NITEL ARASTIRMA

1. Nitel Araştırmalar Bilimsel Araştırma Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN • Grup 6 • Merve YALÇIN • Çağdaş KARADEMİR • Emin TOPALOĞLU • Alihan KOÇAK • Ahmet KUN

2. Nitel Araştırmanın Temelleri • Araştırma yöntemleri arasında seçim yapmak, neyi bulmaya çalıştığımıza bağlıdır. Ulaşılmak istenen hedefler belli bir araştırma vermeyi ve desenlerinin tercih edilmesini gerektirir. Örneğin; • İnsanların oy vermeyi nasıl planladıkları keşfedilmeye çalışıldığında (Nicel) • İnsanların algılamaları ya da günlük davranışları araştırılıyorsa (Nitel) • araştırma yöntemleri kullanılması daha uygun olabilir. • Fraenkel ve Wallen (2006); • İlişkilerin, etkinliklerin, durumların ya da materyallerin niteliğinin incelendiği çalışmaları nitel araştırmalar olarak tanımlamışlardır.

3. Nitel Araştırmanın Özellikleri

4. Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğal Ortam: Nitel araştırmaların en belirgin özelliklerinden birisi de doğal ortamda meydana gelen olgu, olay ya da davranışlar üzerine yoğunlaşarak araştırmaların sürdürülmesidir. Doğal ortamlar bir sınıf olabileceği gibi, okul, klinik ya da bir mahalle bile olabilir. Bu nedenle nitel araştırmalar saha araştırmaları gibi tanımlanır. Nitel araştırmaların sahada gerçekleştirilmesinin 2 temel nedeni vardır: Davranışlar, dışsal müdahale ve kontrol olmadan ortaya çıktığında en iyi şekilde anlaşılır. Davranışın anlaşılmasında durumsal bağlam çok önemlidir.

5. Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğrudan Veri Toplama: Nitel araştırmalarda, araştırmacı genellikle gözlemcidir. Nitel araştırmacılar bilgiyi doğrudan kaynaktan almak isterler. Zengin Betimlemelerin Yapılması: Nitel araştırmalarda farklı yollarla edinilen verilerin hiçbirisi sıradan ya da önemsiz değildir. Kaydedilen her detayın gerçekleşen davranışın daha iyi anlaşılmasını sağladığı düşünülür. Tanımlamalar ve betimlemeler, doğal ortamda gerçekleştiği şekilde kayıt altına alınır. Hiçbir detay dikkatten kaçmamalıdır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için uzun süreli çalışmalar yapmak gerekir, konuyla ciddi şekilde ilgilenilmeli ve kapsamlı bir raporla sonuçlandırılmalıdır.

6. Nitel Araştırmanın Özellikleri Sürece Yönelik: Nitel araştırmalar davranışın nasıl ve neden ortaya çıktığı ile ilgilenirler. Nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalar davranışın gerçekleştiği sürece odaklanırlar. Tümevarımcı veri analizi: Nitel araştırmalar hipotezleri kesin ve açık olarak belirtmezler. Önce , uzun süren çalışmalar sonucu veriler toplanır, sonrasında genellemeler yapmak için tümevarım yolu ile bu veriler sentezlenir. Nitel araştırmacılar nalama ve kavrama için yeni yollar açmak istediklerinden bu yaklaşım oldukça önemlidir.

7. Nitel Araştırmanın Özellikleri Katılımcının bakış açısı (araştırmacının katılımcı rolü): Nitel araştırmanın amacı, katılımcıları kendi bakış açılarına göre anlamaya çalışmaktır. Bu nedenle, farklı insanlar aynı olaya farklı öznel anlamlar yükleyebildiklerinden bir çok gerçek ortaya çıkabilir. Dolayısıyla nitel araştırmalarda, araştırmacılar kendi düşünceleri nasıl olursa olsun, katılımcıların bakış açılarını katılımcıların kelime ve eylemleriyle birlikte rapor etmelidirler.

8. Nitel Araştırmanın Özellikleri Araştırma desenlerindeki esneklik: Nitel araştırmacılar araştırma yaptıkları konuyla ilgili bilgileri öğrendikçe, üzerinde çalıştıkları konuyu tam olarak anlamaya ve tanımlamaya başlarlar. Araştırmanın yöntemi ise ancak verilerin tamamı toplandıktan sonra netleşir. Daha derinlemesine araştırma yapmak ve değişen durumları incelemek istedikleri için önceden belirlenmiş kesin desenlere bağımlı kalmak istemezler. Desen çalışma esnasında yavaş yavaş ortaya çıkar.

9. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar • Frankel ve Devers (2000) nitel ve nicel araştırma yöntemleri arasındaki farkları 3 temel şekilde açıklamaktadır: • Nitel araştırma desenlerinde izlenen yol tümevarımsaldır. Nitel araştırmacının görevi genel teoriler ve açıklamalar yapmadan ve/veya denemeden önce insanların ve grupların özel durumlarını ve deneyimlerini anlamayı ve tanımlamayı içerir. • Bunun aksine nicel araştırma özel durumlarda kavram oluşturmak ve belli kişi ve gruplara ne olacağı ve niçin olacağını tahmin etmek için var olan kurumsal bilgilerden yararlanırlar.

10. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar • Nitel araştırma desenleri genellikle esnektir ve dinamiktir. Araştırmanın ilk aşamalarında çıkan bir durum sonraki aşamalarını etkileyebilir. • Nicel araştırma desenlerinde de zaman zaman değişim olabilir ancak bu istenmedik bir durumdur. • 3. Nitel araştırma süreci doğrusal ve ardışık değildir. Veri toplama ve analizi aynı anda yapılır. İlk bulgular ışığında, daha özel ve detaylı verilere ulaşmak için farklı veri toplama ve analiz teknikleri gerçekleştirilir.

11. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Fraenkel ve Wallen (2006) ise nicel ve nitel araştırmalar arasındaki önemli farklara Tablo’da dikkat çekmektedirler:

12. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar

13. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Nicel ve Nitel araştırmaların varsayımları: Nicel ve Nitel araştırmaların varsayımları:

14. Nitel Araştırmanın Aşamaları • Çalışılacak olan olayın, saptanması, • Çalışmadaki katılımcıların belirlenmesi, • Hipotezlerin üretilmesi, • Verilerin toplanması, • Verilerin analizi, • Yorumlar ve sonuçlar aşamalarından oluşur.

15. Nitel Araştırmanın Aşamaları Hipotezlerin üretilmesi: Çalışılacak olan olayın saptanması: Çalışmanın tamamına başlamadan önce araştırılmak istenen ve ilgi duyulan konunun tanımlanması gerekir. Araştırmacı için başlangıç noktasıdır. Bütün nitel araştırmalar araştırmanın amacını belirten genel ifadelerle başlar. Bu ifadelere “haberci problem” adı verilir. Haberci problemler nitel araştırmaların yürütülmesi sürecinde defalarca düzenlenir. Çalışmadaki katılımcıların belirlenmesi: Gözlemlenen veya görüşme yapılan kişiler çalışmaların örneklemini oluşturur. Nitel araştırmalar genellikle örneklem amaçlı belirlenir. Çalışma kapsamına uygun örneklem seçilmelidir. Nitel araştırmalar raporlanırken neden ve nasıl bu örneklemin seçildiği belirtilmelidir.

16. Nitel Araştırmanın Aşamaları Verilerin analizi: Hipotezlerin üretilmesi: Nicel araştırmanın tersine hipotezler çalışmanın başında ortaya çıkmaz. Çalışma sürecinde elde edilen verilerden yararlanılarak şekillenir. Çalışmanın başında bazı hipotezler olabilir. Çalışma sürecinde bu hipotezlerin bazıları atılabilir, bazıları yeniden şekillenir. Bir kısmı da yeniden oluşturulur. Asıl hipotezlerin Nitel araştırmanın sonunda netleşmesi beklenir. Verilerin toplanması: Nitel çalışmalarda örneklem gruplarına herhangi bir işlem ya da yönlendirme yapılmaz. Veriler çalışma sonunda toplanmaz. Veri toplama süreci süreklidir. Araştırmacılar sürekli olarak insanları, olayları gözlemler ve konu hakkında daha derinlemesine bilgi toplamak için katılımcılarla görüşme yaparlar. Farklı kaynak ve kayıtların incelenmesi önemlidir.

17. Nitel Araştırmanın Aşamaları Yorumlar ve Sonuçlar: Verilerin analizi: Nitel araştırmalarda, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi farklı kaynaklardan elde edilen büyük miktardaki veriler analiz edilip sentezlenerek özetlenir ve yorumlanır. Verilerin analizi hem süreç içinde hem de süreç sonunda yapılabilir. Nitel veri analizinin 3 temel aşaması bulunmaktadır. Verilerin düzenlenmesi: Veriler öncelikle çalışılabilir küçük parçalara ayrılmalıdır. Yüzlerce sayfa doküman göz önüne alındığında bu işlem uzun ve yorucu bir iştir. En temel yaklaşım verileri okurken, göze çarpan kelimeleri, cümleleri ya da olayları aramak ve ortaya çıkan konular için kodlar oluşturmaktır. Elde edilen kodların bir kısmı temel kodlar bir kısmı da temel kodlara bağlı alt düzey kodlar olarak ele alınabilirler. Kodların oluşturulması her bir araştırmacıya bağlı olduğu için kodların nasıl oluşturulduğunun bilinmesi gerekir.

