Leitarþáttur Gegnis - Skráningarnámskeið -

1. Leitarþáttur Gegnis- Skráningarnámskeið - Febrúar 2005Harpa Rós Jónsdóttirkerfisbókasafnsfræðingur Fanney Sigurgeirsdóttir Bókasafns- og upplýsingafræðingur

2. Yfirlit • Flettileit • Leit • Leitarniðurstöður • Útprentun • Vista / senda færslur  Þessar leiðbeiningar taka fyrst og fremst til hins eiginlega leitarþáttar en eiga þó að geta nýst við leitir í öðrum þáttum kerfisins

3. Leitir í Gegni • OPAC – Online Public Access Catalog • Leitarþáttur Gegnis í starfsmannaaðgangi er ætlaður til upplýsingaleitar. • Hægt er að framkvæma leitir í öðrum þáttum kerfsins en þær henta þó ekki við upplýsingaleit og afmarkast þá við eintök í stjórnunareiningu. • Leitarviðmót Gegnis á vefnum er gegnir.is. Start > Programs > Aleph500 > OPAC

4. Tækjastika í leitarþætti Flettileit Orðaleit Fyrri leitir Millisafnalán Hætta Prenta Opna færslu í skráningarþætti

5. Flettileit

6. Flettileit • Í flettileit er leitað í stafrófsröðuðum skrám úr bókfræðigrunni. Nákvæmur leitarstrengur þarf ekki að vera þekktur en þó upphaf hans • Flettileit hentar vel þegar leita á að mannanöfnum. Athugið setja þarf millinöfn aftast í leitarstrenginn, t.d. Einar Guðmundsson Már • Nóg er að slá inn tvö fyrstu orðin úr titlinum Fornar grafir og fræðimenn og leitin skilar árangri. Hins vegar ef fyrsta orðinu væri sleppt mundi leitarniðurstöðurnar vera listi yfir þau rit sem byrja á grafir

7. Flettileit, niðurstöður Stutt: Birta stutta færsluFull: Birta fulla færsluStökkva: Ný leit í sama leitarsviði Vista sem: Bæta færslu á niðurstöðulista

8. Leit

9. Leit • Leit byggir á orðaindexum, þ.e. hægt er að leita innan úr færslu eða tilteknu sviði. • Í einfaldri leit er hægt að velja milli þess að leita í tilteknu sviði eða “Öll svið færslu” sem skilar þá mjög víðtækri leit. Dæmi: Leit að Salka Valka í titli skilar færri niðurstöðum en í “Öll svið færslu” því þá eru einnig teknar með færslur sem hafa þetta efnisorð. • Nákvæmur titil þarf ekki að vera þekktur til að finna bókina. Dæmi, til að finna bókina “Heygðu mitt hjarta við undað hné” nægir að slá inn undað hné

10. Leit, öll svið • Ef “Öll svið færslu” er valið og fleiri en eitt leitarorð slegið inn er boolean skilyrðið “og” sjálfgefið á milli orða. • Dæmi: Sláið inn Björn Kaupmannahöfn til að finna bókina “Á Íslendingaslóðum í Kaupmannahöfn”. Þessi leit skilar þá öllum færslum sem hafa Björn og Kaupmannahöfn. • Einnig mætti setja not eða or skilyrði á milli. Dæmi: Halldór Laxness not Salka Valka og þannig leita að öllum færslum þar sem Halldór Laxness kemur fyrir en sem innihalda ekki Salka Valka

11. Leit, nafn / höfundur • Hægt er að velja um þrjú leitarsvið þegar leitað er að höfundi eða ábyrgðamanni verks. • Nafn leitar í öllum sviðum ábyrgðaraðildar (mannanöfn, stofnanir, ráðstefnur). MARC-svið 100, 110, 600, 610, 611, 700, 710, 711. • Höfundur/Meðhöfundur tekur aðeins til persónulegra höfunda og meðhöfunda/annarra ábyrgðaraðila. MARC-svið 100 og 700. • Stofnun/Ráðstefna

12. Leit, flokkstölur • Hægt er að velja um leit í eftirfarandi flokkunarkerfum: • Dewey (082) • Dk (092), notað á Borgarbókasafni • NLM (060), læknisfræði • Sleppa skal punkti í flokkstölu. Dæmi: Ef leita á að öllum ritum í 005.72 skal slá inn 00572. • Flokkur* (stjarna) finnur allt það efni sem tilheyrir tilteknum flokki og undirflokkum hans. Dæmi: 920*.

