień wyjdzie z krzewu cierniowego i spali cedry libańskie.” (Sdz 9, 7b-15)

10. Bajka a parabole w Starym Testamencie • „W pewnym mieście było dwóch ludzi, jeden był bogaczem, a drugi biedakiem. Bogacz miał owce i wielką liczbę bydła, biedak nie miał nic, prócz jednej małej owieczki, którą nabył. On ją karmił i wyrosła przy nim wraz z jego dziećmi, jadła jego chleb i piła z jego kubka, spała u jego boku i była dla niego jak córka. Raz przyszedł gość do bogacza, lecz jemu żal było brać coś z owiec i własnego bydła, czym mógłby posłużyć podróżnemu, który do niego zawitał. Zabrał więc owieczkę owemu biednemu mężowi i tę przygotował człowiekowi, co przybył do niego” (2 Sm 12,1b-4)

11. Mashal • Ten hebrajski wyraz jest często tłumaczony w Septuagincie przez greckie parabole, nie jest tak jednak zawsze. Przykładu dostarcza początek księgi Przysłów, gdzie raz tłumaczy się to słowo jako paroimia (Prz 1,1), a potem – jako parabole (Prz 1,6).

12. Prz 1,1-7 • „Przysłowia (mashal  LXX: paroimia) Salomona, syna Dawida, króla w Izraelu. Aby poznać mądrość i karność, aby zrozumieć słowa rozsądku, aby zdobyć karny rozsądek, sprawiedliwość, rzetelność i prawość, aby prostaczkom udzielić rozwagi, a mądrym – wiedzy i roztropności. Mądry, słuchając, pomnoży wiedzę, rozumny biegłości nabędzie, aby pojąć przysłowie (mashal  LXX: parabole) i trudne zdanie, słowa mędrców i ich zagadki. Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska; lecz głupcy odrzucają mądrość i karność”

13. Mashal w Starym Testamencie • Rozpowszechniony w Starym Testamencie (zwłaszcza w literaturze mądrościowej) gatunek literacki. • Może przyjmować wiele różnych form, zarówno narracyjnych, jak i nienarracyjnych. • Słowo pochodzi od rdzenia m-sh-l, które wskazuje na ideę „bycia jak”, podobieństwa. Cechą wyróżniającą ten gatunek jest zatem porównywanie. • Zazwyczaj sugeruje się, że najbliższym znaczeniowo terminem jest polskie słowo „metafora”.

14. Charakterystyka wypowiedzi symbolicznych • Definicja uwzględniająca pojęcie symbolu: „Mashal , który posługuje się krótkim, wymyślonym opowiadaniem aby odesłać do transcendentnego symbolu” (B.B. Scott, Hear Then the Parable. A Commentary on the Parables of Jesus, s. 8) • Przypowieści Jezusa dotyczące Królestwa realizują funkcje symboliczne – poprzez wydarzenia z życia codziennego odsyłają do rzeczywistości duchowej.

15. Charakterystyka wypowiedzi symbolicznych • K. Bardski, Pokarm i napój miłości. Symbolizm w ponaddosłownej interpretacji Biblii w tradycji Kościoła (RSB 16), Warszawa 2004. • Można wyróżnić trzy części składowe struktury symbolu biblijnego - dwa elementy i  zachodzącą między nimi relację: symbolizujące, symbolizowane (paralelę intencjonalną) oraz motywację. • Symbolizującym są „osoby, rzeczy, wydarzenia, a nawet złożone fragmenty wątku, które posiadają określone znaczenie dosłowne w tekście.” • Paralelą intencjonalną nazywane jest to, co symbol oznacza, a to symbolizowane „ma z zasady charakter duchowy, moralny lub doktrynalny i nie musi posiadać jednoznacznego odpowiednika wśród elementów świata materialnego.” • Z kolei pojęcie motywacji „dotyczy charakteru związku, jaki w świadomości autora, czytelnika bądź – szerzej – w zbiorowej świadomości grupy społecznej, wewnątrz której funkcjonuje dane skojarzenie symboliczne, łączy res z paralelą intencjonalną”.

