ธุรกิจสปากับสมุนไพรไทย ( Spa Business and Thai Herbs )

1. ธุรกิจสปากับสมุนไพรไทย(Spa Business and Thai Herbs) โดย อาจารย์ปัทมล อินทสุวรรณ์ สาขาธุรกิจโรงแรมและที่พัก คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยศิลปากร(เพชรบุรี)

2. “สปา” คำว่า สปา มาจากรากศัพท์ภาษาละติน หมายถึง การมีสุขภาพดีด้วยน้ำ หรือการใช้น้ำเป็นองค์ประกอบสำคัญในการบำบัดรักษาสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็น การอาบน้ำแร่ การแช่น้ำนม การอบไอน้ำ หรือการดื่มน้ำแร่ คำว่า สปา มาจากชื่อเมืองSPA ซึ่งเป็นเมืองเล็ก ๆ ในประเทศเบลเยี่ยม ที่เป็นแหล่งน้ำพุร้อน และเป็นเมืองท่องเที่ยวที่ชาวยุโรปชั้นสูงในยุคศตวรรษที่ 17นิยมมาพักผ่อน อาบน้ำแร่ และเล่นคาสิโนกันมาก

3. เมืองสปา ประเทศเบลเยี่ยม

4. สถานที่อาบน้ำของโรมันสถานที่อาบน้ำของโรมัน

5. ธุรกิจสปาในประเทศไทย • เริ่มต้นในปี พ.ศ.2536 โดยโรงแรมโอเรียลเต็ล เป็นผู้บุกเบิกรุ่นแรก จัดเป็นสปาในโรงแรม และในระยะเวลาเพียง 1ปีถัดมา • สปาในลักษณะรีสอร์ทสปาในจังหวัดชายทะเลที่สำคัญคือ บันยันทรีสปาของโรงแรมบันยันทรีที่ จ.ภูเก็ต และชีวาศรมเฮลท์ รีสอร์ทแอนด์สปา ที่ อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งสปาทั้งสามแห่งนี้มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับระดับโลก

6. Oriental Spa,Bangkok

7. Oriental Spa,Bangkok

8. BanYan Tree Spa, Phuket

9. Chivasom Health Resort, HuaHin

10. องค์กรสปาระหว่างประเทศ (International Spa Association : ISPA-Europe) จัดตั้งขึ้นเพื่อเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจ และให้ข้อมูลเกี่ยวกับสปา ได้ให้คำจำกัดความของสปา ไว้ดังนี้... "สปา คือ ช่วงเวลาแห่งความรู้สึก สัมผัสที่เกี่ยวกับการผ่อนคลาย ความสงบทางจิตใจ การฟื้นฟูสุขภาพ และความเพลิดเพลินใจ"

11. ธุรกิจสปาออกเป็น 7ประเภท ดังนี้ 1. Destination Spa 2. Resort / Hotel Spa 3. Day Spa / city Spa 4. Medical Spa 5. Mineral Spring Spa 6. Club Spa 7. Cruise Ship Spa

12. 1. Destination Spa หมายถึง สถานบริการสปาแบบองค์รวม คือ มีการบริการครบวงจรไม่ว่าจะเป็นที่พัก การนวดรูปแบบต่างๆ โดยเฉพาะวารีบำบัด การออกกำลังกาย โภชนาการ และให้ผู้รับบริการงดการบริโภคแอลกอฮอล์และบุหรี่ รีสอร์ทที่มีบริการสปาแบบองค์รวมลักษณะนี้จึงเป็นทั้งรีสอร์ทและเดสติเนชั่นสปา ในเวลาเดียวกัน

15. 2. Resort / Hotel Spa เป็นสปาที่เน้นความเป็นสถานที่พักผ่อนและการนวดโดยเฉพาะมีการจัดให้สถานที่มีบรรยากาศดี ทัศนียภาพและภูมิทัศน์ที่สวยงาม ควบคู่ไปกับปรนนิบัติร่างกายผิวพรรณและบำบัดความเครียด โรงแรมและรีสอร์ทสปา มีกระจายอยู่ทั่วทุกภูมิภาคในจังหวัดที่มีแหล่งสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ เช่น ภูเก็ต เชียงใหม่ เชียงราย ฯลฯ

