BETA-ADRENERJİK RESEPTÖR BLOKERLERİ

1. BETA-ADRENERJİK RESEPTÖR BLOKERLERİ Doç.Dr.M.Kemal Yıldırım

2. Bu ilaçlar beta-adrenerjik reseptörleri reversibl bir şekilde bloke ederek sempatoadrenal sistem stimülasyonunun veya izoproterenol ve diğer beta-mimetik ilaçların çeşitli yapılar üzerindeki etkilerini kompetetif bir şekilde antagonize ederler.

3. TEMEL FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ • 1.Selektiflik (seçicilik):Beta-blokerlerin çoğu β1 ve β2 reseptörlere karşı aynı derecede yüksek afinite gösterirler ve bunların her ikisini de aynı derecede bloke ederler; bunlara selektif-olmayan (non-selektif) ilaçlar adı verilir. • Β1 reseptörlere selektif etki gösteren ilaçlara kardiyoselektif ilaçlar denir:bisoprolol, atenolol, asebutolol, betaksolol, metoprolol gibi.

4. 2.İntrinsik sempatomimetik etkinlik (İSE):Bazı beta-bloker ilaçlar parsiyel agonisttir;yani beta-reseptörleri duruma göre bloke veya aktive ederler. • İSE’si en yüksek olan beta-bloker pindolol’dür. Diğer İSE’li ilaçlar oksprenolol, asebutolol,karteolol ve seliprolol.

5. Bu tür ilaçların bronkospazma veya periferik spastik damar hastalıklarına ya da kalp blokuna eğilimi olan kimselerde tercih edilmesi tavsiye edilir. • Propranolol’un İSE’si yoktur.

6. 3.Lipofilikliğin derecesi ve buna bağlı farmakokinetik farklar:Başta propranolol olmak üzere,beta-blokerlerin çoğu fazla lipofiliktir. • Bazıları ise hidrofiliktir:Atenolol,betaksolol,bisoprolol, karteolol,nadolol,sotalol.

7. 4.Membran stabilizasyonu:Propranolol ve diğer bazı beta-blokerler, eksitabl hücrelerin sitoplazma membranındaki Na+ kanallarını bloke ederler, böylece memranı depolarizasyona karşı korurlar.

8. 5.Melez(hibrid) etkinlik: • Seliprolol’un β2 agonisti olmasına bağlı vazodilatör ve bronkodilatör etkileri yanında,α2 adrenerejik reseptör bloker etkisi de vardır. • Karvedilol’un α1 adrenerjik reseptör blokeri ve hafif kalsiyum kanal blokeri etkinliği vardır. • Labetolol beta reseptörler yanında α1 reseptörleri de bloke eder.

9. Selektif olmayan beta-blokerlerin farmakolojik özellikleri • Propranolol • Tam bir antagonisttir. • İntrinsik sempatomimetik etkinlik(İSE) göstermez. • Lokal anestezik etki gösterir.

10. 1.Kalp damar sistemi ile ilgili etkileri: • Kalbin kontraktilitesini ve atış hızını azaltır(negatif inotropik ve negatif kronotropik etki). • Kalbin yaptığı işi ve oksijen tüketimini belirgin şekilde azaltır. • Kalpte iletim sistemini yavaşlatır. • Beyin damarları hariç bütün damar yataklarında kan akımını azaltır(β2 bloker etki). • Antitrombositik etki.

11. 2.Bronşlar: • Hava yollarının rezistansında artma yapar(Bronş ve bronşiyollerin β2-reseptörlerini bloke ettiği için). • Astma krizine yol açabilir.

12. 3.Metabolik etkileri: • Lipositlerdeki β1 ve β3 reseptörleri bloke ederek lipolizi inhibe eder. • Hiperglisemiyi azaltır(β2 bloker etki). • İnsülin salgılanmasını inhibe eder(β2 bloker etki). • Hipoglisemi komasının taşikardi,palpitasyon ve titreme gibi ön belirtilerini suprese eder. Hastanın önlem alma olanağı ortadan kalkar.

13. Yüksek dansiteli lipoprotein (YDL) düzeyini düşürür. • Düşük dansiteli lipoprotein (DDL) düzeyini değiştirmez. • T4’ü daha etkin olan T3’e çeviren 5’-deiyodinazı inhibe eder.

14. 4.Renin salgısının inhibisyonu: • Artmış olan renin salgısını inhibe eder. • 5.Santral etkileri: • Fazla lipofilik olduğu için SSS’ne kolayca girer. • Uyuşukluk, bellek bozulması, dezoriyantasyon, halüsinasyonlar, korkulu rüya,uykusuzluk,yorgunluk ve isteksizlik.

