Żelazo ( Fe , łac. Ferrum)

1. Żelazo (Fe, łac. Ferrum) Metal z VIII grupy pobocznej o dużym znaczeniu gospodarczym, znany od czasów starożytnych.

2. Właściwości fizyczne i chemiczne • jest kowalnym i ciągliwym metalem, • w temperaturze pokojowej jest ciałem stałym • temperatura topnienia 1535°C • temperatura wrzenia 2750 °C • barwa srebrzystobiała • jest nieodporne na wpływy atmosferyczne: • na powietrzu pokrywa się tlenkiem żelaza – rdzą • proces rdzewienia przyśpiesza duża wilgotność. • Żelazo Symbol: Fe • Okres: 4 - 4 elektrony walencyjne • grupa: 8 - 8 powłok elektronowych • Liczba Atomowa: 26 • Liczba Masowa: 56 • Liczba Neutronów : 30 • Liczba Protonów: 26 • Liczba Elektronów: 26

3. Poza surowcami energetycznymi niezwykle ważną rolę dla naszego kraju odgrywają surowce metaliczne, czyli m.in.: złoża rudy żelaza, złoża miedzi, złoża cynku i ołowiu. • Rudy żelaza w Polsce są na wyczerpaniu, nie odgrywają większego znaczenia, chociaż hutnictwo żelaza ma kilkusetletnie tradycje na ziemiach polskich (XIII wiek -słynne dymarki świętokrzyskie). Przez następne stulecia intensywnie wydobywano ten surowiec, co spowodowało wyczerpanie złóż. • Już w wieku XIX zapotrzebowanie na rudę żelaza uzupełniano znacznym importem surowca. Rudy żelaza w Polsce występowały jako syderyty w znacznej mierze z małą zawartością żelaza, sięgającą około 30%. Rudy żelaza w Polsce

4. Dziś geolodzy zlokalizowali złoża rud żelaza na Pojezierzu Suwalskim. Niestety mimo dużej zawartości żelaza nie są wydobywane, gdyż nie zezwala na to ich głębokość (im głębiej są położone warstwy skalne złoża, tym wyższe są koszty eksploatacji), także względy ekologiczne i walory przyrodnicze całego pojezierza. • Główne rejony wydobycia rud żelaza to obecne województwo śląskie, łódzkie i świętokrzyskie. • Obecnie Polska sprowadza złoża żelaza przede wszystkim z sąsiedniej Ukrainy —  Zagłębie Krzywy Róg oraz ze Szwecji — Zagłębie Kiruna. Rudy żelaza w Polsce

5. czerwony hematyt (Fe2O3), • czarny magnetyt (Fe3O4), • syderyt (FeCO3), • limonit (Fe2O3 * n H2O), • getyt (FeO(OH)), • piryt (FeS2), • arsenopiryt (FeAsS), • żelazo rodzime (Fe), • i wiele innych. Występowanie w skorupie ziemskiej w ilości ok. 6% w minerałach takich jak np.:

6. żeliwo  stal Od wieków jest stosowane w formie stopów z węglem zwanym żeliwem i stalą oraz stopów z manganem, chromem, molibdenem, wanadem i wieloma innymi (są to tzw. stale stopowe).

7. Wydobycie w świecie

8. Niedobór żelaza u roślin powoduje zakłócenia przebiegu fotosyntezy i chlorozę młodych liści. Chloroza – objaw chorobowyroślin polegający na tworzeniu się i zaniku chlorofilu, przy którym następuje rozpad chloroplastów. Chore rośliny stopniowo żółkną. Znaczenie w botanice

9. Pierwiastek ten jest mikroelementem. Znajduje się w wielu ważnych białkach: hemoglobinie, mioglobinie, w tym też w centrach aktywnych licznych enzymów. Zapotrzebowanie na żelazo jest zmienne i zależy od wieku, płci i stanu organizmu. Norma dobowego spożycia waha się w dość dużych granicach: u osób dorosłych: od 10 mg/dobę u mężczyzn, do 20 mg u kobiet, z zastrzeżeniem że w okresie ciąży i karmienia powinno to być ok. 30 mg/dobę. Znaczenie biologiczne żelaza

10. Najistotniejszy składnik czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny), niezbędny także w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi w szpiku kostnym. • Żelazo wiąże dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. • Pierwiastek ten jest także składnikiem wielu enzymów i białek biorących udział w metabolizmie organizmu. • Bierze udział w syntezie DNA oraz w procesach oddychania komórkowego. • Niezbędny jest do prawidłowej budowy: skóry, włosów, paznokci, do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. • Wspomaga wątrobę i odporność organizmu. Żelazo w organizmie człowieka

11. jest niezbędne do wytwarzania hemoglobiny i pewnych enzymów potrzebne do zachowania odporności potrzebne do dostarczania tlenu do komórek potrzebne do zachowania zdrowej wątroby chroni przed niektórymi wolnymi rodnikami Funkcje żelaza

12. osłabienie • drażliwość • apatia • anemia • utrudniona koncentracja • uczucie duszności • zawroty głowy • bladość cery • wypadanie włosów • przyspieszenie rytmu serca • osłabienie odporności • pogorszenie koordynacji ruchowej oraz wzrokowej Objawy niedoboru żelaza

13. W większości sytuacji ludzki organizm bardzo dobrze radzi sobie z regulacją poziomu składników odżywczych, jednak zdarzają się przypadki, w których może dojść do schorzenia powiązanego z nadmiarem żelaza w organizmie nazwanego homochromatozą. Duża ilość soli żelaza (II) może być toksyczna, natomiast sole żelaza (III-VI) nie są szkodliwe, ponieważ się nie wchłaniają. W wyniku przedawkowania żelaza mogą pojawić się takie objawy jak: • zaparcia, • miażdżyca i choroby serca, • przyśpieszenie procesów starzenia się, • nowotwory (głównie rak odbytnicy). Objawy nadmiaru żelaza

14. Źródła żelaza • mięso • wątroba • ryby • żółtko jaj • twaróg • orzechy • mleko • warzywa strączkowe • brokuły • szpinak • krewetki

15. Dziękuję za obejrzenie prezentacji Dominik Szałach 1a