Daş dövrünün hesabı.

1. Daş dövrünün hesabı. = Vahid say sistemi (unar) 10 – 11 eramızdan min il əvvəl

2. Tətbiqi (istifadəsi) • ibtidai məktəbin birinci sinfində • kiçik qruplarda seçiçilərin səsinin sayılmasında • kollektiv təsərrüfatlarda (iş günlərinin uçotu üçün) • telefon mərkəzlərində (cavablandırılmış zənglərinin hasablanmasında-uçotunda) • domino (xalların hesablanmasında) • Robinzon Kruzo (insan yaşamayan adada təqvimin aparılması üçün

3. Say sistemi— ədədlərin adlandırılması, işarə edilməsi və yazılması.

4. Rum say sistemləri Rum rəqəmləri Misal: DC-XV=DLXXXV

5. Slavyan kiril nömrələnməsi Slavyan say sistemi dini kitablarda qorunub saxlanılır. Misal:

6. Tətbiqi Əsrin və minilliyin nömrəsi: XIX əsr, bizim eramızdan əvvəl II minillik Monarxin sıra nömrəsı: Karl V, Ekaterina II. Çox cildli kitabda cildin nömrəsi (bəzi hallarda kitabın hissələrin, bölmələrin və fəsillərin nömrələri). Saatların siferblatlarının nişanlanması «qədim qaydalara uyğun». Başqa vacib hadisələr və ya siyahının maddələri, məsələn: Evkilidin V postulatı, II dünya müharibəsi, XXII qurultayvə s. Bəzən, qərb ölkələrində ilin nömrəsi rum rəqəmləri ilə yazılır.

7. Misir nömrələnməsi 1 10 100 1000 10000 100000 1000000 10000000 Misal: = 90 5000 il əvvəl

8. Abdjad- ərəb əlifbasında hərflərin müəyyən ardıcıllığı, hər hərfin öz rəqəmsal mənası var. Adlar ilk dörd hərfdən əmələ gəlir. - alef (а) -1, be (b) - 2, djim (dj) - 3, dal (d) - 4. Adətən hərflərin rəqəmsal mənası istifadə olunurdu: - astroləbiya; -xronoqramları tərtib edəndə; - Xüsusi nömrələmə (əl yazısının və ya kitabın paqinasiya- səhifələri);

9. Mövqeli və mövqesiz say sistemləri Say sistemləri iki böyük qrupa bölünür: mövqeli mövqesiz Ədədi əmələ gətirən eyni işarələr, yerindənasılı olaraq müxtəlif ədədləri tə’yin edir. 770 • Ədədi təşkil edən rəqəmlər tutduğu yerindən asılı olmayaraq həmişə eyni ədədi göstərir • XIX

10. Mövqeli say sistemləri İlk mövqeli say sistemi qədim Vavilonda kəşf olunmuşdur. Vavilon say sistemi onaltılıq idi, yəni 16 rəqəmdən istifadə olunurdu. Işarə Işarə Buraxılmış mərtəbə vahidlərinin işarəsi

11. Say sisteminin əsası Mövqeli say sistemlərində ədədi təsvir etmək üçün müxtəlif simvolların sayı say sisteminin əsası adlanır.

12. XIX əsrdə onikilik say sistemi geniş yayılmışdır. Onikilik say sistemi onluq say sistemi kimi baş barmaqdan basqa, hər barmaqda (üç barmaq sümüyü) olan barmaq sümüklərinin sayı ilə əlaqədardır. 3*4=12

13. Onluq say sistemində yazılmış 67 ədədini mövqeyli say sistemlərində təsvir edək, ikilik, səkkizlik və onaltılıq. 6710 = А2 6710 = А8 6710 = А16

14. Ədədi 6710 ikilik say sistemində təsvir edək: 2 2 2 2 2 2 2 4 8 16 66 32 67 33 Cavab: 6710 = 10000112 1 16 0 0 0 0 8 1 4 2 1

15. Ədədi 6710 səkkizlik say sistemində təsvir edək: 8 8 8 64 67 8 3 0 1 Cavab:6710 = 1038

16. Ədədi 6710 onaltılıq say sistemində təsvir edək: 16 64 67 4 3 Cavab:6710 = 4316

17. Ədədi12310 onaltılıq say sistemində təsvir edək: 16 112 123 7 11 В Cavab:12310 = 7В16

18. Ədədi 10000112onluq say sistemində təsvir edək: 16050403021110 = 1∙20+1∙21+0∙22+0∙23+0∙24+0∙25+1∙26= 1+2+0+0+0+0+64= 6710 Cavab: 10000112=6710

19. Ədədi 1038 onluq say sistemində təsvir edək: 120130= 3∙80+0∙81+1∙82=3+0+64=6710 Cavab:1038=6710

20. Ədədi 7В16 onluq say sistemində təsvir edək: 71В0 = 11∙160+7∙161=11+112=12310 Cavab:7В16 = 12310

21. 2 1 0 -1 -2

22. Müxtəlif say sistemlərində ədədləri aşağıdakı kimi göstərmək olar.

23. Mövqeli say sistemində ən kiçik əsas neçədir? 2 ikilik say sistemində

24. Müddəa doğrudurmu: 230 rəqəmi üçlük say sistemində yazılıb? (Cavabı əsaslandırın) Yox, üçlük say sistemi 0, 1, 2 rəqəmlərindən ibarətdır.

25. Bu hansı say sistemidir? I V X L C D M Rum say sistemi.

26. Hansı say sistemində hərflərdən istifadə edilir? Onaltılıq say sistemində.

27. Diqqətinizə görə minnətdaram!