مخاطرات زمين GEOHAZARDS

1. مخاطرات زمينGEOHAZARDS سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمالشرق کشور

3. مخاطرات زمين ، • بلاياي طبيعي • و راهكارها

4. بلاياي طبيعي حوادثي طبيعي هستند كه نتايج تأسف باري براي موجودات زنده به وجود مي آورند و باعث ايجاد خسارتهاي جاني و مالي زيادي مي شوند. بلاياي طبيعي همواره بخشي از تاريخ حيات انسان بوده اند.

5. انواع مخاطرات زمين وبلايا • زمين لرزه • زمين لغزش • سونامي • آتشفشان • برخوردهاي شهابسنگي وطوفانهاي خورشيدي

6. بلاياي طبيعي رايج • آتش سوزي در جنگلها • بهمنها • سيلابها • لاهار • رعد و برق • طوفانها, هوريكانها, تورنادوها, گردبادها, • خشكسالي, موج گرما, • آفتها, بيماريها

7. زمين لرزه چيست؟ • زمين لرزه چيست؟ • زلزله عبارتست از لرزش زمين در اثر آزاد سازي سريع انرژي که اغلب موارد در اثر لغزش در امتداد يک گسل در پوسته زمين اتفاق مي افتد. انرژي آزاد شده از محل آزاد شدن آن، که کانون ناميده مي شود، بصورت امواج در همه جهت ها منتشر مي شود. اين موجها شباهت بسيار زيادي به امواج ايجاد شده در اثر فروافتادن يک سنگ در آب آرام يک حوضچه دارد. به همان ترتيب که ضربه سنگ باعث به جنبش درآوردن امواج آب ميشود، يک زلزله امواج لرزه اي را ايجاد مي کند که در زمين منتشر مي شوند. با وجود اينکه انرژي آزاد شده با فاصله گرفتن از کانون زلزله به سرعت پراکنده شده و ميرا مي شود، ولي ابزارهاي بسيار حساسي که در سراسر جهان بمنظور ثبت ارتعاشات پوسته زمين نصب شده اند، آن را حس کرده و ثبت مي­کنند.

8. زمين لرزه دربم

9. انواع زمين لرزه • 1-  زمين لرزههاي تکتونيکي: • - زلزله هاي آتشفشاني • 3- زمين لرزه هاي فروريختي • 4- زمين لرزه هاي القايي • 5- زمين لرزه هاي ناشي از انفجارها

10. نمایی ازانواع زمين لرزه

11. تاريخچه زمين لرزه هاي بزرگ در ايران • - آوريل سال 1960 (فروردين / ارديبهشت 1339) 450 تن در شهر لار، واقع در جنوب كشور كشته شدند. • - سپتامبر 1962 (شهريور / مهر 1341) 11 هزار تن كشته و 200 روستا در غرب تهران ويران شد. • - اوت 1968 (مرداد / شهريور 1347) حدود 10 هزار تن در استان خراسان جان سپردند. • - آوريل 1972‌ (فروردين / ارديبهشت 1351) پنج هزار و 44 تن در جنوب كشور كشته شدند.

12. تاريخچه زمين لرزه هاي بزرگ در ايران - آوريل 1977 (فروردين / ارديبهشت 1356) حدود 900 تن در منطقه اصفهان جان باختند. - سپتامبر 1978 ((شهريور / مهر 1357) 25 هزار تن در شرق ايران كشته شدند. - نوامبر 1979 (آبان / آذر 1358) 600 تن در شمال شرقي ايران جان سپردند. - ژوئن 1981 (خرداد / تير 1360)، يكهزار و 28 تن در استان كرمان كشته شدند. -

13. تاريخچه زمين لرزه هاي بزرگ در ايران • - 21 ژوئن 1990 (31 خرداد 1369) حدود 40 هزار تن در شهر رودبار در شمال كشور در اثر سنگين ترين زمين لرزه كشته شدند.