13. Leit, styttingar • Hægt er að nota styttingar (? eða *) í upphafi, miðju eða endi orðs fyrir ótiltekinn fjölda óþekktra bókstafa • Dæmi: umhverfis* myndi kalla fram orð eins og umhverfisvernd, umhverfismat. Eða ?bátur og kalla þannig fram orð eins og báturgúmmíbátur og seglbátur • # (tvíkross)Stendur fyrir einn eða engan breytilegan bókstaf inni í orði.Dæmi: bygginga#verkfræði finnur annaðhvort byggingaverkfræði, byggingarverkfræði eða hvort tveggja. • ! (upphrópunarmerki)Stendur fyrir einn breytilegan bókstaf inni í orði.Dæmi: b!rn skilar bæði færslum með barn og börn.

14. Leit, Boolean aðgerðir • Hægt er að þrengja eða víkka leit með því að nota Boolean aðgerðir and, or, not • And (og, bæði orðin þurfa að koma fyrir) Or (eða, annað hvort orðið kemur fyrir) Not (ekki, annað orðið en ekki hitt kemur fyrir) • Hægt er að nota eftirfarandi tákn: And = + (plús) & (ampersand) Or = | (pípa) Not = ~ (tilda)

15. Boolean aðgerðir ORDæmi: Leita að collegeog/eðauniversity. ANDDæmi: Leita að povertyogcrime. NOTDæmi: Leita að færslum sem innihalda orðið cats, en útiloka færslur sem innihalda orðin cats og dogs. Heimild: http://library.albany.edu/internet/boolean.html

16. Leit, þrengja/ víkka Dæmi: Efni um sykursýki, ekki hjá börnum, útgefið eftir 1995, á íslensku og í tilteknu safni. • Velja orðaleit (kíkirinn) og leitarsviðið “Efnisorð” og slá inn sykursýki. • Veljið fellivalmyndina Valkostir> Birta niðurstöðulista. Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn. • Velja leitarsviðið “Efnisorð”, slá inn börn og haka við ekki skylirðið. • Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka. • Velja leitarsviðið “Ár” og slá inn 1995->2004. • Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka. • Velja “Safn /safndeild” og slá inn safnakóðan t.d. lbshl.

17. Leit í safndeild Dæmi: Til að kalla fram lista yfir allar færslur sem tilheyra safndeildinni Tónlist 2. hæð hjá Bókasafninu í Kópavogi • Veljið leitarsviðið “Safn / Safndeild” • Sláið inn kóðann fyrir safnið og safndeildina, sbr. KOPAA TONL2

18. Leit, þrengja leit við tungumál Dæmi: Leit að efni um gæðastjórnun á íslensku. • Vel leitarsviðið “Efnisorð”, slæ inn gæðastjórnun og listi með niðurstöðum birtist á skjánum. • ValkostirBirta niðurstöðulista • Hef leitina í niðurstöðulistanum valda og smelli á Þrengja/víkka hnappinn. • Vel leitarsviðið “Tungumálakóði” og slæ inn ice til að þrengja leit við færslur á íslensku.

19. Tungumálakóðar • dan Danska • eng Enska • fre Franska • ice Íslenska • nor Norska • swe Sænska • ger Þýska • Sjá lista með tungumálakóðum á síðunni http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html

20. Leit, afmarka við form efnis Dæmi: Fá fram lista yfir hljóðbækur fyrir tiltekinn höfund. • Vel orðaleit (kíkir) og geri leit að höfundinum Einar Kárason. • Veljið fellivalmyndina Valkostir> Birta niðurstöðulista. • Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn. • Veljið leitarsviðið “Form færslu” og sláið inn hbog hafið og skilyrðið valið

21. Form efnis • BK Bók • GR Grein • HB Hljóðbók • VM Myndefni • SE Tímarit • MU Tónlist Hægt er að þrengja leit við form efnis samkvæmt skilgreiningu í bókfræðifærslunni

22. Leit, afmarka við árabil Dæmi: Hvað efni er til um Írak útgefið á árínu 2003? • Veljið orðaleit (kíkir) og gerið leit að efnisorðinu Írak. • Veljið fellivalmyndina Valkostir> Birta niðurstöðulista. • Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn. • Veljið leitarsviðið “Ár” og sláið inn 2003 • Ef afmarka á leit við tiltekið árabil er sett bandstrik og ör á milli ártalana, t.d. 1985->1990 • Einnig mætti gera 199? (ártal og spurningamerki) til að fá fram útgefið efni fyrir árabilið 1990 til með 1999.