18. Nitel Araştırmanın Aşamaları Yorumlar ve Sonuçlar: Verilerin analizi: • Verilerin özetlenmesi: Düzenlenen verilerin özetlenmesi gerekir. Bu aşama oldukça zordur. Bilgisayarlar kullanılmaya başlamadan önce bu iş daha zor olmakta idi. Özetlemede araştırmacı, aynı kategoriye ilişkin tüm girdileri gözden geçirerek, bilginin özünü yansıtan bir ya da iki cümle yazması gerekir. • Verilerin Yorumlanması: Veriler kodlandıktan ve özetlendikten sonra araştırmacı kategoriler arasındaki ilişkileri belirler ve buna bağlı olarak da genellemelere gidebilir. Araştırmacılar bulguları tümevarım yolu ile yorumlarlar. Araştırmacılar ne bulduklarını ve bunların ne anlama geldiğini bu aşamada tüm ayrıntıları ile belirlerler.

19. Nitel Araştırmanın Aşamaları Yorumlar ve Sonuçlar: Yorumlar ve Sonuçlar: Nitel araştırmalarda, yorumlamalar çalışma sürecinde sürekli olarak yapılır. Nicel araştırmalarda sonuç araştırmanın en sonunda düzenlenirken, nitel araştırmalarda tüm süreç boyunca düzenlenir.

20. Nitel Araştırmalarda Genelleme Genelleme, bazı insanların isteklerinin ve açıklamalarının birden fazla kişi, grup, nesne ya da duruma uygulanması olarak düşünülür. Genelleme, geleceğe ilişkin beklentilere sahip olmamızı ve tahminlerde bulunmamızı sağladığı için önemlidir. Araştırmaların yapılma nedenlerinden biriside, yapılan araştırmadan işe yarar genellemeler çıkarabilmektir. Nitel araştırmalarda araştırma bulgularının genellenmesi bir sınırlılık olarak ele alınır. Nitel araştırmalarda her zaman ilgili evreni temsil edecek örneklem belirlemek mümkün olamamaktadır. Bu nedenle nitel araştırmalarda bulguların genellenmesi oldukça güçtür.

21. Nitel Araştırmalarda Geçerlik ve Güvenirlik Sorunları Nitel araştırmaların yaklaşımı, tasarımı ve verileri farklı olduğu için geçerlilik ve güvenirlik için farklı ölçütler kullanılır. Güvenlik: Nitel araştırmalardaki güvenlik tanımı nicel araştırmalardan biraz farklıdır. Nitel araştırmalarda araştırmacılar davranıştaki tutarlılığa bakmak yerine daha çok yaptıkları gözlemin doğruluğuna bakarlar. Bu nedenle güvenirlik çalışılan ortamda meydana gelen her şeyi veri olarak kaydetmektir. Nitel çalışmalarda detaylı alan kayıtlarının alınması, doğru ve kapsamlı bilgi sağlanması önemlidir. Nitel araştırmada güvenirliği arttırmada en kullanışlı yöntem üye kontrolüdür. Üye kontrolü: Araştırmacılar notlarını katılımcılara verirler, katılımcılar da kayıtların yanlışsız ve eksiksiz olduğunu doğrularlar.

22. Nitel Araştırmalarda Geçerlik ve Güvenirlik Sorunları Geçerlilik: Nitel araştırmalarda iç geçerlilik araştırmacının belirlediği kategorilerin ve yorumların gerçekleşen doğrularla örtüşmesi ve gerçeği yansıtmasına bağlıdır. Nitel araştırmalarda gözlemci nicel araştırmalardaki veri toplama aracının yerini alır. Bu sebeple gözlemcinin değişmesi iç geçerliliği düşürür. Verilerin toplanma ve yorumlanma aşamaları araştırmacı tarafından gerçekleştirildiği için araştırmacının düşünce ve beklentileri araştırma sonucuna yansıyabilir. Nitel araştırmalardaki dış geçerlilik, nicel araştırmalarda olduğu gibi sonuçların genellenebilirliğine bağlıdır. Amaç olgunun derinlemesine anlaşılması olduğu için, geniş bir örneklemi temsil etmediği ve seçilen yöntem yapılan çalışmaya özgü olduğu için nitel araştırmaların genellenebilirliği düşüktür.