17. 3.Day Spa / city Spa สปาชนิดหนึ่งที่พบเห็นได้ง่ายกว่าสปาประเภทอื่นคือ เน้นในเรื่องความสวยงาม ใช้เวลาในการบำบัดเพียงระยะสั้นๆ การเปิดให้บริการจึงไม่ต้องเลือกสถานที่หรือสภาพแวดล้อมมากนัก ทำให้ธุรกิจเดย์สปากลายเป็นสัญลักษณ์ของธุรกิจสปา และเดย์สปามักถูกจัดรวมในกลุ่มของสถานเสริมความงาม

19. 4. Medical Spa การนำธรรมชาติบำบัดมาใช้ร่วมกับวิทยาการทางการแพทย์ เป็นการบำบัดรักษาและดูแลสุขภาพโดยแพทย์เฉพาะทาง รวมถึงการทำทรีตเมนต์ต่างๆ การฝังเข็ม การทำศัลยกรรม การปรับกระดูก การรักษาด้านผิวหนัง ศาสตร์การชะลอความชรา เป็นต้น

21. 5. Mineral Spring Spa น้ำพุร้อนสปา(Spring Spa) เป็นรูปแบบดั้งเดิมของสปาที่ได้รับความนิยมในต่างประเทศ น้ำพุร้อนและน้ำแร่จะมีแร่ธาตุต่างๆ ที่สามารถลดอาการเจ็บป่วยบางชนิดได้ เช่น อาการปวดจากโรคไข้ข้อ เป็นต้น

23. 6. Club Spa สปาขนาดเล็กที่มักจัดไว้เป็นส่วนหนึ่งของสถานบริการบริหารร่างกาย (Fitness)หรือศูนย์สุขภาพ (Health club)เพื่อบริการสมาชิกที่ต้องการผ่อนคลายหลังจากออกกำลังกาย และได้ผ่อนคลายความตึงเครียด เช่น การอบไอน้ำ การอบเซาน่า การแช่น้ำร้อน โยคะ หรือการออกกำลังกายอื่น ๆ

25. 7. Cruise Ship Spa เป็นสปาบนเรือสำราญโดยเน้นการผ่อนคลายหรือเพื่อพักผ่อนโดยการออกกำลังกายและการจัดเตรียมอาหารเพื่อสุขภาพ การนวดหรือแม้แต่การจัดทำกิจกรรมอื่นๆ ที่ทำให้จิตใจสงบ เพื่อให้ผู้ใช้บริการมีความสุขสบายและรู้สึกผ่อนคลายในระหว่างการเดินทาง

27. นอกจากสปาทั้ง 7ประเภทที่ได้กล่าวมาแล้ว โฮมสปา(Home Spa)คือการทำสปาเองที่บ้านโดยการซื้ออุปกรณ์ที่จำเป็นที่หาซื้อได้ทั่วไป หรือการเรียกใช้บริการลักษณะให้บริการถึงที่บ้านของสถานบริการสปาที่จะส่งพนักงานมาให้บริการถึงที่บ้าน

28. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา การนวดร่างกาย (Body Massage) เป็นทางเลือกยอดนิยมของการทำสปา ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลายได้ดีเยี่ยม มี 2ประเภท คือ นวดแผนไทย กับ นวดอโรมา รวมไปถึงการนวดของชนชาติอื่น เช่น การนวดแบบสวีดิช เป็นการนวดเพื่อผ่อนคลายและกระตุ้นระบบการหมุนเวียนของโลหิตที่ผิวหนัง สามารถนวดเพื่อผ่อนคลายรักษาเฉพาะจุดได้ เช่น การนวดเท้า นวดไหล่ นวดไขสันหลัง เพื่อกระตุ้นประสาท เป็นต้น ปัจจุบันมีการนำพฤกษาบำบัดเข้ามาใช้ประกอบในการนวดด้วย เพื่อให้ผู้รับบริการเกิดความผ่อนคลายทั้งร่างกาย จิตใจและอารมณ์

29. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา อบซาวน่า หรือ อบสมุนไพร(Aroma Steam / Herbal Steam) เป็นการกระตุ้นร่างกายด้วยความร้อนเพื่อให้รูขุมขนในร่างกายเปิดกว้างพร้อมที่จะขับสารพิษออกมากับเหงื่อ วิธีการนี้ได้รับความนิยมมากที่สุด เพราะขั้นตอนง่ายไม่ซับซ้อน สามารถทำทำเองโดยไม่ต้องพึ่งพาพนักงาน

30. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา สครับ(Scrub) คือ การกระตุ้นระบบการหมุนเวียนของเลือดด้วยการขัดผิวด้วยพืชพรรณจากธรรมชาติ เช่น พืชสมุนไพรต่างๆรวมทั้งการใช้เกลือทะเล สาหร่าย ฟองน้ำเพื่อขจัดเซลล์ผิวหนังที่เสื่อมสภาพให้หลุดออกไป เซลล์ผิวใหม่จะได้ขึ้นมาทดแทน เป็นการเติมสารอาหารให้ผิวด้วย วิธีสครับนี้จะช่วยให้สุขภาพผิวดีขึ้น ผิวเนียนนุ่ม เรียบ และสีผิวสม่ำเสมอยิ่งขึ้น การขัดผิวสามารถใช้สมุนไพรขัดหรือใช้ครีม

31. รูปแบบและวัตถุดิบที่นิยมใช้ในการสครับผิวรูปแบบและวัตถุดิบที่นิยมใช้ในการสครับผิว • ชาเขียวเหมาะสำหรับการลดริ้วรอย • กาแฟเหมาะกับการขัดสารพิษ • งาดำเหมาะสำหรับคนผิวแห้งและการบำรุงผิว • ผลไม้รสเปรี้ยวเหมาะกับการขัดผิว บำรุงผิว

32. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา การห่อร่างกาย (Body Wrap) ห่อลำตัว และแขน ขา ด้วยผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติที่มีสรรพคุณพิเศษ อาจจะเป็นสาหร่ายทะเล (Seaweed Mask) หรือโคลนทะเล สมุนไพรบางชนิด และอาจห่อด้วยผ้าห่มชุบน้ำร้อนหรือผ้าห่มชุบน้ำเย็นนาน 20-30 นาที ขั้นตอนนี้ช่วยให้ร่างกายมีอุณหภูมิสูงขึ้นอย่างคงที่ รูขุมขนเปิดกว้าง เพื่อขับของเสียออกจากร่างกาย ฟื้นฟูสภาพผิวและยังช่วยในเรื่องการผ่อนคลายอย่างลึกล้ำ ทำให้ร่างกายสงบ บรรเทาอาการปวดเมื่อย กล้ามเนื้อ และข้อต่ออักเสบ

33. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา วารีบำบัด หรือ การบำบัดด้วยน้ำ (Hydro Therapy) • มีรูปแบบแตกต่างกันไป ตั้งแต่การแช่ตัวในน้ำ การอบตัว การห่อตัว การประคบ การสูดดม การใช้น้ำร้อนจัดสลับกับเย็น การฉีดน้ำ การรดน้ำ และว่ายน้ำ • สปาบางแห่งอาจให้นอนแช่ในอ่างที่ผสมน้ำมันระเหย น้ำมันหอมระเหยให้ประโยชน์จากการซึมซาบเข้าผิวหนังและการสูดดม ให้ความสดชื่นผ่อนคลาย ช่วยกระตุ้นการหมุนเวียนเลือด และบำบัดอาการผิดปกติบางอย่างตามสรรพคุณของชนิดน้ำมันหอมระเหย

34. วารีบำบัด หรือ การบำบัดด้วยน้ำ (Hydro Therapy) • บางแห่งในห้องนอนแช่ในอ่างที่โรยด้วยกลีบดอกไม้ (Floral Bath) แล้วหยดน้ำมันหอมระเหยกับเกลือแร่ลงไปผสม วิธีแช่ตัวแบบนี้จะช่วยให้จิตใจผ่อนคลายได้ดี สรรพคุณขึ้นกับน้ำมันหอมระเหยที่ใช้ ควรแช่ตามเวลาที่กำหนด เช่น 10-30นาที เป็นต้น ระวังการแพ้น้ำมันบางชนิดและเมื่อไม่สบายไม่ควรแช่โดยวิธีนี้

35. วารีบำบัด หรือ การบำบัดด้วยน้ำ(Hydro Therapy) การอาบน้ำแบบสวิส (Swiss Shower) คือ ยืนอาบน้ำร้อนสลับกับน้ำเย็นที่พุ่งออกมาจากฝักบัวพร้อมกัน 8-10 จุด ทั่วร่างกาย เพื่อกระตุ้นให้เกิดการหมุนเวียนของโลหิต น้ำเย็นทำให้หลอดเลือดหดตัว ส่วนน้ำร้อนทำให้หลอดเลือดขยายตัว การยืดหดของหลอดเลือด เลือดจะกระตุ้นการทำงานของอวัยวะภายใน