16. Parabole w Ewangeliach • Informacje o pojęciu mashal pokazują, dlaczego wypowiedzi określane wspólnym terminem parabole mogą mieć w Ewangeliach zarówno charakter aforystyczny i nienarracyjny, jak i narracyjny. • Ciekawym przykładem są także pojawiające się w Ewangeliach formy pośrednie: rozbudowane aforyzmy, które przyjmują pewne cechy wypowiedzi narracyjnych, nie będąc jednak jeszcze narracjami.

17. Aforystyczna parabole w Ewangeliach • „Wtedy przywołał ich do siebie i mówił im w przypowieściach (parabole): Jak może szatan wyrzucać szatana? Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie skłócone, takie królestwo nie może się ostać. I jeśli dom wewnętrznie jest skłócony, to taki dom nie będzie mógł się ostać. Jeśli więc szatan powstał przeciw sobie i jest ze sobą skłócony, to nie może się ostać, lecz koniec z nim. Nikt nie może wejść do domu mocarza i sprzęt mu zagrabić, jeśli mocarza wpierw nie zwiąże, i dopiero wtedy dom jego ograbi” (Mk 3,23-27)

18. Rozbudowany aforyzm w Ewangeliach • „Powiedział im inną przypowieść (parabole):Królestwo Boże podobne jest do zaczynu, który pewna kobieta wzięła i włożyła w trzy miary mąki, aż się wszystko zakwasiło” (Mt 13,33)

19. Dwa typy interpretacji: przypowieść jako alegoria • Interpretacja alegoryczna – wywodzi się ona z kultury greckiej, gdzie alegoria służyła pierwotnie do wyjaśniania mitu. Jej charakterystycznym elementem jest dążenie do nadania symbolicznego znaczenia wszystkim elementom pojawiającym się w przypowieści. • Podejście alegoryczne do przypowieści rozpowszechnione jest u Ojców Kościoła.

20. Ocena podejścia alegorycznego • „Wśród żydowskich nauczycieli przypowieść była powszechną i dobrze zrozumiałą metodą ilustracji, a przypowieści Jezusa są podobne pod względem formy do przypowieści rabinicznych. (…) Czym zatem są przypowieści, jeśli nie są alegoriami? Są naturalnym wyrazem umysłowości, która raczej widzi prawdę w konkretnych obrazach, niż pojmuje ją w kategoriach abstrakcyjnych” (C. H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 12)

21. Dwa typy interpretacji: w przypowieści dominuje jedno porównanie • „Typowa przypowieść – prosta metafora, bardziej wypracowane porównanie bądź też całe opowiadanie – prezentuje jeden jedyny moment porównawczy. Szczegóły nie mają w zamyśle autora niezależnego znaczenia” (C.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 14). • Tym, co jest paralelą intencjonalną wypowiedzi, jest zazwyczaj Królestwo Boże.

22. Interpretacja przypowieści o chwaście • „Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy. Rolą jest świat, dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie Złego. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł; żniwem jest koniec świata, a żeńcami są aniołowie. Jak więc zbiera się chwast i spala w ogniu, tak będzie przy końcu świata. Syn Człowieczy pośle aniołów swoich: ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia oraz tych, którzy dopuszczają się nieprawości, i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą jak słońce w królestwie Ojca swego. Kto ma uszy, niechaj słucha!” (Mt 13,37-43)

23. Które z dwóch podejść? • Wyjaśnienie przypowieści wykazuje wyraźne cechy alegoryczne – dąży się do nadania różnym elementom przypowieści symbolicznego odniesienia. • Być może już tutaj mamy do czynienia z początkiem procesu wiodącego do alegorycznej interpretacji przypowieści. • Zauważmy jednak, że także tutaj nad całością dominuje wyraźnie jedna płaszczyzna porównawcza, której pozostałe elementy są podporządkowane. • Zauważmy także, że fakt, że jest jedna wyróżniona płaszczyzna porównania, nie oznacza, że nie znajdziemy w przypowieściach żadnych nawiązań do obrazów znanych np. ze Starego Testamentu (nawiązania intertekstualne), które pozwalają lepiej zrozumieć przypowieść.