14. تاريخچه زمين لرزه هاي بزرگ در ايران • ژوئيه 1981 (تير/ مرداد 1360) يكهزار و 300 تن در استان كرمان جان باختند. • - 28 فوريه 1997 (10 اسفند 1375) حدود يك هزار و 100 تن در اردبيل كشته شدند، بزرگي آن زمين لرزه، 5/5 درجه در مقياس ريشتر بود. • - 10 مه 1997 (20 ارديبهشت 1375) يكهزار و 613 تن در بيرجند بر اثر زمين لرزه با بزرگي 1/7 درجه در مقياس ريشتر، جان باختند. • - 1 تير 1381: زلزله چنگوره – آوج با بزرگاي 5/6 ريشتر

15. تاريخچه زمين لرزه هاي بزرگ در ايران • - 5 دي ماه 1382: بيش از 40 هزار نفر در بم کشته شدند

16. موقعیت زلزله های رخداده در ایران

17. پيش بيني زمين لرزه • منظور از پيش بيني زلزله، پيش بيني مکان، پيش بيني بزرگا و پيش بيني زمان وقوع زلزله است. براي بسياري از افراد جامعه، مفهوم پيش بيني، فقط به معناي پيش بيني زمان زلزله است. تلاشهاي بيشماري براي بدست آوردن سرنخهاي فيزيکي براي پيش بيني زلزله انجام پذيرفته است. در سال 1975، چيني ها توانستند زلزله هاي­چنگ را بر اساس افزايش لرزه خيزي ( پيش لرزه ها ) و نا آرامي حيوانات پيش بيني نموده و منطقه وسيعي را تخليه کنند.

18. پيش نشانگرهای زمين لرزه • هر پارامتري که قبل از وقوع زمين لرزه تغييراتي در آن پديد آيد، بگونه اي که بتوان با بررسي دقيق اين تغييرات زمين لرزه را پيش بيني نمود، پيش نشانگر گفته مي شود. تا کنون پيش نشانگرهاي متعددي که تعداد آنها به بيش از 30 مورد مي رسد شناخته شده است. اين پيش نشانگرها عبارتند از: تغيير شکل پوسته زمين، تغيير در تراز دريا، کج شدگي، تنجيدگي و تنجشهاي پوسته اي، پيش نشانگرهاي زمين مغناطيسي و ژئوالکتريکي، تغيير در ميدان گرانشي، پيش لرزه ها، انتشار گاز رادون، تغيير در دبي و ارتفاع آبهاي زيرزميني، رفتار حيوانات و ...

19. علائم متصل ومنتهي به آغاز زلزله • شاهدان زيادي پس از زلزله گفته اند كه با صدايي عجيب  روبرو شده اند. بله درست است در ابتدا معمولا صداي نامتعارف شنيده ميگردد، در زلزله هاي بزرگ ابتدا صداي عجيبي همچون باد و حركت درختان و برگها و سپس صداي ضعيف شيشه هاي منزل شنيده ميشود و به سرعت لرزش هاي اوليه که معمولا با شدت بالا نيستند آغاز ميگردد  و پس از آن موج اصلي با مدت زمان  چند ثانيه اي و پس از آن پس لرزه هايي با شدت پائين  و سپس اتمام زلزله !

20. براي قبل از زلزله به چه نياز داريم؟ • آشنايي با علائم زلزله  • براي آشنايي كامل با علائم زلزله به مقالات زلزله شناسي مراجعه كنيد اما به اختصار شرحي از علائم زلزله پيش از وقوع به شرح زير ميباشد ، دماي آب چشمه ها و قنوات و چاهها كاهش و يا افزايش ناگهاني پيدا ميكند و از نظر طعم ومزه دچار تغييراتي محسوس ميگردد ، همچنين در حجم و مقدار هم افزايش و يا كاهش را خواهيم داشت

21. پيش از وقوع زلزله ادواري شكافهايي در سنگها و پوسته زمين به وجود مي ايد كه همگي در جهت خاصي هستند و بعد از وقوع شكافهاي حاصل از زمين لرزه دقيقا در امتداد شكافهاي قبل از وقوع آن امتداد مي یابد . • در خصوص علائم غير طبيعي همچون مشاهده شدن اشياء نوراني در شبهاي قبل از زلزله نيز گزارشات زيادي دريافت شده اين اشياء در جهت جنوب حركت كرده و به ناگهان به سمت شرق تغيير مسير ميدهند

