Plan prezentacji

2. Plan prezentacji • Pojęcie i rola sektora MSP • Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP • Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców • Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • Wzorce zachowań MSP w kryzysie

3. Pojęcie i rola sektora MSP

4. lub lub lub lub Pojęcie i rola sektora MSP- definicja tworzą mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 osób i których roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln euro*. Sektor MSP Powyższe progi definicyjne przedsiębiorców oraz związki, w jakich oni pozostają z innymi przedsiębiorstwami (niezależne, partnerskie i związane) decydują o kwalifikacji do poszczególnych kategorii, a co za tym idzie do wsparcia ze strony państwa. *Zob. Wyciąg z art. 2 Załącznika do zalecenia Komisji Europejskiej z dnia 6 maja 2003 r. dotyczący definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw.

5. w Polsce w UE Stan sektora MSP Pojęcie i rola sektora MSP- rola sektora Udział podmiotów sektora w ogólnej liczbie przedsiębiorstw ~99% 99,88% Udział w ogólnej liczbie pracujących w przedsiębiorstwach ok. 66% 70,10% Udział przedsiębiorstw sektora w tworzeniu PKB ok. 60% 47,70% Wskaźnik firm sektora MSP na 1 tys. mieszkańców 40% 37% Wskaźnik przeżywalności firm 75% ok. 60%

6. Pojęcie i rola sektora MSP - rola sektora Biorąc pod uwagę fundamentalną rolę sektora MSP w gospodarce, państwo polskie stwarza de nomine korzystne warunki dla funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw tego sektora poprzez*: inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających rozwojowi mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach w ramach realizowanych programów rządowych wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń i doradztwa wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców promowanie współpracy mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami polskimi i zagranicznymi. * Zob. art. 103 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

7. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP

8. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- pojęcie i przyczyny kryzysu • Kryzys finansowy 2007-2009 jest to zjawisko ekonomiczne, zapoczątkowane w USA, polegające na załamaniu rynku finansowego i bankowego, na skutek zapaści rynku pożyczek hipotecznych wysokiego ryzyka • Przyczyny kryzysu finansowego • styl życia społeczeństwa amerykańskiego oparty na kredytach i konsumpcji oraz niskiej stopie oszczędności • niedostateczny nadzór i zmiany w regulacjach sektora bankowego (zniesienie przepisu o zakazie łączenia bankowości inwestycyjnej i detalicznej oraz liberalizacja przepisów o ochronie przed nadmiernym ryzykiem banków i towarzystw ubezpieczeniowych) • pożyczki hipoteczne udzielane przez banki osobom o marginalnych możliwościach finansowych (ang. subprime mortgage) • polityka banku centralnego USA (FED), stymulująca rozwój gospodarki amerykańskiej (po pęknięciu giełdowej bańki internetowej w 2002 r.), utrzymująca niski poziom stóp procentowych, który doprowadził do zalania rynku tanim pieniądzem i „napompowania bańki” na rynku nieruchomości

9. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- pojęcie i przyczyny kryzysu • rozwój instrumentów pochodnych na bazie kredytów hipotecznych, np. w postaci obligacji strukturyzowanych, czyli czerpanie zysków przez banki i instytucje finansowe ze spłacanych przez ludność kredytów hipotecznych • wobec symptomów przegrzania gospodarki FED zaczął podnosić stopy procentowe, które ostatecznie przyczyniły się do wzrostu liczby niespłacanych kredytów i pęknięcia bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości.

10. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- skutki kryzysu na świecie • Skutki kryzysu na świecie • produkty krajowe brutto państw OECD ulegają zmniejszeniu, państwa te wchodzą w stan recesji gospodarczej • akcje spółek notowanych na giełdach światowych od sierpnia 2007 roku straciły już ponad 16 bilionów euro na swojej wartości1 • brak zaufania na rynku finansowym, zagrażający utratą płynności finansowej wielu banków oraz ograniczeniami w kredytowaniu przedsiębiorstw 1Zob. High level group on financial supervision – de Larosière Group Report

11. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- skutki kryzysu na świecie • upadłość, nacjonalizacja, dokapitalizowanie lub przejęcia kilkunastu bardzo dużych instytucji finansowych (np. pospieszne dokapitalizowanie głównych banków w USA: Merill Lynch, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Citygroup czy Lehman Brothers w marcu i kwietniu 2008 r., by zapobiec ich upadłości1) • dla uniknięcia efektu domina, bankructwa banków, przedsiębiorstw, bezrobocia i kryzysu gospodarczego, porównywalnego do kryzysu stulecia z 1929 r., rządy krajów wysokorozwiniętych podjęły na ogromną skalę finansową interwencję w działania stabilizacyjne (wykup długów, dokapitalizowanie i inne), zwłaszcza dla zasłużonych instytucji finansowych2 • spowolnienie gospodarcze w wielu krajach, straty inwestorów, wzrost bezrobocia3 1Mimo tych wysiłków 4-ty bank inwestycyjny Lehman Brothers nie uzyskawszy dalszego wsparcia od FED zmuszony został do ogłoszenia upadłości we wrześniu 2008 r. 2Skalę interwencji państwowych ocenia się na 3 bln $ (za dziennikiem „Rzeczpospolita” z dnia 10.02.2009 r.) 3Według prognozy OECD w 2009 r. nastąpi spadek PKB w krajach rozwiniętych, przy dalszym wzroście PKB w Chinach i Indiach

12. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- skutki kryzysu w Polsce • Skutki kryzysu w Polsce1 • geneza kryzysu nie ma bezpośredniego źródła w Polsce • kryzys finansowy na świecie stanowi jednak zagrożenie dla naszej gospodarki, głównie na skutek pogorszenia perspektyw globalnego wzrostu gospodarczego, w tym popytu na rynkach największych partnerów • polska gospodarka odczuła skutki kryzysu finansowego pośrednio poprzez pogorszenie koniunktury światowej, spadek zaufania pomiędzy instytucjami finansowymi, większą niepewność transakcji na rynku walutowym • na rynku kredytowym nastąpiło zaostrzenie kryteriów przyznawania kredytów oraz wzrost kosztów pozyskania pieniądza na rynku kapitałowym 1Por. Działania Ministerstwa Gospodarki na rzecz stabilności i rozwoju, projekt 9 marca 2009

13. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- skutki kryzysu w Polsce • specyficzną cechą polskiej gospodarki jest to, że przejawy kryzysu w pierwszej kolejności widoczne były na rynku kapitałowym (spadek cen akcji spółek giełdowych), następnie bankowym, a obecnie mamy do czynienia z sygnałami spowolnienia gospodarki realnej • biorąc pod uwagę polski system bankowy (w zasadzie brak kredytów typu subprime mortgage) oraz relatywnie niższą od krajów wysokorozwiniętych skalę zadłużenia gospodarstw domowych i firm, nie można mówić o kryzysie w Polsce, lecz o spowolnieniu gospodarczym wywołanym przez światowy kryzys finansowy

14. Kryzys finansowy i jego wpływ na sektor MSP- skutki kryzysu w Polsce • spowolnienie gospodarcze w Polsce może wpłynąć na: • wzrost deficytu budżetu państwa i JST, na skutek zmniejszonych wpływów podatkowych oraz ewentualnych wydatków na działania stablizacyjne • spadek dynamiki tempa wzrostu gospodarczego • spadek tempa eksportu • aż 90,61% przedsiębiorców sektora MSP uważa, że przetrwa kryzys, nawet jeśli potrwa on dłużej niż jeden rok; 41,73% nie dostrzega wpływu kryzysu na sytuację finansową swojej firmy; a 7% zaobserwowało wzrost przychodów w związku z kryzysem; firmy będą szukać oszczędności, ale większość z nich nie zamierza zwalniać pracowników ani obniżać wynagrodzeń1 1Zob. badanie Firmy.net przeprowadzone w dniach 5-6 marca 2009 na próbie 2310 przedsiębiorcach sektora MSP

15. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców

16. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- bariery rozwoju przedsiębiorczości1 Bariery związane z rynkiem pracy (koszt siły roboczej, kwalifikacje) przestały być dla przedsiębiorców ważne) Najczęściej wskazywaną barierą jest wysokość podatków i opłat (30% badanych – najmniej w 10-letniej historii badania) Udział wskazań na konkurencję innych małych przedsiębiorstw wzrósł dwukrotnie w porównaniu z I poł. 2008 r. 1Raport Departamentu Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki, Warszawa, marzec 2009

17. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- ocena istniejących przepisów i procedur • W ocenie istniejących przepisów i procedur z zakresu prawa podatkowego przeważają opinie negatywne (45%, tendencja malejąca) • Ocena przepisów z zakresu prawa pracy również jest negatywna, a udział negatywnych opinii nie maleje (w II poł. 2008 r. był najwyższy w ostatnich dwóch latach) • Co drugi przedsiębiorca ocenia przepisy z zakresu sądownictwa gospodarczego średnio, ocen negatywnych było blisko 40%, zaś pozytywnych nieco ponad 10% (w ostatnich kilku latach przedsiębiorcy odnotowali poprawę w tym zakresie) • W przypadku przepisów i procedur związanych z kontrolą działalności gospodarczej spada liczba pozytywnych opinii, zaś liczba negatywnych utrzymuje się na tym samym poziomie (rośnie liczba odpowiedzi umiarkowanych)

18. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- wpływ kryzysu finansowego na sytuację przedsiębiorstw (badanie wykonane na początku roku 2009) • Skutki kryzysu odczuła mniej niż połowa firm (39%) • Ponad połowa stwierdziła, że kryzys będzie miał wpływ na firmy w tym roku • Wśród firm średnich skutki kryzysu odczuła ponad połowa firm, ale nie było firm, które zdeklarowały zakończenie działalności z powodu kryzysu • Najbardziej podatne na kryzys okazały się firmy świadczące usługi przewozowe

19. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- wpływ kryzysu finansowego na sytuację przedsiębiorstw (badanie wykonane na początku roku 2009) "Kryzys finansowy" nie przełożył się na sytuację w mojej firmie i nie spodziewam się aby w obecnym roku miał na nią wpływ Do tej pory moja firma nie odczuła skutków "kryzysu finansowego", lecz spodziewam się, że wpłynie on na sytuację mojej firmy w tym roku Moja firma odczuła skutki "kryzysu finansowego" (mniejszy popyt, ograniczenie płynności, itp.), lecz odbieram to jako przejściowe osłabienie koniunktury W związku z "kryzysem finansowym" rozważam zakończenie działalności gospodarczej w obecnym roku

20. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- ocena perspektyw rozwojowych sektora MSP • Wskaźnik rozwoju sektora spadł do poziomu najniższego od drugiego półrocza 2005 r. • Najgorsze oczekiwania odnośnie sytuacji w pierwszej połowie obecnego roku sformułowały firmy małe Czy sądzi Pan/i, że I półrocze 2009 r. będzie okresem w którym małe firmy rozwiną się? Struktura odpowiedzi w podziale na rozmiar firmy

21. Wybrane trendy rozwojowe sektora MSP w świetle badań przedsiębiorców- kondycja finansowa przedsiębiorstw • Udziały firm, które zwiększyły przychody w porównaniu z poprzednim półroczem były mniej więcej takie jak w roku ubiegłym (za wyjątkiem firm średnich, w których udział ten był znacznie niższy) • Jednocześnie udziały firm deklarujących spadek przychodów były we wszystkich grupach firm wyższe niż rok temu • Odpowiedzi na pytanie o przewidywania dotyczące przychodów w I półroczu bieżącego roku były bardzo pesymistyczne (co druga firma spodziewa się spadku bądź znacznego spadku) • 2/3 ankietowanych firm odnotowało w II półroczu 2008 r. zysk i było to o 10% mniej niż w rekordowym II półroczu 2007 roku.

22. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu

23. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • Na poziomie Unii Europejskiej, Komisja Europejska 28 listopada ubiegłego roku przedstawiła pakiet ratunkowy dla gospodarki Wspólnoty, przewidujący zaangażowanie 200 mld euro (1,5% PKB UE) na dwie podstawowe grupy działań, które mają służyć ożywieniu i utrzymaniu wzrostu gospodarczego UE • komponent fiskalny, którego celem jest zwiększenie siły nabywczej i wykreowanie dodatkowego popytu w gospodarce • 10 działań z zakresu reform strukturalnych, służących poprawie konkurencyjności i zatrudnieniu w gospodarce • W reakcji na pakiet ratunkowy Komisji Europejskiej, Rząd Polski przyjął „Plan stabilności i rozwoju – wzmocnienie gospodarki Polski wobec światowego kryzysu gospodarczego”1, którego głównymi celami są: • zapewnienie stabilności finansów publicznych • działania na rzecz stabilności systemu finansowego • działania na rzecz wzrostu gospodarczego 1Łączny koszt Planu ma wynieść 91,3 mld złotych

24. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • W odniesieniu do MSP plan antykryzysowy przewiduje między innymi: • poprawę dostępu przedsiębiorców do zewnętrznych źródeł finansowania za pośrednictwem funduszy pożyczkowych i poręczeniowych • organem odpowiedzialnym za budowę funduszy pożyczkowych jest PARP, a poręczeniowych BGK (we współpracy ze środowiskami funduszy pożyczkowych i poręczeniowych) • źródłem finansowania będą środki przeznaczone na ten cel z RPO (~1,5 mld złotych) • ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do wsparcia na realizację branżowych projektów promocyjnych z zakresu eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim poprzez: • nowelizację rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie udzielenia pomocy de minimis (zwiększenie kwoty pomocy na jeden projekt, wprowadzenie możliwości refundacji kosztów poniesionych przed dniem złożenia wniosku) • źródłem finansowania będzie budżet państwa

25. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do wsparcia na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych poprzez: • nowelizację Rozporządzenia, o którym mowa wyżej (nowy wzór umowy o dofinansowanie, możliwość refundacji kosztów poniesionych przed dniem złożenia wniosku) • źródłem finansowania będzie budżet państwa • ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do wsparcia na realizację przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport lub sprzedaż na JRE (rozszerzony zostanie katalog kosztów kwalifikowanych oraz skrócony termin wypłaty dotacji) • wsparcie finansowe dla eksporterów na rynek wschodni (finansowanie kredytów przed- i powysyłkowych oraz ubezpieczenia i gwarancje związane z kredytowaniem działalności eksportowej)

26. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • zapewnienie przedsiębiorcom dostępu do wysokiej jakości usług o charakterze informacyjnym w zakresie eksportu oraz prowadzenia inwestycji w ramach Poddziałania 6.2.1 POIG • usługi te będą świadczone poprzez Centra Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) w Urzędach Marszałkowskich • wielkość środków: 17,8 mld euro; źródła finansowania: POIG – EFRR 85%, środki budżetowe: 15% • wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych poprzez nowelizację Ustawy Prawo energetyczne oraz przyspieszenie rozwoju technologicznego w sektorze OZE • działania będą realizowane w ramach POIiŚ • zakłada się, że do roku 2020 w każdej polskiej gminie powstanie jedna biogazownia, wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego (realizacja programu wpłynie na utworzenie dużej ilości MSP)

27. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • ułatwienie w zakładaniu i prowadzeniu firm oraz zmniejszenie uciążliwości kontroli prowadzonych w przedsiębiorstwach • pomysł „jednego okienka” wszedł w życie 31 marca 2009 r. • koncepcja „zero okienka”, czyli zakładanie firmy przez Internet ma wejść w życie 1 lipca 2011 r. • instrument szybkiego reagowania (ISR), który umożliwi przedsiębiorstwom dotkniętym kryzysem uzyskanie wsparcia doradczego i szkoleniowego w opracowaniu planu restrukturyzacji firmy • ten sposób wsparcia realizowany będzie w ramach POKL przez PARP • przewidywany budżet: 35 mln złotych