24. Królestwo Boże a Królestwo Niebieskie • W Ewangelii Mateusza spotykamy charakterystyczne dla niej wyrażenie „królestwo niebieskie”. Jest ono synonimiczne do słów „Królestwo Boże”. W literaturze żydowskiej zdarza się zastępowanie imienia Bożego słowem „Niebo”, czego przykładów dostarczają np. księgi Machabejskie. • „Bardzo łatwo wielu można pokonać rękami małej liczby, bo Niebu nie czyni różnicy, czy ocali przy pomocy wielkiej czy małej liczby. Zwycięstwo bowiem w bitwie nie zależy od liczebności wojska; prawdziwą siłą jest ta, która pochodzi z Nieba” (1 Mch 3,18-19) • Obydwa wyrażenia spotykamy także w liturgii synagogalnej. Wyrażenie to stanowi zatem specyficzny judeochrześcijański rys św. Mateusza, którego nie podziela z żadnym innym autorem Nowego Testamentu.

25. Królestwo Boże – starotestamentowe korzenie idei • Ewangeliczne he basileia tou theou (Królestwo Boże) oraz he basileia ton ouranon (Królestwo Niebieskie) wywodzą się ze starotestamentowego malkut JHWH. • Termin ten opisuje nie pewien ustrój polityczny, lecz jest przede wszystkim rzeczownikiem abstrakcyjnym opisującym Boże panowanie.

26. Królestwo Boże – starotestamentowe korzenie idei • Ideę Bożego królowania spotykamy już w najwcześniejszych warstwach tradycji biblijnej. • Pieśń dziękczynna po przejściu przez Morze Czerwone (Wj 15,1-19): „Pan jest królem na zawsze, na wieki!” • Stary Testament ukazuje czasy sędziów jako okres Bożej teokracji, panowania Boga nad Izraelem. Ustanowienie monarchii w Izraelu jest oceniane jako odrzucenie Bożego panowania. • „Nie podobało się Samuelowi to, że mówili: Daj nam króla, aby nami rządził. Modlił się więc Samuel do Pana. A Pan rzekł do Samuela: Wysłuchaj głosu ludu we wszystkim, co mówi do ciebie, bo nie ciebie odrzucają, lecz Mnie odrzucają jako króla nad sobą. Podobnie jak postępowali od dnia, w którym ich wyprowadziłem z Egiptu, aż do dnia dzisiejszego, porzucając Mnie i służąc innym bogom, tak postępują i z tobą. Teraz jednak wysłuchaj ich głosu, tylko wyraźnie ich ostrzeż i oznajmij im prawo króla, który ma nad nimi panować” (1 Sm 8,6-9)

27. Królestwo Boże – rozwój w literaturze apokaliptycznej • Literatura apokaliptyczna znacznie rozwija starotestamentową ideę Królestwa Bożego, dokonując jego uniwersalizacji zarówno w wymiarze ziemskim, jak i kosmicznym. • Królestwo Boże nabiera tym samym wyraźnych rysów eschatologicznych. • Stanowi ono podstawowy temat księgi Daniela, która w ten sposób ukazuje panowanie Boga, które nastąpi po jego końcowym zwycięstwie nad siłami zła.

28. Księga Daniela 2,44-45 • „W czasach tych królów Bóg nieba wzbudzi królestwo, które nigdy nie ulegnie zniszczeniu, a którego władza królewska nie będzie oddana żadnemu innemu narodowi. Zetrze i zniweczy ono wszystkie te królestwa, samo zaś będzie trwało na wieki, jak to widziałeś, gdy kamień oderwał się od góry, mimo że nie dotknęła go ludzka ręka, i starł w proch żelazo, miedź, glinę, srebro i złoto. Wielki Bóg wyjawił królowi, co nastąpi później; prawdziwy jest sen, a wyjaśnienie jego pewne” (Dn 2,44-45).