36. วารีบำบัด หรือ การบำบัดด้วยน้ำ (Hydro Therapy) • การอาบน้ำแบบ (Vichy Shower) เป็นการบำบัดด้วยแรงดันน้ำ อาจใช้ฝักบัวหลายอันเรียงในแนวตรงตามความยาวของร่างกาย โดยอาจให้นอนคว่ำลง มีแรงดันของน้ำที่พุ่งออกมากระทบแผ่นหลังและท่อนขาอย่างครอบคลุมนาน 15-20นาที ช่วยเปิดรูขุมขนเพื่อให้สมุนไพรต่างๆ ที่นำมาพอกตัวภายหลังสามารถซึมเข้าสู่ผิวหนังชั้นในได้ดีขึ้น ช่วยคลายเครียดและลดอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อด้วย

37. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา โภชนาบำบัด (Nutrition Therapy) เน้นการกินสารอาหารตามธรรมชาติ หลีกเลี่ยงอาหารแห้ง อาหารปรุงแต่ง หรือปนเปื้อนสารเคมี และสารอาหารดัดแปลง มีนักโภชนาการหรือแพทย์ทางเลือกเป็นผู้แนะนำ

38. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา Exercise Breathing Therapy เป็นวิธีบำบัดที่พบมากในสปายุคพัฒนา ซึ่งมีการออกกำลังกายหลากหลายรูปแบบด้วยกัน ทั้งแบบแอโรบิคและยืดเส้นยืดสาย เช่น โยคะ ไทเก็ก ซี่กง ออกกำลังกายในน้ำ รำกระบอง ฯลฯ แต่ต้องมีครูฝึกคอยให้คำแนะนำที่ถูกต้อง

39. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา • การฝึกสมาธิ (Meditation) และการฝึกจิต (Autogenic Training) • การฝึกสมาธิเพื่อหยุดความคิดและอารมณ์ให้นิ่งกับความสงบ ไม่ฟุ้งซ่าน ฝึกการปล่อยความคิดนำไปสู่การผ่อนคลายอย่างแท้จริง ทั้งยังช่วยในการลดอัตราการเต้นของหัวใจ ลดความดันโลหิต ลดความเครียด ตลอดจนช่วยหยุดการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ฯลฯ

40. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา ดนตรีบำบัด (Music Therapy) สปาบางแห่งเน้นการเปิดเพลงที่ฟังแล้วรู้สึกผ่อนคลาย เพลงคลาสสิก ไลท์มิวสิก เพลงไทยเดิม เพลงกลุ่มนี้จะช่วยสร้างจินตภาพเพื่อการผ่อนคลายฟื้นฟูและบำบัดรักษาโรค ทำให้เกิดสมาธิ เพราะดนตรีมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย จิตใจ การทำงานของสมอง ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของอัตราการหายใจ อัตราการเต้นของชีพจร ความดันโลหิต การตอบสนองของม่านตา ความตึงตัวของกล้ามเนื้อ การไหลเวียนของเลือด จึงมีการนำดนตรีมาประยุกต์ใช้ในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บทั้งร่างกายและจิตใจ

41. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา • วิธีบำบัดที่อาศัยแสงสี คลื่นแสง (Color-Light-Solar Therapy) บางแห่งใช้การอาบแสงตะวัน (Solar Therapy) ของชาวอินเดีย ร่วมทั้งการใช้พลังงานแสงอาทิตย์ด้วยเครื่องมือทันสมัย การบำบัดด้วยรังสีอินฟราเรด ด้วยเครื่องมือทันสมัย ฝักบัวอาบน้ำแสงสี (Color Shower) มีแสงไฟหลากหลายสีสัน เพื่อการบำบัดตามอารมณ์ที่ต้องการผ่อนคลาย ในขณะอาบน้ำเลือกสีได้ตามใจ เช่น สีแดง ช่วยเติมพลังให้แก่ร่างกาย และให้ความรู้สึกสดชื่น มีชีวิตชีวา สีเหลือง ช่วยกระตุ้นให้เกิดการคิดสร้างสรรค์ เป็นต้น

42. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา การใช้พลังของหิน หรือ คริสตัลจากธรรมชาติ (Crystal-Rock Therapy) เพื่อการผ่อนคลาย ฟื้นฟู และบำบัด โดยการวิเคราะห์จากธาตุและพฤติกรรมของแต่ละคน แล้วนำมาวางเรียงรายตามจุดฝังเข็มของร่างกาย หรือทำเป็นเครื่องประดับสวมใส่ด้วย นำมาวางไว้ในห้อง หรือวางใกล้ตัว ก้อนหินหรือคริสตัลเก็บความร้อนไว้ได้นาน และ เปล่งรังสีอินฟราเรดแบบไม่เรืองแสงทำให้ร้อนสบาย แต่ไม่ระคายเคือง ซึ่งวิธีการนี้ยังต้องมีข้อมูลยืนยันให้มากพอ