15. Kardiyoselektif beta-blokerlerin farmakolojik özellikleri: • Kardiyoselektif ilaçların,selektif olmayanlara göre başlıca üstünlükleri şunlardır: • 1. Astma ve diğer tür obstrüktif akciğer hastalığı olanlarda daha az bronkokonstriksiyon yaparlar.

16. 2. Periferik damar hastalığı olanlarda daha az periferik vazokonstriksiyon ve uçlarda daha az soğuma yaparlar. • 3. Diyabetli kimselerde insülin injeksiyonuna bağlı hipogliseminin normale dönmesini daha az geciktirirler ve hipoglisemi belirtilerini daha az maskelerler.

17. Beta-blokerlerin kullanıldığı yerler: • 1.Hipertansiyon • 2.Angina pektoris • 3.Bazı taşiaritmiler • 4.Akut myokard infartüsünun tedavisi ve infarktüs sonrası proflaksi (sekonder proflaksi):

18. İnfarktüs bölgesinin genişlemesini kısıtladıkları ve • Ventrikül fibrilasyonu insidensini azaltabildikleri saptanmıştır. • 5.Hipertiroidizm: • Antitiroid ilaçlarla yapılan tedaviye yardımcı olarak veya • Cerrahi girişimden önce tek başına

19. 6.Hipertrofik obstrüktif kardiyomyopati:myokardı gevşeterek aorttaki darlığı azaltır. • 7.Kronik konjestif kalp yetmezliği:Yetmezlik halinde oluşan aşırı sempatoadrenal stimülasyonun olumsuz etkilerini önler. • 8.Migren

20. 9.Feokromasitoma • 10.Glokomun lokal tedavisi:Timolol maleat, karteolol, betaksolol ve levobunolol kronik açık açılı glokomda kullanılır. • 11.Anksiyete halleri • 12.Portal hipertansiyon

21. YAN TESİRLERİ: • 1.Gastrointestinal bozukluklar • 2.Bronkokonstriksiyon • 3.Kalp yetmezliği • 4.Sinüs bradikardisi ve A-V blok • 5.Glukoza dayancın azalması:İnsülinin yaptığı hipoglisemiyi,bu olayı tamponlamaya çalışan refleks sempatik etkinliği azaltarak şiddetlendirirler.

22. 6.Lipid metabolizmasının bozulması:Total kolesterol,ÇDDL kolesterolü ve trigliserid düzeyini arttırırlar. • 7.Egzersize toleransın azalması • 8.Periferde kan akımının azalmasına bağlı diğer yan tesirler • 9.Kesilme sendromu ve rebound olayı • 10.SSS ile ilgili yan tesirler

23. 11.Diğer yan tesirler:Beta-blokerler psöriaziform,likenoid veya ekzamatöz cilt lezyonları yapabilirler. • Praktolol göz-deri sendromu yapabilir. • Beta-blokerleri uzun süre kullananlarda %20-25 oranında impotens gelişebilir.

24. Akut beta-bloker zehirlenmesi ve tedavisi: • Hafif olgularda tedavi yapılmaz,gözlem altında tutulur. • Ciddi zehirlenmelerde atropin+beta stimülan ilaç tedavisi yapılır.

25. Kontrindikasyonları • 1.Kalple ilgili durumlar:Ağır bradikardiler,konjestif kalp yetmezliği, 2. ve 3. derece bloklar, düşük debili kalp hastalıkları • 2.Solunum yolu hastalıkları:Bronşiyal astma mutlak, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları nisbi kontrindikasyon • 3.Periferik vasküler hastalıklar

26. 4.Diabetes mellitus • 5.SSS ile ilgili durumlar:Ağır depresif hastalık • 6.Karaciğer ve böbrek yetmezliği • 7.Cerrahi girişimler:Kronik beta-bloker kullanan olgularda cerrahi girişim yapılması gerekirse ilaç kesilmemelidir.

27. 8.Yaş:70 yaşından yukarı hastalarda doz iyi ayarlanmalı • 9.Gebelik: Beta-blokerlerin insanda fötus için güvenli olup olmadığı bilinmiyor. • Etkileşmeler: • İnsülin ve oral antidiyabetiklerin hipoglisemik etkilerini artırırlar. • Simetidin, propranololün presistemik eliminasyonunu inhibe eder, biyoyararlanımını artırır.