23. Nitel ve Nicel Araştırmaların Birlikte Kullanılması Yapılmak istenen çalışmanın amacına ve varılmak istenen noktaya bağlı olarak seçilecek olan yöntem belirlenmelidir. Araştırma deseni uygunsa her iki yöntem birden kullanılabilir. Nitel ve nicel araştırmaları bir arada kullanmak için, Cresswell üç farklı karışık desenden söz etmektedir. (Akt. Fraenkel ve Wallen, 2006). Zenginleştirilmiş Desen: Bu desende araştırmacılar, nicel ve nitel verileri eş zamanlı olarak toplarlar. Daha sonra bu bulguları kullanarak verilerin birbirini destekleyip desteklemediğine bakarlar. Açıklayıcı Desenler: Araştırmacılar öncelikle nicel verileri toplarlar ve analiz ederler. Ardından verileri tamamlama ve rafine edebilmek için nitel verileri toplarlar. Keşfe Yönelik / Keşfedici Desen: Bu desen araştırmacılar önce nitel verileri toplar, daha sonra bu bulguları nicel veri toplamasına yöne vermek üzere kullanırlar.

24. İçerik Analizi İçerik analizi, bireylerin, ekiplerin, kurumların ilgilerinin belirlenmesinde ve tanınmasında kullanışlı bir tekniktir. • Araştırmacı analize başlamadan önce kategorileri belirler. Bu kategoriler daha önce elde edilen bilgilere, kurumlara ya da deneyimlere bağlı olarak şekillendirilir. • Araştırmacı toplanan betimsel bilgilerle konuya aşina hale gelir ve analizler devam ederken kategoriler ortaya çıkar.

25. İçerik Analizinin Aşamaları Amaçların Belirlenmesi Kavramları Tanımlamak Analiz Birimlerini Belirlemek Konu İle İlgili Verilerin Yerini Belirlemek Mantıksal Bir Yapının Geliştirilmesi Örneklem Planı Geliştirmek Kodlama Kategorilerini Belirlemek Verilerin Analizi

26. İçerik Analizinin Aşamaları Özel Hedeflere karar verilir. Kavramlar, terimler açıkça belirtilir. Neyin analiz edileceğinin belirlenmesidir. Hedeflere uygun olan ve analiz edilecek olan verilerin(kitap, dergi vs) yerleri belirlenir. Verilerle hedefler arasındaki ilişkiler açıklanırken kavramsal bağlantılara ihtiyaç duyulur. Amaçsal, seçkisiz ya da tabakalı örneklem türleri kullanılabilir. Açık ya da Gizli içerik Sayısallaştırma/Sayma

27. Durum Çalışması McMillan(2000), durum çalışmalarını bir ya da daha fazla olayın, ortmanın, programın, sosyal grubun ya da diğer birbirine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği yöntem olarak tanımlar. Araştırmalarda durum çalışmaları, • Bir olayı meydana getiren ayrıntıları tanımlamak ve görmek, • Bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek, • Bir olayı değerlendirmek amacıyla kullanılır(Gall, Borg ve Gall, 1966).

28. Durum Çalışmasının Türleri Tarihsel Örgütleme: Özel bir kuruluşun zamana bağlı süreçleri üzerine odaklanılır ve genellikle kuruluşun gelişimi aşama aşama belirlenir. Gözlemsel:Bir olgu üzerine yapılacak olan çalışmada verilerin toplanması için öncelikli yöntemdir. Hayat Hikayesi: Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından tamamlanmasıdır. Durum Analizi: Özel bir olayın farklı bakış açıları kullanılarak incelenmesidir. Çoklu Durum: Birbirinden bağımsız olgular incelenir. Çoklu Alan: Çoğunlukla kuram geliştirmek için bir çok alan ya da katılımcı kullanılır.

29. Durum Çalışmalarının Aşamaları Problemin İfadesi Araştırma Alanına Girme Katılımcıların Seçilmesi Verilerin Toplanması Verilerin Analizi

30. Avantaj ve Dezavantajları Avantajları • Yaşamın bir kesitini doğrudan okuyucuya sunabilmektedir. • Okuyucunun kendi bulunduğu durumla sunulan durum arasında karşılaştırma yapabilmesine imkan sağlar. • Alışık olunmayan durumların derinlemesine irdelenmesini sağlar. • Araştırmacı, önceden belirlenen sorulara ve veri toplama yöntemlerine bağlı kalmak zorunda değildir. Dezavantajları • Sonuçların genellenebilirliği düşüktür. • Kurum ya da kimlikleri gizlemek zordur. • Raporlaştırma sırasında bulguların rahat anlaşılabilmesi için yüksek düzeyde gelişmiş dil becerisi gerekir.