28. Obszary wsparcia państwa dla sektora MSP w czasie kryzysu • działalność szkoleniowa, doradcza, informacyjna PARP skierowana do przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu polegająca na: • działalności szkoleniowej skierowanej do konsultantów PK, przedsiębiorców oraz osób zamierzających rozpocząć własną działalność gospodarczą • działalności doradczej PARP, tzw. coaching dla przedsiębiorców • działalności informacyjno-promocyjnej (KSU) • prowadzeniu badań i analiz oraz wydawaniu publikacji informujących MSP o wpływie kryzysu na gospodarkę, branże oraz wskazywanie instrumentów wsparcia procesów restrukturyzacji • bezpośrednie finansowanie przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej w ramach „polityki drugiej szansy”

29. Wzorce zachowań MSP w kryzysie

30. Wzorce zachowań MSP w kryzysie • Generalna tendencja • koncentracja na działalności bieżącej • ograniczone myślenie długofalowe • Typowe zjawiska lub zachowania przedsiębiorstw na poszczególnych obszarach funkcjonalnych • produkcja i rynek • ograniczenie rynków zbytu • nasilenie konkurencji, w tym cenowej • zmniejszenie transakcyjnej siły dostawców • zwiększenie transakcyjnej siły dużych odbiorców • Majątek i technologia • zahamowanie lub ograniczenie przedsięwzięć inwestycyjnych (spadek nakładów inwestycyjnych) • zmniejszenie wdrożeń nowych rozwiązań technologicznych

31. Wzorce zachowań MSP w kryzysie • zasoby ludzkie • stabilizacja lub spadek poziomu zatrudnienia • stabilizacja lub spadek poziomu wynagrodzeń • ograniczenie wydatków na rozwój i kształcenie pracowników • finanse • spadek cen i wartości sprzedaży produkcji lub usług • możliwe problemy z płynnością finansową • wzrost przeterminowanych należności (zatory płatnicze) • trudności w pozyskaniu zewnętrznych źródeł finansowania („czarna lista” branż lub rodzajów usług w bankach)

32. Wzorce zachowań MSP w kryzysie- rekomendacja dlaprzedsiębiorców sektora MSP • Mimo wyraźnych oznak spowolnienia gospodarczego należy skoncentrować aktywność na rynku, zarówno w wymiarze krótko, jak i długookresowym • A ponadto należy: • racjonalizować koszty stałe i zmienne • dostosować poziom i strukturę zatrudnienia do krótko i długookresowej strategii działania • dostosować przedsięwzięcia inwestycyjne zarówno w wymiarze rzeczowym, finansowym, jak i czasowym do strategii rozwoju przedsiębiorstwa, które zawsze powinno być zdeterminowane szansami i możliwościami rynkowymi • dążyć do bezpiecznej płynności i dodatnich wyników finansowych

33. Wzorce zachowań MSP w kryzysie- szanse dla przedsiębiorstw sektora MSP wynikające ze spowolnienia gospodarczego (kryzysu) • Szanse dla przedsiębiorstw sektora MSP wynikające ze spowolnienia gospodarczego (kryzysu) • kryzys może stać się „trampoliną” do skoku na wyższy poziom rozwoju na skutek: • aliansów strategicznych lub przejęć firm, które znalazły się w trudnej sytuacji rynkowej lub finansowej • wzmocnienia niższy rynkowej kosztem lub dzięki innym uczestnikom gry ekonomicznej na rynku • kryzys może być także szansą dla wizjonerskich działań i wykreowania nowych liderów rynkowych • z wykorzystaniem funduszy europejskich do zmian opartych na innowacjach i najnowszych technologiach

34. Dziękuję za uwagę dr Marek Pankowski Prezes Zarządu ul. Składowa 5, 61-897 Poznań T: 061 856 69 60, F: 0 61 853 02 95