22. حيوانات نيز در برابر زلزله از خود رفتارهاي خاصي بروز ميدهند اين رفتارها در برخی حيوانات اهلي بصورت فرار به  سوي سر بالايي ميباشد . آنان هيچگاه به سمت سراشيبي حركت نميكنند و در ماهي ها مرگ گروهي  و بي دليل و در پرندگان اهلي همچون اردك و غاز كه در مسير تابش امواج ماوراء صوت قرار گرفته اند سوختگي در امحا و احشاي داخلي و مرگ گزارش شده است . • حيواناتي كه در منزل نگهداري ميشوند همچون سگها ، به شدت پارس ميكنند و  مضطرب ميگردند و گربه هاي خانگي با جمع كردن بدن به صورت گلوله و يا انداختن خود در داخل ظرفهاي گود همچون سطل آشغال واکنش نشان ميدهند .

23. تعريف زمين لغزش • حركت توده اي از مواد تشكيل دهنده زمين، از يك شيب به سمت پايين را زمينلغزش يا ناپايداري شيب مي‌‌نامند(IAEG, 1990). توپوگرافي عمدتاً كوهستاني ايران، فعاليت زمينساختي و لرزه‌خيزي زياد، وضعيت متنوع زمين شناسي و اقليمي، شرايط طبيعي براي بروز طيف وسيعي از زمينلغزه ها را ايجاد مي كند. در اين ميان کوهپايه‌هاي شهر تهران بدليل مجاورت با يک سامانه گسلي فعال، شرايط مناسب رويداد لغزش را دارا مي باشند

24. زمين لغزش

25. تعريف سونامي • سونامی خيزش عظيم امواج دريا، بر اثر ايجاد نا آراميهايي در بستر اقيانوس است. اين امواج با سرعت زياد مسافتهای طولانی را طی نموده، با شدت به سواحل برخورد مي نمايد وبا ایجاد نيروهاي عظيم ، قايقها و حتي قطعه سنگهايي با وزن چندين تن را، صدها متر در داخل ساحل حركت مي دهد و با اين عمل، خانه ها و ديگر ساختمانها را تخريب مي كند. ارتفاع سونامي گاه به ۵۰ متر يا بيشتر می رسد. • سونامي گاهي با يك موج شروع مي شود و در حالي كه مردم گمان كرده اند خطر خاتمه يافته است، با امواج بزرگتر ادامه مي يابد و خسارتهاي جدي تري را ایجاد مي کند.

26. سرعت و علل سونامي • سرعت سونامي • سرعت يك سونامي ممكن است تا 800 كيلومتر در ساعت برسد كه معادل سرعت يك هواپيماي جت مي باشد. • علل سونامي • سونامي تحت شرايط خاصي مانند زلزله های كف اقيانوس ،زمین لغزه های زير دريايي، فورانهاي آتشفشاني زيردريايي، انفجارهاي هسته اي یا برخورد شهابسنگ ايجاد مي گردد.

27. توصيه هاي ضروري درزمان سونامی • ازآنجاكه سونامي قبل از نزديك شدن به ساحل علائم قابل رؤيتی ندارد، آگاه نمودن مردم از نزديك شدن آن ضروری به نظر مي رسد. سونامي كه در سال 1946 بدون هشدار به جزایر هاوايي برخورد كرد، 159 كشته و 26 ميليون دلار خسارت بر جاي گذاشت. از آن تاريخ ادارة ملی اتمسفريك و اقيانوسي (National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA) طراحی، ساخت و هدايت يك سيستم اخطاربین المللی را بر عهده گرفت كه وقوع يك سونامي را در اقيانوسها، حداقل چند دقيقه قبل از تخريب شديد به مردم خبر داده، مسیرهای امن را مشخص نمايد. • امروزه در سراسر دنيا با همکاری 26 کشور، ابزارهايي در سواحل نصب شده است كه فشار و دانسيته امواج را اندازه مي گيرد. آنگاه امواج غیر عادی و نا هنجار را رديابي، و از طریق انتقال داده ها به ماهواره، اطلاعات را به صورت علايم رادیويی به کشورهاي جهان مخابره مي كند. طرح پیشنهادی ساخت دستگاه مانيتورينگ امواج سونامي آبهاي عميق نیز در دست بررسی است. گیرنده های حساس به فشار (سنسور)، در كف دريا در مكانهاي ميان اقيانوسي تعبيه، و هنگامي كه امواج سونامي از روي آنها عبور مي نمايند، علايم داده هاي صوتی به شکل یک پيام اطلاعاتی به يك شناور درسطح آب فرستاده مي شود. • اين پيام اطلاعاتی ، هشدار را از طريق ماهواره به يك مركز ساحلي مي فرستد.