23. Skipanaleit (CCL) • CCL leit - leit í einu eða fleiri leitarsviðum samtímis. Byggir á leitarforskeyti sem sett er fyrir framan leitarstrenginn • Dæmi: wau=Björn and wti=Kaupmannahöfn • Sjá lista yfir leitarforskeyti undir Hjálp á gegnir.is • Hægt er að afmarka leitina m.a. við eitt safn eða fleira og/eða safndeildir • Dæmi: wti=vintereventyr and wlc=lbshl

24. Númer og heildarfjöldi Leitarniðurstöður • Full: Birta fulla færslu • Raða: Raða færslum eftir tilteknum skilyrðum • Vista sem: Bæta tilteknu leitarniðurstöðum á niðurstöðulista • Leiðsögukort: Bæta færslu á leiðsögukort

25. Niðurstöðulisti • ValkostirBirta niðurstöðulista • Hægt er að skoða allar fyrri leitir (nema flettileitir) tiltekinnar leitarlotu. • Hægt er að bæta tilteknum niðurstöðum flettileitar á lista með því að velja Vista sem hnapp úr glugga flettilista.

26. Velja mismunandi birtingarform færslunnar Fjöldi færslna Fletta milli færslna Birting fullrar færslu

27. Full færsla, birta líkt 1) Línan “Efni” er valin 2)Smella á hnappinn Birta líkt 3)Listi með færslum sem hafa efnisorðið spennusögur birtist • Ef smellt er á hnappinn Vista sem, bætist hann á Niðurstöðulistan þar sem vinna má frekar með færslurnar. • Prófið að velja aðrar línur í færslunni til að sjá hvenær Birta líkt býðst.

28. Full færslu, skoða eintök 1)Veljið Eintök: All items fyrir öll söfn eða einstaka safn 2) Upplýsingar um eintök birtist, t.d. raðtákn og hvort ritið er inni

29. Vensl milli færslna 2) Tengt hnappurinn birtist og er valinn 1) Móðurfærsla valin 3) Móðurfærslan opnast og hægt er að fara þaðan í undirfærslur

30. 1 2 3 Útprentun, listi 1) Fellivalmynd Skrá> Prenta.2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu. 3) Velja OK hnappinní prentglugga. Ath!Sviðsheiti=Full færslaTilvitnun=Stutt færsla

31. 1 2 3 Vista færslur, listi 1) Fellivalmynd Skrá> Vista á diski.2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu. 3) Velja hvar á að vista færsluna. Ath!Sviðsheiti=Full færslaTilvitnun=Stutt færsla

32. 1 2 3 Senda færslu(r) í tölvupósti 1) Fellivalmynd Skrá> Senda póst2) Fylla út netfang viðtakanda3) Velja gagnasniðAth! Póstþjónn þarf að vera skilgreindur – Sjá skjalið “Um notkun” Gegnis á landskerfi.is undir Námsgögn Ath!Sviðsheiti=Full færslaTilvitnun=Stutt færsla

33. Hjálp • Undir fellivalmyndinni Hjálp er að finna hjálpartexta um leitarþáttinn • Í öllum gluggum leitarþáttar er að finna Hjálp hnappinn sem veitir aðstoð varðandi tiltekna aðgerð • Handbók um kerfið og einstaka þætti þess: http://www.gegnir.is/S

34. Orðalisti • Boolanleit: Logical (Boolean) operators • Eintök: Items • Flettileit: Browse, Scan • Ítarleit: Advanced search • Leita: Search, Find • Orð hlið við hlið: Words adjacent • Skipanaleit: CCL (common command language) • Starfsmannaaðgangur: GUI OPAC • Styttingar: Truncation • Vefviðmót: Web OPAC