BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ AÇS/AP ŞUBESİ 2005

1. TÜRKİYE ÜREME SAĞLIĞI PROGRAMI BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ AÇS/AP ŞUBESİ 2005

2. Avrupa komisyonu ile Sağlık Bakanlığı arasındaki ortaklık kapsamında 2003-2007 yılları arasında yürütülmekte olan “Üreme Sağlığı Programı”, temel cinsel sağlık ve üreme sağlığı (CSÜS ) hizmetlerinin kullanılabilirlik, erişilebilirlik ve niteliğini kayda değer biçimde iyileştirerek nüfusun, CSÜS düzeyini geliştirecek ve daha yüksek kalitede CSÜS hizmetleri üzerindeki talep ve yararlanmayı etkileyecektir.

3. Türkiye’deki mevcut hizmetler, CSÜS’nın uluslararası düzeyde onaylanan, gerekli öğelerinin hemen tamamını kapsamaktadır; ancak bu hizmetler genellikle kabul edilebilir kalite standartlarının altında sunulmaktadır. Hizmet kalitesini arttırmak için temel etkinlikler beş öncelik alanında toplanmıştır. 1- Güvenli annelik 2-Acil obstetrik bakım 3- Aile Planlaması 4- CYBE – HIV/AIDS 5- Genç insanlar için CSÜS Hizmetleri

4. GÜVENLİ ANNELİK Güvenli annelik girişimi, yetersiz ana sağlığı hizmetleri nedeniyle meydana gelen gebelik ve doğum komplikasyonlarının sonucunda oluşan anne ve yeni doğan ölü ve sakatlıklarını azaltmaya odaklanmaktadır. Çoğu gebelik ve doğum olaysız gerçekleşse de bütün gebelikler risk taşır. Gebe kadınların %40’ı gebelik, doğum sırası yada sonrasında gebelik ile ilgili sağlık sorunlarıyla karşılaşmaktadır. Gebeliklerin %15’inde yaşamı tehdit eden yada uzun süreli etkili olan komplikasyonlar gelişmektedir.

5. Üreme sağlığı kapsamında güvenli anneliğin ana öğeleri şunlardır: • Doğum Öncesi bakım, güvenli doğum ve doğum sonrası bakım için eğitim ve sağlık hizmetleri • Aile planlaması ve güvenli düşük hizmetlerinin sağlanması ile istenmeyen gebelik / düşüklerin önlenmesi ve sonlandırılması • Sevk mekanizmaları ile birlikte gebelik, doğum ve düşük komplikasyonlarının yönetimi

6. ACİL OBSTETRİK BAKIM Acil obstetrik bakımın kalite düzeyi; gebelik, doğum eylemi, doğum sonrası dönemlerindeki komplikasyonlar sırasında, anne ve bebeklerin yaşamlarını kurtarmada en önemli fırsatı belirler. Her ne kadar doğum öncesi bakım, risklerin erken saptanması ve yönetimi için kesinlikle gerekli ise de, her gebe kadında akut ve yüksek beceri düzeyinde obstetrik müdahale gerektirecek komplikasyonlar gelişebilir. Yüksek kaliteli acil obstetrik hizmetler, etkin sevk düzeyleri ile birlikte her gebe kadın için hazır durumda olmalıdır.

7. AİLE PLANLAMASI HİZMETLERİ Aile planlaması, temel sağlık hizmetlerinde evrensel anahtar müdahaledir. Kadının gebeliğini, ara vererek yada sınırlayarak planlayabilmesi; kendi sağlığı üzerinde olduğu gibi, çocukları ve ailesinin sağlığı üzerinde de doğrudan bir etkiye sahiptir.

8. CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR HIV / AIDS CYBE Akut olguların yüksek insidansı ile, bunların komplikasyon ve sekellerinin neden olduğu iş görmezliklerin oluşturduğu, hastalık yükü bakımından evrensel boyutlarda bir halk sağlığı sorunu durumundadır.

9. Erken dönemde tanı ve tedavinin sağlanamaması; infertilite, fetüs kaybı, dış gebelik, ano genital kanser ve erken ölümlerin yanı sıra, yeni doğan ve bebek enfeksiyonları gibi istenmeyen durumların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Üstelik bireysel ve ulusal düzeyde dikkate alınması gereken bir ekonomik yük de oluşturmaktadır.