29. Królestwo Boże w Ewangeliach synoptycznych • W Ewangelii Marka proklamacja Królestwa Bożego rozpoczyna publiczne nauczanie Jezusa: „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15) • W Ewangelii Mateusza słowa te wypowiada najpierw Jan Chrzciciel: „Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 3,2), a potem Jezus: „Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 4,17).

30. Podstawowe elementy koncepcji Królestwa Bożego w Ewangeliach • „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15) • Można wskazać następujące elementy charakterystyczne: (1) idea wypełnienia się czasu, (2) przybliżenie się królestwa Bożego, (3) wezwanie do nawrócenia oraz (4) do wiary w Ewangelię.

31. Królestwo Boże jako rzeczywistość eschatologiczna • W ewangelicznej idei Królestwa Bożego spotykamy charakterystycznie chrześcijańskie doświadczenie czasu. • Z jednej strony, idea ta dotyczy teraźniejszości. Jezus inauguruje Królestwo Boże, tym samym inaugurując również czasy ostateczne. Królestwo Boże opisuje zasadniczą nowość, którą przynosi światu Jezus. • Z drugiej strony, Królestwo Boże jest także przedmiotem wyczekiwania, w pełni objawi się ono wraz z powtórnym przyjściem Chrystusa.

32. Dlaczego Jezus naucza w przypowieściach? • „Przystąpili do Niego uczniowie i zapytali: „Dlaczego mówisz do nich w przypowieściach?” On im odpowiedział: „Wam dano poznać tajemnice królestwa niebieskiego, im zaś nie dano. Bo kto ma, temu będzie dodane, i w nadmiarze mieć będzie; kto zaś nie ma, temu zabiorą nawet to, co ma. Dlatego mówię do nich w przypowieściach, że patrząc, nie widzą, i słuchając, nie słyszą ani nie rozumieją. Tak spełnia się na nich przepowiednia Izajasza:Słuchać będziecie, a nie zrozumiecie,patrzeć będziecie, a nie zobaczycie.Bo stwardniało serce tego ludu,ich uszy stępiały i oczy swe zamknęli,żeby oczami nie widzieli ani uszami nie słyszeli,ani swym sercem nie rozumieli, i nie nawrócili się, abym ich uzdrowił.Lecz szczęśliwe oczy wasze, że widzą, i uszy wasze, że słyszą. Bo zaprawdę, powiadam wam: Wielu proroków i sprawiedliwych pragnęło ujrzeć to, na co wy patrzycie, a nie ujrzeli; i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli” (Mk 13,10-17)

33. Dlaczego Jezus naucza w przypowieściach? • Mk 13,10-19 wiąże odpowiedź na to pytanie z sekretem mesjańskim. • Podobnie jak Jezus w Ewangeliach synoptycznych nie objawia wprost swojej tożsamości, tak też mówi o Królestwie Bożym za pośrednictwem obrazów. • Nauczanie w przypowieściach jest także jednym ze źródeł kontrowersji wokół osoby Jezusa (por. np. Mt 13,53-58; Mt 21,45-46). • Przypowieść jest jednak również sposobem, w jaki prawda o Królestwie Bożym przybliżana jest uczniom. Uwidacznia ona raczej podział na rozumiejących i nierozumiejących, niż go kształtuje. • Świadczy o tym wyraźnie struktura Mt 13, rozdziału zawierającego przypowieści, gdzie Jezus najpierw naucza w ten sposób tłumy (Mt 13,1-35), a potem – także samych uczniów (Mt 13,36-52).

34. Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie • O. Augustyn Jankowski dokonał następującego podziału przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie według tematów:1. Założenie Królestwa Bożego:a/ Mt 13,1-9 – przypowieść o zasiewie2. Dynamika Królestwa Bożego:a/ Mt 13,31n – przypowieść o ziarnie gorczycyb/ Mt 13,33 – przypowieść o zaczynie3. Najwyższa wartość Królestwa Bożego:a/ Mt 13,44-46 – skarb ukryty w roli i drogocenna perła

35. Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie • 4. Królestwo Boże a istnienie zła:a/ Mt 13,24-30 – przypowieść o chwaścieb/ Mt 13,47-50 – przypowieść o sieci 5. Nowa skala ocen w Królestwie Bożym:a/ Mt 20,1-16 – przypowieść o robotnikach w winnicyb/ Mt 18,12-14 – przypowieść o zaginionej owcy6. Opór wobec Królestwa Bożego:a/ Przypowieść o dziatwie na rynku (Mt 11, 16-19)b/ Przypowieść o dwóch synach (Mt 21,28-32)c/ Przypowieść o uczcie weselnej (Mt 22,1-14)d/ Przypowieść o przewrotnych rolnikach (Mt 21,33-44)

36. Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie • 7. Konieczność wysiłku dla Królestwa Bożego:a/ Przypowieść o talentach (Mt 25,14-30)8. Nowe przykazanie wymaganiem Królestwa:a/ Przypowieść o nielitościwym współsłudze (Mt 18,23-35)9. Czujność na przyjście Króla:a/ Przypowieść o czujnym gospodarzu (Mt 24,42-44)b/ Przypowieść o słudze wiernym i niewiernym (Mt 24,45-51)c/ przypowieść o dziesięciu pannach (Mt 25, 1-13).

37. Przypowieści w strukturze Ewangelii Mateusza • Wyraźnie można wyodrębnić trzy miejsca w Ewangelii, w których zgromadzona jest zdecydowana większość przypowieści(wg W.F. Albrighta i C.S. Manna):1. Mt 13 – przypowieści poświęcone naturze Królestwa;2. Mt 18 – przypowieści związane z tematem wspólnoty;3. Mt 20-25 – przypowieści poświęcone Przymierzu.

38. Przypowieść o sieci • „Dalej, podobne jest królestwo niebieskie do sieci, zarzuconej w morze i zagarniającej ryby wszelkiego rodzaju. Gdy się napełniła, wyciągnęli ją na brzeg i usiadłszy, dobre zebrali w naczynia, a złe odrzucili. Tak będzie przy końcu świata: wyjdą aniołowie, wyłączą złych spośród sprawiedliwych i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów” (Mt 13,47-50)

39. Interpretacja przypowieści • Przypowieść jest jedną z kilku przytoczonych w tzw. mowie Jezusa w przypowieściach. • Cechą charakterystyczną Ewangelii Mateusza jest to, że grupuje ona wypowiedzi tego samego rodzaju w ramach większych jednostek, budując w ten sposób dłuższe mowy. • Mt 13 ma jednak dużo elementów redakcyjnych o charakterze narracyjnym. • Takimi mowami Jezusa są też: Kazanie na górze (Mt 5-7), mowa misyjna (Mt 10), mowa przeciw uczonym w Piśmie i faryzeuszom (Mt 23), mowa eschatologiczna (Mt 24-25).

40. Eschatologiczny podział ludzi • Przypowieści ukazujące eschatologiczny podział ludzi na dobrych i złych, podobnie jak wizja Sądu Ostatecznego z Mt 25,31-46, to materiał własny Ewangelii Mateusza. • Grecki rzeczownik krisis i czasownik krino,oznaczające zarówno sąd, jak i potępienie, pierwotnie zawierają ideę dzielenia, rozdzielania, podziału. • Wizja eschatologiczna podziału ludzkości, która aż do paruzji Chrystusa rozwija się razem, wyznacza charakterystyczny dramatyzm Mateuszowej eschatologii.

