Zelfmanagementondersteuning (motivational interviewing) bij patiënten met diabetes type 2

1. Zelfmanagementondersteuning (motivational interviewing) bij patiënten met diabetes type 2 Renate Jansink, adviseur Stichting OOGG 2 april 2014

2. Diabetes type 2 • 1 miljoen mensen met diabetes type 2 • Gezonde voeding en beweging  dalingbloeddruk, cholesterol, HbA1c en hart- en vaatzieken • Adviezen gezonde voeding en beweging in nationale richtlijnen • 2 stuks fruit, 200 gram groenten, 30 min. matig tot intensieve beweging, max. 10% verzadigd vet van dagelijkse energie inname • Opvolgen richtlijnen laat te wensen over: roken 43%, alcohol 31%, beweging 74%, voeding 73% (Heiligers et al. 2012)

3. Misperceptie • Vraagstelling • Hoeveel mensen met diabetes type 2 hebben misperceptie en heeft dit effect op bereidheid om te veranderen? • Methode • 521 mensen met diabetes type 2 leefstijlvragenlijst ingevuld • Resultaten • Misperceptie groter dan in Nederlandse bevolking • Misperceptie: • Belemmert bereidheid tot leefstijlverandering

4. Misperceptie • Conclusie/ discussie • Eerste stap: is er misperceptie over gezonde leefstijl? Per leefstijlaspect uitvragen. • Tweede stap: bij misperceptie patiënten bewust maken van ongezonde leefstijl • Derde stap: bereidheid tot gedragsverandering bepalen • Belangrijkheid • Vertrouwen • Agenda setting: focus en structuur leiden tot concreet actieplan

5. Diabeteszorg • Diabeteszorg hoofdzakelijk in huisartsenpraktijk • Controle 4 keer per jaar • Praktijkondersteuner (POH) ondersteunt leefstijlveranderingen naast o.a. meten van glucose, bloeddruk, bespreken van complicaties, medicatie.

6. Knelpunten • Vraagstelling • Welke knelpunten ervaren POH’ers bij leefstijladvisering tijdens diabetes consulten? • Methode • 12 interviews met POH’ers • Geanalyseerd op patiënt-, praktijkondersteuner-, en praktijkniveau • Resultaten • Knelpunten patiënten: beperkte kennis gezonde leefstijl, inzicht in eigen gedrag, weinig motivatie te veranderen, verandering te behouden • Knelpunten POH: gebrek aan gesprekstechnieken • Knelpunten praktijk: tijdgebrek voor leefstijladvisering

7. Knelpunten • Conclusie/ discussie • Praktijkondersteuners geven vaak ongevraagd advies  weerstand patiënt • Praktijkondersteuners oplossingsgericht / gedreven, lopen patiënt voorbij • weerstand patiënt • Veel knelpunten kunnen opgelost worden met Motivational Interviewing (MI)

8. Diabetesprogramma • Training motivational interviewing  4 middagen • Diabeteszorg structureren • Agenda setting • Diabetes protocol • Sociale kaart • Reminders/ feedback voor behoud • Instructiekaart, record keeping • Vervolg bijeenkomst, telefonische feedback

9. Motivational interviewing Directieve persoongerichte gespreksstijl, bedoeld om verandering van gedrag te bevorderen door ambivalentie ten opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen (Miller en Rollnick 2002) • Vijf methoden • Open vragen • Ondersteunen en bevestigen • Samenvatten • Uitlokken veranderingsuitspraken • Reflectief luisteren • Vier principes • Empathie uitdrukken • Discrepantie ontwikkelen • Meeveren met weerstand • Zelfeffectiviteit ondersteunen

10. Uitgang Voorbeschouwing Terugval Overweging Volhouden Voorbereiding Actie Stages of change

11. Vraagstellingen • Welk effect heeft het diabetesprogramma op de uitkomstmaten van de patiënt? • Welk effect heeft het diabetesprogramma op de vaardigheden van praktijkondersteuners in motivational interviewing één jaar na training?

12. Studie design • Gerandomiseerde gecontrolleerde trial • 70 huisartsenpraktijken met POH • 940 mensen met diabetes type 2 • < 80 jaar • HbA1c > 7% • BMI > 25 kg/m2 • Duur: 14 maanden • Uitkomstmaten patiënt • HbA1c, bloeddruk, cholesterol en BMI • Leefstijl: fruit, groenten, vet, beweging en alcohol • Kwaliteit van leven • Bereidheid van patiënt om te veranderen

13. Resultaten • Geen effect op patiëntuitkomsten • HbA1c, bloeddruk, cholesterol en BMI • Voeding en beweging • Kwaliteit van leven • Bereidheid van patiënt om te veranderen • Andere onderzoeken • Koelewijn et al. 2009 en Heinrich et al. 2010: geen effect van MI op HbA1c, leefstijl, KvL en klinische parameters • MI wel effectief bij leefstijlveranderingen • Martins et al. 2006 review MI bij diabetes patiënten effectief • Hoe MI in dagelijkse praktijk implementeren?

14. Vraagstellingen • Welk effect heeft het diabetesprogramma op de uitkomstmaten van de patiënt? • Welk effect heeft het diabetesprogramma op de vaardigheden van praktijkondersteuners in motivational interviewing één jaar na training?

15. MI vaardigheden • 340 video opnames (5 diabetes consulten per POH) • voor- en nameting • Slechts 2 van de 24 MI technieken zijn verbeterd • Patient uitnodigen over gedragsverandering te praten • Patient zijn/haar vertrouwen om te veranderen inschatten • Duur van consult, tijd dat leefstijl bediscussieerd is en bereidheid om te veranderen positief gecorreleerd met toepassen van MI

16. Conclusie • Diabetesprogramma heeft zorg niet verbeterd • Geen effect op patiëntuitkomsten • Nauwelijks effect op MI vaardigheden van POH na 1 jaar

17. Verklaringen • Goede diabeteszorg in Nederland • Doorlooptijd studie te kort? • Training toch te summier? • Setting meer focussen; aparte MI spreekuren • MI mogelijk meer geschikt voor minder complexe aandoeningen • Programma niet voor iedereen geschikt • Niet alleen op motivatie richten, maar ook sociale/omgevingsaspecten

18. Voorstel vervolgonderzoek • Doelgroep: diabetes, maar eventueel ook CVRM en COPD enz. • Training: • Praktijkondersteuners trainen in MI (vier middagen + coaching op de werkplek, feedback, reminders) • Ook huisartsen trainen? • Agenda setting • Praktijkuitvoering: • Aparte MI consulten  meer tijd voor MI / iemand als individu i.p.v. patiënt behandelen • Wie doet diabetes metingen (glucose, gewicht, bloeddruk enz.)? Mogelijk praktijkassistente (schakelconsult)? • Partner van patiënt bij MI consult betrekken (sociaal component)?

19. Dank voor uw aandacht Contactgegevens Renate Jansink Email: r.jansink@oogg.nl Telefoon: 0488-417400