10. Küresel boyutlarda giderek artmakta olan insan immün yetmezlik virüsü (HIV ) ve kazanılmış immün yetmezlik sendromu ( AIDS ) tehdidi, CYBE’nin kontrolünün önemini arttırmıştır. CYBE’ların, HIV’in bulaşma riskini arttırdığı tespit edilmiştir. Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre 2002 yılında Türkiye’de toplam 1515 HIV (+) olgusu saptanmıştır. Bunların 452’si AIDS olgusudur.

11. GENÇ İNSANLAR İÇİN CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI Sağlık ve sosyo ekonomik kalkınma yolunda ilerlemek isteyen bir ülkenin üstlendiği en önemli karar, genç insanların sağlık ve gelişim gereksinimlerini karşılamaktır. 10-24 yaş grubundaki genç insanlar, gelişmekte olan ülkelerde daha da yüksek oranda olmak üzere dünya nüfusunun 5’te 1’ini oluşturmaktadır. Gençlerin üreme sağlığı gereksinimleri yetişkinlerden farklıdır ve bu gereksinimlerin karşılanmaması, sonraki yaşamlarında ciddi sonuçlar doğurabilir.

12. Türkiye Üreme Sağlığı Programı Genel Hedef Türkiye nüfusunun özellikle kadın ve gençlerin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı (CSÜS) durumunun geliştirilmesi Program Amacı SB’nin, ortakların ve STK’ların desteklenmesi yoluyla CSÜS hizmetlerinden yararlanılmasının arttırılması ( projelere hibe desteği sağ.) Müdahale Alanı Amacı Güvenli Annelik (GA) hizmetlerinde arz ve talebin arttırılması

13. Anne Ölümü: Global Bir Trajedi • Gebeliğe bağlı komplikasyonlar nedeniyle yılda 585 000 kadın ölmekte olup, bunun; • 99% ‘u gelişmekte olan ülkelerde, • 1%’igelişmiş ülkelerdedir.

14. Anne Ölüm Saati Her Dakikada... • 380 kadın gebe kalmakta • 190 kadın istenmeyen veya planlanmamış gebelikle karşı karşıya • 110 kadın gebeliğe bağlı bir komplikasyon yaşamakta • 40 kadın güvensiz düşük yapmakta • 1 kadın gebeliğe bağlı bir komplikasyon nedeniyle ölmektedir.

15. YILLARA GÖRE DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ALAN KADINLARIN ORANI ( % ) Son 5 yıl içerisinde gerçekleşen en son doğumlarda en az bir kez yardım alanların oranı %81 dir. Bu hizmetin: %75,4 ü Doktor %5,5 de Ebe/hemşire

16. 81 90 80 54 87 DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ALANLAR BÖLGELERE GÖRE 85,2 91,3 83 61,2 85 1998 TNSA 2003 TNSA

17. Sağlık Kuruluşunda veya Sağlık Personeli Yardımıyla Yapılan Doğumlar Sağlık Personeli Yardımıyla Yapılan Doğumlar % 83 Sağlık kuruluşunda Yapılan doğum %78

18. 85 92 88 54 79 BÖLGELERE GÖRE SAĞLIK KURULUŞLARINDA GERÇEKLEŞEN DOĞUMLAR(yüzde) Türkiye: % 78 2003 TNSA

19. 89.7 92.0 90.0 52.3 86.2 Bölgelere Göre Sağlık Personeli Yardım ile Doğumlar (%) 87 95 91 60 89 Türkiye:%80.6 1998 TNSA %83 2003 TNSA

20. BÖLGELERE GÖRE TOPLAM DOĞURGANLIK HIZLARI 2,7 1,9 2,0 4,2 2,6 1,8 1,8 3,6 2,6 2,3 TÜRKİYE İSTANBUL 1,83 GÜNEYDOĞU ANADOLU 4,19 2,6 1998 TNSA 2003 TNSA 2,2

21. TÜRKİYE’DE HER YIL YAKLAŞIK700 ANNEGEBELİK, DOĞUM VE LOHUSALIĞA BAĞLI NEDENLERLE KAYBEDİLMEKTE ANA ÖLÜM NEDENLERİ İSE; % 30.3 ile kanamalar % 15.5 ile toksemiler %9.6 ile enfeksiyonlar % 4 ile düşük ve düşük komplikasyonları olarak sıralanmaktadır.