28. سونامي

29. آتشفشان

30. آتشفشان • آتشفشانها هنگام آرامش زيبا و در هنگام فوران، مهيب هستند. آنها پنجره هايي به درون زمين مي باشند كه نمونه هاي مستقيمي از تركيب زمين در لايه هاي عميق تر را به ما نشان مي دهند. آرمان آتشفشان شناسان، مطالعه اين مواد به منظور شناخت درون زمين است. از سوي ديگر، مطالعه سنگهاي آتشفشاني مي تواند نوع و توالي فورانهاي ماقبل تاريخ را آشكار سازد و تصاوير وسيع تري از آتشفشانهايي كه هم اكنون نيز مي توانند فعال باشند، را در اختيار بگذارد. • شمار آتشفشانهاي روي زمين به 1300 مي رسد كه تعدادي از آنها در حلقه آتشين پيرامون اقيانوس آرام قرار دارند. كوه سنت هلن (شكل1) و ديگر آتشفشانهاي رشته كوه كاسكاد، آتشفشانهاي واقع در مكزيك، آمريكاي مركزي، كوه هاي آند، قطب جنوب، نيوزلند، پاپوآگينه نو، فيليپين، ژاپن، كامچاتكا و آلاسكا، دور اين حلقه آتشين را كامل مي كنند

31. آتشفشان شكل مخروط و دهانه آتشفشان به ماهيت گدازه هاي خارج شده بستگي دارد. در مواردي حتي در طول عمر يك انسان نيز دچار تغيير مي شود. به عنوان مثال در سال 1975 در منطقه تل باچيك، كامچاتكا، يك مخروط آتشفشاني تنها در طي 4 ماه تا بلندي 600 متر رشد نمود.

32. آتشفشان • گاهي فعاليتهاي آتشفشاني زير دريا، يا در نزديك سواحل موجب پديده سونامي (Tsunami) مي شود. در اين حالت ميزان خسارتهاي به وجود آمده و تلفات انساني بسيار زياد است . به عنوان مثال ، فوران آتشفشان كراكاتوآ در سال 1883 باعث ايجاد امواج غول آسايي در دريا گرديد؛ به طوري كه بلندي امواج در جايي كه عمق آب حدود 200 متر بود، به 450 متر رسيد . اين سونامي نيم ساعت پس از فوران آتشفشان پيشروي نمود و جان 36000 نفر از ساكنان سواحل سوماترا و جاوه را گرفت . • فعاليتهاي آتشفشاني بيشتر با زلزله همراه هستند. نفوذ مواد مذاب از اعماق زمين به درون آشيانه ماگمايي واقع در زير مخروط آتشفشان، موجب بروز زلزله مي شود . به عنوان مثال ، زلزله اي كه در 7 سپتامبر 1977 در هنگام فعاليت آتشفشان كرافلا واقع در شمال ايسلند به وقوع پيوست ، باعث ايجاد شكافي به طول 20 كيلومتر با جابجايي عمودي يك متر بر روي زمين گرديد .

34. آبفشان • آبفشانها (Geysers) از پديده ها و چشم اندازهاي جذاب و مرتبط با فعاليتهاي آتشفشاني هستند . استفاده از انرژي زمين گرمايي (Geothermal) در مناطق آتشفشاني يكي از مهمترين دستاوردهاي بشر مي باشد . چشمه هاي آب گرم آتشفشان سبلان و ديگر چشمه هاي آب گرم كشور، نمونه هايي از منابع انرژي زمين گرمايي هستند كه در سالهاي اخير مورد توجه بيشتري قرار گرفته اند . چشمه هاي معدني سرعين ، بيله دره ، هفت بلوك ، آتشگاه ، خلخال و زندان سليمان از مهمترين چشمه هاي آب گرم كشور مي باشند .

