Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. BUDOWA KOŚĆI

3. SPIS TREŚCI: Funkcje szkieletu – slajd 3 Układ ruchu człowieka – slajd 4 Tkanka kostna – slajdy 5, 6 Tkanka chrzęstna – slajd 7 Budowa kości długiej – slajdy 8, 9, 10 Budowa chemiczna kości – slajd 11 Proces kostnienia – slajd 12 Podział kości ze względu na kształt – slajdy 13, 14, 15 Choroby kości – slajd 16, 17 Higiena układu kostnego – slajd 18 Bibliografia i netografia – slajd 19

4. Funkcje szkieletu: • rusztowanie całego ciała, • przyczep dla mięśni, • wzrost organizmu, • ochrona dla narządów wewnętrznych, • rola krwiotwórcza, • magazynowanie soli mineralnych.

5. 2. Układ ruchu człowieka. Bierny układ ruchu składa się z kości, stawów i wiązadeł. Nie uczestniczy on aktywnie w wykonywaniu ruchów. Czynny układ ruchu stanowią mięśnie przyczepione do szkieletu, których skurcze powodują przemieszczanie kości.

6. 3. Tkanka kostna. Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i kostnej. Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej. Charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych (a) koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne. Miedzy blaszkami, w jamkach kostnych (b), rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne. a b • Zdjęcie mikroskopowe tkanki kostnej • kanały Haversa • osteocyty

7. Podstawowymi typami komórek kostnych są: • osteocyty - są to dojrzałe komórki. • osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości. • osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu miejsca złamania. Budowa tkanki kostnej a b c d e • naczynie krwionośne • kanał Haversa • jamki kostne z osteocytami • okostna • jama szpikowa

8. 4. Tkanka chrzęstna. Zdjęcie mikroskopowe tkanki chrzęstnej. Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców. W substancji międzykomórkowej (a) znajdują się zaokrąglone zwykle komórki chrzęstne (b); czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne. a b

9. 5. Budowa kości długiej. • nasada kości • trzon kości • okostna • jama szpikowa • istota zbita • istota gąbczasta a a b c d e f

10. Nasada kości górna i dolna – są to zakończenia kości długich. Trzon kości – środkowa część kości długiej. Okostna – włóknista błona ochraniająca kość. Jest ona ukrwiona i unerwiona. Znajdują się tu osteoblasty – komórki kościotwórcze. Dlatego też okostna odgrywa ważną rolę w procesie wzrostu kości i jej odbudowy po złamaniach. Jama szpikowa – jest to przestrzeń wewnątrz trzonu kości wypełniona szpikiem kostnym. Czerwony szpik kostny jest odpowiedzialny za produkcję wszystkich rodzajów komórek krwi. U niemowląt cały szpik kostny jest czerwony. Wraz z wiekiem szpik w trzonie kości zmienia się w żółty (gromadzi tłuszcze) i przestaje pełnić funkcje krwiotwórcze. Szpik czerwony znajduje się w nasadzie kości długich i kościach płaskich. Istota zbita – jest to rodzaj tkanki kostnej. Jest ona twarda i bardzo wytrzymała. Buduje trzon kości. Istota gąbczasta – tkanka kostna bardziej miękka i elastyczna. Występuje w nasadach kości długich.

11. Tkanka kostna zbita Tkanka kostna gąbczasta b c d Budowa wewnętrzna kości okostna kanały Haversa tkanka kostna zbita tkanka kostna gąbczasta osteocyty szpik kostny a e f

12. 6. Budowa chemiczna kości. • Kości zbudowane są z dwóch rodzajów substancji: • osseina – jest to substancja organiczna - białko nadające kości elastyczność. • sole wapnia (głównie węglany i fosforany) – substancja nieorganiczna, dzięki której kość jest twarda i wytrzymała. • O ich obecności można przekonać się wykonując proste doświadczenia: • Jeżeli spalimy kość, pozbawimy ja białka. Otrzymana substancja będzie krucha. • Mocząc kość przez kilkanaście godzin w roztworze kwasu (np. w occie) wypłukamy z niej sole mineralne. Kość straci twardość, będzie giętka.

13. 7. Proces kostnienia. Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej, następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta, szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej odporne, w starości zaś łamliwe.

14. 8. Podział kości ze względu na kształt: • Kości płaskie np.: żebra, łopatka, kości czaszki, miednica. • Kościkrótkie np.: kości nadgarstka, stępu. • Kości długie np.: kość udowa, ramienna, kości podudzia, przedramienia. • Kości różnokształtne np.: kręgi, kosteczki słuchowe.

15. Porównanie kości o różnych kształtach: a.1. a.2. a.1. kości płaskie czaszki, a.2. kość płaska biodrowa b. kości krótkie nadgarstka b.

16. Porównanie kości o różnych kształtach: c. kość długa ramienna d.1. kość różnokształtna kręg d.2. kości różnokształtne kosteczki słuchowe c d.1. d.2.

17. 9. Choroby kości. • Krzywica kości – jest to choroba objawiająca się skrzywieniem kości długich (kończyn). Pierwsze objawy to utrata apetytu, pocenie się, niepokój. Przyczyną tej choroby jest niedobór w pokarmie witaminy D3 jak również zbyt mała ilość promieni słonecznych wpływająca na metabolizm tej witaminy. Występuje u dzieci w okresie intensywnego wzrostu. Kiedyś popularna wśród biedoty miejskiej; dzisiaj raczej rzadka.

18. b. Osteoporoza (zrzeszotowienie kości) – objawia się zmniejszoną wytrzymałością kości, zwiększoną podatnością na złamania. Choroba ta dotyka ludzi starszych. Jej przyczyną jest odwapnienie kości i zanik masy kostnej – rozrzedzenie kości. Tkanka kostna zbita - prawidłowa Tkanka kostna gąbczasta - prawidłowa Tkanka kostna zbita - rozrzedzona Tkanka kostna gąbczasta – zaatakowana osteoporozą

19. 10. Higiena układu kostnego. • Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest: • Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D3. • Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu. • Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji. • Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia. • Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.

20. 11. Bibliografia i netografia: • Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo Nowa Era, • Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, • Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, • Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak, • Villee C. A.:Biologia, PWRiL, • www.wikipedia.pl, • www.encyklopedia.interia.pl • www.wiem.onet.pl