22. NEDEN Kadınlar Ölüyor? Gecikme İçin Üç Model • Sağlık bakım hizmeti alma kararında gecikme • Olası komplikasyonları anlamadaki yetersizlik • Toplumun doğum ve anne ölümü ile ilgili görüşleri • Kadının statüsünün düşüklüğü • Hizmeti alma önündeki sosyo-kültürel engeller • Hizmete ulaşmadaki gecikmeler • Coğrafi engeller — yetersiz yapılanma • Hizmeti alırken olan gecikmeler • Malzeme, personel • Cezalandırıcı tutumdaki yeterli eğitime sahip olmayan sağlık personeli • Finansal sorunlar

23. Acil Obstetrik Bakım • Gebelik komplikasyonlarının çoğu önceden tahmin edilemez ve önlenemez ama tedavi edilebilirler, • Etkin bir tedavi ile anne ölümlerinin büyük bir bölümü önlenebilir. Acil Obstetrik Bakım Yaklaşımı (24 saat hizmet) • Tüm gebe kadınların obstetrik komplikasyon riski ile karşı karşıya oldukları düşünülürse Acil Obstetrik Bakıma ulaşma ihtiyaçları açıkça anlaşılabilir.

24. Acil Obstetrik Bakım Acil obstetrik bakımda kalitenin sağlanması; • hazır bulunma, • süratli müdahale, • hasta haklarına saygıve • personel ve altyapı ihtiyaçları’nıngiderilmesi ile mümkündür. • Acil obstetrik bakım hizmetleri;7 gün, 24 saat kesintisiz ve en yüksek etkinliktesunulması gereken hizmetlerdir.

25. PROGRAMIN DİĞER AMAÇLARI • AP hizmetlerinde kaliteli hizmet sunumu • AP hizmetlerine olan arz ve talebin artırılması • CYBE-HIV/AIDS’in önlenmesi, kontrol edilmesi ve hastalık yükünün azaltılması için kaliteli hizmet sunumunun sağlanması

26. YASAL DÜZENLEME • 1983 Yılında çıkarılan 2827 sayılı “Nüfus Planlaması Hizmetleri Hakkında Kanun” ile Aile Planlaması hizmetleri düzenlenmiştir.

27. 15-49 YAŞ EVLİ KADINLARIN DOĞURGANLIK TERCİHLERİ ARTIK ÇOCUK İSTEMEYEN KADINLARIN ORANI (%69)

28. AİLE PLANLAMASI YÖNTEMİ KULLANIMI Etkili Yöntem kullanımı yıllar içinde giderek artsa da,geleneksel yöntemlerin oranı hala yüksektir. %71

29. BÖLGELERE GÖRE TOPLAM DOĞURGANLIK HIZLARI 2.7 1,9 2.0 4.2 2.6 1,8 1,8 3,6 2.6 2,3 TÜRKİYE İSTANBUL1,83 GÜNEYDOĞU ANADOLU 4,19 2,6 1998 TNSA 2003 TNSA 2,2

30. BÖLGELERE GÖRE MODERN YÖNTEM KULLANIMI Türkiye Ortalaması 43 Kaynak:2003 TNSA

31. DÜŞÜKLER 100 Gebelikte İsteyerek Düşük Hızı ; 1993 TNSA.:% 18,51998 TNSA.:% 14,52003TNSA %11,3 Kendiliğinden Düşük Hızı; 1998 TNSA:% 8,72003TNSA %10 İsteyerek Düşüğün Gerçekleştiği Kuruluş % 78 ÖZEL KURULUŞ (muayene 56, özel hastane 20,9) % 22 DEVLET KURULUŞU Kaynak:2003 TNSA

32. ASKIDA KAHVE

33. Italya'da Venedik‘in kenar mahallelerindenbirinde, bir Cafe-Barda, kahvelerimizi içiyorduk.

34. İçeri giren müşterilerden biri, barmene "due caffee, uno sospeso" (iki kahve, biri askıda) dedi, iki kahveparası verdi, bir kahve içip gitti,

35. Barmen de duvar üzerinde asılı duran çiviye bir küçük kağıt astı.

36. Biraz sonra içeri iki kişi girdi. Onlar da “trio caffee, uno sospeso" (üç kahve, biri askıda) dediler, Üçkahve parası verdiler ve iki kahve içtikten sonra gittiler.