35. خطر خاكسترهاي آتشفشاني • افزون بر خروج گدازه و ذرات خاكستر كه تهديدي براي ساكنان اطراف آتشفشان محسوب مي شود، لاهارها (Lahars) يا روانه هاي گلي متشكل از خاكسترهاي سست آتشفشاني نيز اغلب فاجعه آميز هستند. گاه بارندگي شديد يا ذوب شدن برف قله آتشفشان موجب تشكيل لاهار مي شود. از طرفي، آتشفشانها نقش مهمي در تعديل آب و هواي زمين دارند. خاكسترهاي ريز و گازهاي ناشي از فوران آتشفشان ممكن است مانع رسيدن نور خورشيد به زمين شده، موجب سرد شدن هوا شود.

36. مشخصات آتشفشانهاي ايران

37. برخوردهاي شهابسنگي وطوفانهاي خورشيدي

38. راهكارها • در بيشتر نقاط جهان تلفات ناشي از مرگ و مير و آسيب انسانها و نيز خسارات ناشي از بلاياي طبيعي هر روزه افزايش مي يابد.    شناسايي علل بلاياي طبيعي مي تواند راه حل مناسبي را پيش روي دولتهاي مختلف قراردهد. بايد به اين نكته در زمينه بلاياي طبيعي اشاره كرد كه هر پديده طبيعي را نمي توان بلاي طبيعي محسوب كرد. زماني يك حادثه طبيعي بلا محسوب خواهد شد كه انسانها و اموال آنها را در معرض آسيب جدي قراردهد.

39. راهكارها •    در مقياس جهاني زمين لرزه، سيل، بهمن، خشكسالي، سرما ، آتشفشان و... از بلاياي طبيعي عمده محسوب مي گردند. مرگ و مير ناشي از بلاياي طبيعي در سراسر جهان بطور متوسط 250000 نفر در سال است. حدود 95 درصد مرگ و مير ناشي از بلاياي طبيعي در كشورهاي جهان سوم انجام مي پذيرد آنجا كه حدود2/4 ميليارد نفر زندگي مي كنند.    در ايران نيز بلاياي طبيعي نظير زمين لرزه ها، زمين رانش ها، حركات تودهاي زمين ، تگرگ، سيلاب ها و بهمن ها هر ساله ضمن تلفات جاني ، خسارات مالي فراواني را نيز بر مردم تحميل مي كنند.

40. راهكارها قبل و پس از وقوع حادثه • استراحت در فضاي باز براي دوري از تخريب ساختمان • آماده باش نيروهاي آتش نشاني • آسيب هاي اجتماعي و نياز به مراقبت هاي رواني • اسكان يافتگان در مناطق دور از ساحل(خطر سونامي) • بررسي خطرآب گرفتگي بعد از وقوع زمينلرزه (شكست سدها،طغيان رودها ) • آماده باش براي كمك رساني(بالگردهاي كمك رساني) • حضور نيروهاي امنيتي در ميان مردم جهت آرامش بخشيدن • اسكان موقت درچادر تا برقراري آرامش

41. بررسیهای علمی

42. ـ استفاده از شيوه هاي نو در مقاوم سازي ساختمانها

43. آماده باش نيروهاي آتش نشاني

44. آماده باش براي كمك رساني(بالگردهاي كمك رساني)

45. اسكان موقت درچادر تا برقراري وضعيت عادي

46. آموزش بهداشت روان در حوادث طبيعي

47. آگاهي كودكان درمدارس

48. اسكان موقت درچادر تا برقراري آرامش

49. استراحت در فضاي باز براي دوري از تخريب ساختمان

50. بررسي خطرآب گرفتگي بعد از وقوع زمينلرزه (شكست سدها،طغيان رودها )