Spostrzeganie

1. Spostrzeganie Michał Białek

2. Definicja • Recepcja sensoryczna (sencepcja) polega na odzwierciedlaniu bodźców w receptorach, czyli narządach zmysłu. Stanowi konieczny warunek i pierwszy etap procesu spostrzegania

3. Definicja • Percepcja (spostrzeganie) to proces aktywnej interpretacji danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia oraz wcześniejszej nabytej wiedzy. W jej wyniku dochodzi do rozpoznania obiektu

4. Percepcja • Bruner: konfrontacja danych zmysłowych z danymi umysłowymi, do którego dochodzi wtedy, gdy narząd zmysłu rozpoczyna gromadzenie informacji, które w procesie interpretacji służą włączeniu poznawanych obiektów do kategorii nadrzędnej

5. Percepcja • Sekuler i Blake: jest to proces przekładu informacji zmysłowych na język kodu, który może być zrozumiały dla złożonych struktur nerwowych systemu poznawczego • Roth: proces transformacji informacji pochodzących ze środowiska w indywidualne doświadczenie obiektów, wydarzeń czy zjawisk, wskazujący na narządy zmysłów jako stacje przekaźnikowe tej przemiany

6. Podstawowe pojęcia • Bodziec: forma energii zdolna zapoczątkować proces spostrzegania • Dystalny (poza systemem poznawczym) • Proksymalny (np. obraz na siatkówce) • Wrażenie: najprostsze procesy psychiczne, w wyniku których dochodzi do odzwierciedlenia w umyśle pojedynczych właściwości rejestrowanych obiektów

7. Podstawowe pojęcia • Spostrzeżenie: całościowe odzwierciedlenie obiektów, składających się na ten obiekt bodźców dystalnych i wywołanych przez nie wrażeń. Problematykę ta pomijają naiwne teorie spostrzegania

8. Inne procesy umysłowe Przykład Procesy odgórne (sterowane pojęciowo) oczekiwania, przekonania wiedza, pamięć, język motywacja Identyfikacja i rozpoznanie „obrazek” analiza części Spostrzeżenia organizacja głębia stałość Procesy oddolne (sterowane danymi) Wrażenia procesy sensoryczne Bodźce środowiskowe Schemat procesu percepcji

9. detekcja sygnału czy jest sygnał tak nie tak trafienie ominięcie nie fałszywy alarm prawidłowe odrzucenie Detekcja sygnałów

10. Detekcja sygnałów • Aby spostrzec bodziec jego wielkość musi być odpowiednia, tzn. przekroczyć próg absolutny • Próg absolutny to minimalna wartość bodźca, aby został on zauważony

11. Detekcja sygnałów • Prawo Webera • Aby zauważyć różnice między dwoma bodźcami różnica musi przekroczyć próg

12. Detekcja sygnałów • Upsizing – takie zwiększanie bodźca aby był on zauważalny • Downsizing – takie zmniejszanie bodźca, aby nie było widać różnicy

13. Optymalna ilość spostrzeżeń • Deprywacja sensoryczna (Siegel) • Redundancja sensoryczna (selekcja uwagi)

14. Bottom-up • Uwaga pozwala wychwycić bodziec • Odbiór i kodowanie wrażeń zmysłowych dzięki detektorom cech • Przechowywanie efektów recepcji w pamięci ultrakrótkotrwałej (USTM) • Identyfikacja bodźców dzięki wiedzy zgromadzonej w pamięci trwałej (LTM)

15. Top-down • Identyfikacja obiektów w polu percepcyjnym jest możliwa dzięki temu, że reprezentację percepcyjną konfrontuje się z danymi umysłowymi.

16. Top-down Stałość spostrzegania: - stałość wielkości (pomimo odległości) • Stałość kształtu (okno gdy kucamy) • Stałośc jasności i barwy (śnieg nocą)

17. Top-down Nastawienie: Rysunki dwuznaczne - Siła nastawienia (prymowanie vs. stereotypy)

19. Top-down • Złudzenia i błędy percepcji: • Figury niemożliwe (stałość spostrzeżeń)

21. Top-down Wpływ kontekstu na spostrzeganie: • Koła białe i czarne • Eksperyment Palmera (skrzynka na list a kuchnia)

30. Teorie percepcji

31. Teoria asocjacjonistyczna Na percepcję składają się wrażenie wielu modalności Prawa kojarzenia: • Styczności w czasie • Styczności w przestrzeni • Przez podobieństwo • Wzajemny kontrast • Koncentracja na bottom-up

32. Teoria postaciowa (Gestalt) Zasady organizacji w polu percepcyjnym: • Bliskość • Podobieństwo • Wspólnej drogi • Pregnancji (Dobra figura)

35. Teoria wzorców Identyfikacja polega na porównaniu z umysłowym wzorcem Wymagana jest idealna zgodność pomiędzy obiektami spostrzeganymi a reprezentacjami, by zaszło rozpoznanie

36. Teoria cech Porównanie nie całościowe, ale cech dystynktywnych • Cecha musi przyjmować różne wartości dla różnych wzorców • Wartość cechy musi pozostawać niezmienna niezależnie od punktu i właściwości obserwacji • Wszystkie cechy układają się w unikalny wzorzec • Ilość cech musi być relatywnie mała

37. Podejście współczesne Teoria obliczeniowa Marra • 2D (pierwotne reprezentacje): zjawisko przechodzenia przez krawędź • 21/2D: percepcja dystansu, charakterystyka powierzchni • 3D: obraz niezależny od kąta widzenia, zawiera też części niewidoczne dla oka

38. Podejście współczesne Teoria ekologiczna Gibsona: Obraz spostrzegany jest dynamicznie, w ruchu. • Niezmienniki i zmienniki (wyuczone) • Spostrzeganie także afordancji