37. Barmen"askı“ya yine bir küçük kağıt astı. Bunun gün boyu böyle sürdüğü anlaşılıyordu.

38. Bir süre sonra kahveye, üstü başı biraz eski-püskü, belli kiyoksul bir kişi girdi ve barmen’e "uno caffee sospeso"(askıdan bir kahve)dedi.

39. Barmen hemen bir kahve hazırladı ve Yenimüşterinin önüne koydu. Yoksul kişi kahvesini içtikten sonra para ödemeden çıktı, gitti. Barmenise duvardaki askıya taktığı kağıtlardan birini kopardı, parçalayıp çöp kutusuna attı.

40. Bu gözlemimizin sonunda, gözlerimizi yaşartan, fakat kesinlikleörnek almamız gereken bir “İtalyan toplumsal terbiyesi" ögrendik:

41. Yardım etmek için insanların gereksinimlerini belirlerken,yalnızca yasamsal gereksinimlerle sınırlı kalmak zorunda değiliz. Bir Venedikli için, yaşamsal olmasa da kahve, günlük yasamdaönemli bir yer tutmaktadır.

42. Kahve içebilecek kadar parası olmayan kişilere yardım edebilecekdüzeydeki kişiler, kendileri bir kahve parası daha ödüyorlar. Yardımettiği kişiyi görmedikleri için bu kişiler de daha mutlu oluyorlar,kimden geldiğini bilmedikleri buikramı kabul eden kişiler ise huzurlu oluyor.

43. Yardım eden ile alan arasında, bu caffe-bar'daki garson gibi,köprü görevi yapan kişilerin ise güler yüzlü ve sevgi dolu olmaları gerekiyor.

44. İçeri giren yoksul bir kişinin "Bana askıda kahve var mı?" diye sormasına gerek bırakmamak için "askıda kahve olduğunu" belirtenkağıt parçalarını kolaylıkla görünebilen bir yere asmak ise bu olgunun çok zarif bir bölümünü olusturmaktadır.

45. TÜRKİYE ÜREME SAĞLIĞI PROGRAMI CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR

46. CYBE-HIV/AIDS • Yüksek insidans • %70’i belirtisizdir. • Komplikasyon ve sekeller • Erken tanı ve tedavinin sağlanamaması • Getirdiği ekonomik yük nedeniyle,önemli bir halk sağlığı sorunudur.

47. Kilometre Taşları 1930:Sifiliz ihbarı zorunlu hastalık haline getirildi 1985:İlk AIDS vakası saptandı. HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalıklar listesine alındı. 1986:HIV testi yapılmaya başlandı. 1987:Zorunlu serolojik tetkikler başlatıldı: • Kan/doku/organ donörleri • Genelev kadınları • Büyük ameliyatlar öncesi

48. 1994:Tıbbi bakım ücretsiz oldu (yeşil kart). Bildirimler kodlu hale getirildi. 1996:Ulusal AIDS Komisyonu kuruldu. 2002:Ulusal AIDS Komisyonu tarafından tüm kurumların içinde olduğu ortak bir“HIV/AIDS Ulusal Eylem Planı” hazırlandı. 2003:Ulusal Eylem Planı faaliyete geçirildi. 2004:Gonore ve Klamidya bildirimi zorunlu hastalıklar haline geldi.

49. HIV(+) VE AIDS VAKALARI(1 Ekim 1985-31 Aralık 2003)

50. YAŞ VE CiNSiYETE GÖRE AIDS VAKALARI (1 Ekim 1985-31 Aralık 2003)