31. Eylem Araştırması Uygulayıcının doğrudan kendisinin ya da bir araştırmacı ile birlikte gerçekleştirdiği ve uygulama sürecine ilişkin sorunların ortaya çıkarılması ya da hali hazırda ortaya çıkmış bir sorunu anlama ve çözmeye yönelik veri toplama ve analiz etmeyi içeren bir araştırma yaklaşımıdır.

32. Eylem Araştırmasının Özellikleri İşbirliğine dayalıdır, Çalışanların öz eleştiri yapmasına olanak verir, Sistematik bir öğrenme sürecidir, Çalışanların iş hakkındaki düşüncelerini gözden geçirmelerini gerektirir, Açık fikirli olmayı gerektirir,

33. Eylem Araştırmasının Özellikleri İş yerinin eleştirel bir analizidir, Özellikler üzerine vurgu yapar, Küçük grupların işbirliği içinde çalışmasıdır, İş uygulamalarının gerçekleşmesidir.

34. Eylem Araştırmasının Amacı Eylem araştırması, bir çok nedenle yapılabilir. Bu araştırma türü, hemen tüm alanlarda ortaya çıkan sorunlara çözüm bulmaya yönelik bir araştırma çeşididir; uygulamacıların her türlü sorunlarını çözmek için kendi uygulamalarını incelemeleri üzerine kurulu bir süreçtir.

35. Eylem Araştırmasının Amacı Eylem araştırmasının 3 ana hedefi vardır: Somut sosyal sorunlara doğrudan yaklaşım Araştırma sürecinde sonuçların uygulamaya dönüştürülmesi Araştırmacı ve etkilenen taraflar arasında eşitlik

36. Eylem Araştırması Türleri Kaynaklarda farklı eylem araştırması türlerine rastlamak mümkündür. Eylem araştırmasının bireysel olarak sınıf bazında, birkaç sınıfı kapsayarak grup halinde ve okul çapında veya bölgesel nitelikte ise takım halinde yapılabilmektedir .

37. Teknik/bilimsel/işbirlikçi eylem araştırması Bu yaklaşımda, daha önceden belirlenmiş bir kuramsal çerçeve içinde bir uygulamanın test edilmesi veya değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yaklaşım, uygulama sürecini betimlemeye çalışır. Uygulama sürecinde uygulayıcı ve araştırmacı arasında sıkı bir etkileşim vardır.

38. Uygulama/karşılıklı işbirliği/tartışma odaklı eylem araştırması Araştırmacı ve uygulayıcı bir araya gelerek uygulamada ortaya çıkan olası sorun alanlarını, bu sorunlara neden olan olası etmenleri ve olası müdahale yollarını saptarlar. Yaklaşım, uygulamayı geliştirmeye yönelik olduğundan “uygulama odaklı eylem araştırması” olarak da bilinir. “Teknik/bilimsel/işbirlikçi” yaklaşıma göre daha esnektir.

39. Özgürleştirici/geliştirici/eleştirişsel eylem araştırması Bu yaklaşımda uygulayıcıya yeni bilgiler, beceriler ve deneyimler kazandırılması ve uygulayıcının kendi uygulamalarına karşı eleştirisel bakış açısı kazanması amaçlanmıştır. Uygulayıcının kendi uygulamalarını bir problem çözme süreci olarak görmesi ve sürekli olarak bu süreç içinde kendi rolünü sorgulaması sağlanır. Uygulamalarına eleştirel bir gözle bakabilme anlayışını geliştirmesi sağlanır.

40. Eylem Araştırmalarının Diğer Araştırma Türlerinden Farkları

41. Eylem Araştırmalarının Diğer Araştırma Türlerinden Farkları

42. Eylem Araştırmasının Aşamaları Ve Sonuçları

43. Eylem Araştırması • Eylem araştırmasında verilerin toplanması • Eylem araştırmasının sonuçları • Eylem araştırmasının kalitesini belirleyen ölçütler - Farklı bakış açılarından yararlanmak • Araştırma sonuçlarının, sorunun çözümü olup olmadığını sınamak • Uygulanabilirlik