43. รูปแบบการให้บริการต่างๆของสปารูปแบบการให้บริการต่างๆของสปา สมุนไพรบำบัด (Herbal Therapy) เป็นการใช้สมุนไพรที่ให้กลิ่นหอมมาเป็นอาหาร เครื่องดื่ม หรืออาหารเสริมเพื่อสร้างความสดชื่น ลดไขมันในเลือด ลดน้ำหนัก ลดระดับน้ำตาล คลายเครียด ช่วยให้นอนหลับง่าย สามารถใช้บำรุงผิวพรรณ เช่น การอบไอน้ำ การแช่ตัว พอกผิว บำรุงผิว เป็นต้น ซึ่งปัจจุบันได้รับความนิยมมาก

44. ธุรกิจสปากับสมุนไพร

45. สมุนไพรไทยนอกจากนำมาใช้ประโยชน์เป็นยารักษาโรคแล้ว ยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ทางด้านอื่นๆ อีก เช่น นำมาเป็นอาหาร อาหารเสริมสุขภาพ เครื่องดื่ม สีผสมอาหาร สีย้อม ตลอดจนใช้ทำเครื่องสำอาง ดังนั้น สมุนไพรไทยเป็นอีกทางเลือกหนึ่งทางธุรกิจ ที่กำลังได้รับความนิยมทั้งในประเทศและต่างประเทศ ซึ่งกำลังขยายตัวอย่างมาก จนกลายมาเป็นหัวใจหลักของธุรกิจใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นมากมาย

46. ธุรกิจสปาที่ใช้สมุนไพรไทยเป็นจุดขายจะใช้ผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรในขั้นตอนต่างๆ ได้แก่การนวดหน้า การขัดผิว การพอกตัว การอบสมุนไพร การนวดด้วยน้ำมันที่สกัดจากสมุนไพร และการนวดประคบ โดยมีสมุนไพรไทยตัวหลักๆ ที่ใช้ดังนี้

47. สมุนไพรตัวหลักในการทำเป็นผงหรือครีมสำหรับขัดหน้า นวดหน้าและพอกหน้า • ขมิ้นชัน ซึ่งมีคุณสมบัติแก้แพ้ ผิวหนังเป็นผื่นคัน • ส่วนผสมตัวอื่นๆ อาทิ ไพล ขมิ้นอ้อย ว่านนางคำ น้ำผึ้ง เป็นต้น ซึ่งล้วนมีคุณสมบัติในการบำรุง ผิวพรรณให้นุ่มนวล และขาวผ่องใส • รวมทั้งน้ำแตงกวา มีคุณสมบัติดูดสิ่งสกปรกใต้ผิวหนัง และบำรุงผิว ให้สดชื่น

48. สมุนไพรที่ใช้สกัดน้ำมัน (essential oil) เพื่อใช้นวดตัว • ได้แก่ ขมิ้นชัน ขมิ้นอ้อย ตะไคร้ ผิวมะกรูด ไพล ว่านนางคำ เป็นต้น • ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยบำรุงผิวพรรณ และแก้อาการปวดเมื่อย

49. สมุนไพรที่ใช้ในการพอกตัว ขัดผิว • ได้แก่ โคลนขาว ไพล ขมิ้นอ้อย ขมิ้นชัน มะขามเปียก เกสรดอกไม้ น้ำผึ้ง เป็นต้น • ซึ่งจะช่วยขจัดเซลล์ที่ตายแล้ว และสิ่งสกปรกใต้ผิวหนัง รวมทั้งช่วยบำรุงผิวพรรณให้อ่อนนุ่ม สดชื่น และผ่องใส

50. สมุนไพรที่ใช้ในการอบตัวสมุนไพรที่ใช้ในการอบตัว ได้แก่ เกสรดอกไม้ทั้ง 5คือ มะลิ กุหลาบ ดอกบัวหลวง พิกุล และบุนนาค รวมทั้งเกสรดอกไม้ชนิดอื่นๆ เช่น รสสุคนธ์ รวมทั้งการบูร เป็นต้น ซึ่งจะช่วยขับสิ่งสกปรกภายใต้ผิวหนัง ละลายไขมัน บำรุงผิวพรรณให้ผ่องใส