41. Przypowieść o zabłąkanej owcy • „Jak wam się zdaje? Jeśli ktoś posiada sto owiec i zabłąka się jedna z nich, to czy nie zostawi dziewięćdziesięciu dziewięciu na górach i nie pójdzie szukać tej, która się błąka? A jeśli mu się uda ją odnaleźć, zaprawdę, powiadam wam: cieszy się nią bardziej niż dziewięćdziesięciu dziewięciu tymi, które się nie zabłąkały. Tak też nie jest wolą Ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło [nawet] jedno z tych małych” (Mt 18,12-14)

42. Interpretacja przypowieści • Przypowieść umieszczona jest u Mateusza w kontekście sporu o pierwszeństwo między uczniami oraz przestrogi przed zgorszeniem i nakazu troski o najmniejszych (Mt 8,1-11). • Stanowi ona ilustrację dla nauczania Jezusa. Nie pojawia się w nim słowo „królestwo” – tym, co przede wszystkim jest porównywane, są dwie relacje: pasterza do owiec i uczniów między sobą. • Jako wskazówka dotycząca wzajemnej miłości między uczniami jest ona jednak wyraźnie powiązana z tematem Królestwa Bożego.

43. Przypowieść o robotnikach w winnicy • „Posłuchajcie innej przypowieści: Był pewien gospodarz, który założył winnicę. Otoczył ją murem, wykopał w niej tłocznię, zbudował wieżę, w końcu oddał ją w dzierżawę rolnikom i wyjechał. Gdy nadszedł czas zbiorów, posłał swoje sługi do rolników, by odebrali plon jemu należny. Ale rolnicy chwycili jego sługi i jednego obili, drugiego zabili, trzeciego zaś ukamienowali. Wtedy posłał inne sługi, więcej niż za pierwszym razem, lecz i z nimi tak samo postąpili. W końcu posłał do nich swego syna, tak sobie myśląc: Uszanują mojego syna. Lecz rolnicy zobaczywszy syna, mówili do siebie: „To jest dziedzic; chodźcie, zabijmy go, a posiądziemy jego dziedzictwo”. Chwyciwszy go, wyrzucili z winnicy i zabili. Kiedy więc przybędzie właściciel winnicy, co uczni z owymi rolnikami?” Rzekli Mu: „Nędzników marnie wytraci, a winnicę odda w dzierżawę innym rolnikom, takim, którzy mu będą oddawali plon we właściwej porze”. Jezus im rzekł: „Czy nigdy nie czytaliście w Piśmie: Ten właśnie kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił i jest cudem w naszych oczach. Dlatego powiadam wam: Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoce. Kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go”. (Mt 21,33-44)

44. Interpretacja przypowieści • Przypowieść jest wygłoszona drugiego dnia pobytu Jezusa w Jerozolimie i stanowi wyraz narastającego konfliktu między Nim a elitą żydowską. • Pozwala nam ona powrócić do tematu podejść do interpretacji przypowieści. Ewidentnie wywołuje ona liczne skojarzenia zarówno z ST, jak i ze śmiercią krzyżową Jezusa. Mimo, że symbol winnicy jest czytelny jako obraz Izraela, dominująca płaszczyzna porównawcza ciągle jest jedna: odrzucenie Jezusa oznacza utratę Królestwa Bożego. Jej przedmiotem jest inauguracja Nowego Przymierza.

45. Przykładowa literatura polskojęzyczna • A. Paciorek, Ewangelia według świętego Mateusza, t. 1-2, Częstochowa 2005. • J. Homerski, Ewangelia według świętego Mateusza, Poznań 2004. • Ch.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, Warszawa 1981. • A. Jankowski OSB, Królestwo Boże w przypowieściach, Kraków 2003. • J. Trela, Przypowieści Jezusa a starotestamentalne i rabinackie meszalim, Lublin 1997.

46. Kolejne spotkanie 26.03., Tomasz Twardziłowski, Święty Marek – ewangelista Jezusa Chrystusa, Syna Bożego

47. Dziękuję za uwagę!