APLİKASYON

1. APLİKASYON Plan ve projeler üzerindeki bilgilerin yerine işaretlenmesi işlemine aplikasyon denilmektedir. Aplikasyon için hem haritada hem de arazide belli olan ortak noktalardan yararlanılır. Bu ortak noktalar, genellikle haritanın yapımı sırasında tesis edilmiş olan nirengi ve poligon noktalarıdır. Belli noktalar uzakta kalıyorsa ya da yeterli sıklıkta değilse yeni nirengi ve/veya poligon noktaları tesis edilir. Bazı durumlarda aplikasyon için, haritada ve zeminde belli olan bina köşeleri, duvar, elektrik ve telefon direkleri gibi detay noktalarından da yararlanılabilir. Bu şekilde yapılan aplikasyonun inceliği de düşük olur. Aplikasyon işlemi, mevcut donanıma bağlı olarak prizmatik ya da kutupsal yöntemle yapılır.

2. BİR NOKTANIN APLİKASYONU Haritadaki bir noktanın arazide aplikasyonu için, haritada ve arazide belli olan A ve B gibi 2 noktadan yararlanılır. Nokta hangi yönteme göre aplike edilecekse, yöntemine uygun olarak bir aplikasyon krokisi hazırlanır. Aplikasyon krokisi üzerindeki gerekli değerler, proje gereği verilmiş olabilir ya da projede belli olan bilinen değerlerden (örneğin, koordinatlardan) hesaplanabilir. Proje gereği sayısal değer verilmemişse aplikasyona esas oluşturacak değerler haritadan doğrudan doğruya okunur ya da haritadan okunan başka değerlerden (örneğin, koordinatlardan) hesaplanır.

3. BİR NOKTANIN APLİKASYONU Kutupsal koordinat yöntemine göre aplikasyon Dik koordinat yöntemine göre aplikasyon

4. Kutupsal Koordinat Yöntemine Göre Aplikasyon Bir noktanın kutupsal koordinat yöntemine göre aplikasyonunda, aplikasyon elemanları s kenarı ile β açısıdır. Açıların harita üzerinde yeterli incelikte ölçülmesi pek mümkün değildir. Bu nedenle proje gereği β açısı biliniyorsa ya da proje gereği verilenlerden hesaplanabiliyorsa bu yöntemin kullanılması uygun olur. β açısı bilinmiyorsa, A ve B noktalarının bilinen koordinatları ile P noktasının haritadan okunan koordinatları kullanılarak 4. temel ödevden β açısı, 2. temel ödevden de s kenarı hesaplanarak aplikasyon elemanları (β ve s ) elde edilmiş olur.

5. Kutupsal Koordinat Yöntemine Göre Aplikasyon Plan üzerinden açı ölçmek suretiyle aplikasyon yapma zorunluluğu varsa; A noktası, s uzunlukları mümkün olduğunca kısa olacak şekilde seçilmelidir. Noktanın aplikasyonu için A noktasına total station aleti kurularak, AB doğrusu ile βaçısı yapan doğrultu, daha sonra anlatılacak olan yönteme göre aplike edilir. Aplike edilen bu doğrultu üzerinde de s uzaklığı kadar ölçülerek noktanın aplikasyonu yapılır.

6. Dik Koordinat Yöntemine Göre Aplikasyon Noktanın prizmatik yönteme göre aplikasyonunda, harita üzerinde aplike edilmek istenen P noktasından AB doğrusuna dik inilir, dik ayağı ve dik boyu ölçülür. Arazide A ve B noktalarına birer jalon dikilir, A noktasından itibaren haritadan alınan dik ayağı kadar ölçülerek P’ noktası belirlenir. P’ noktasından prizma ile AB doğrusuna dik çıkılarak, dikin üzerinde haritadan alınan dik boyu kadar ölçülerek P noktası işaretlenir.

7. BİR AÇININ APLİKASYONU Dik açıların aplikasyonu, prizma ile dik çıkmak suretiyle yapılır. Herhangi bir açının aplikasyonu söz konusu olduğu zaman bir teodolitin kullanılması gerekir. AB doğrusu arazide işaretlenmiş iken A noktasındaki β açısının aplikasyonu için teodolit A noktasına kurularak, B noktasına bakılarak okunan doğrultuya, duruma göre β açısı kadar eklenir ya da çıkartılır. Elde edilen doğrultu, yatay bölüm dairesinde okununcaya kadar alet döndürülür ve gözlem ekseni doğrultusunda belli bir uzaklıkta bir P1 noktası işaretlenir. Aletteki eksen hatalarından kurtulmak için açılar, 2 dürbün durumunda ölçüldüğü için aplikasyonun da 2 dürbün durumunda yapılması gerekir.

8. BİR AÇININ APLİKASYONU P1 noktası işaretlendikten sonra BAP1 açısı, her iki dürbün durumunda tekrar ölçülür. Her iki dürbün durumunda yapılan okumaların ortalaması olarak bulunan açı, β dan farklı bir β1 açısı olacaktır. Δβ = β – β1 β açısına uygun P noktasını bulmak için P1 noktasının, Δd=(s. Δβ)/ρ kadar kaydırılması gerekir. Beklenen işlemde incelik aranmıyorsa, dürbünün iki durumunda aplike edilen iki noktanın ortası alınarak da açı aplike edilebilir.

9. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu 1. Durum: • Binanın 4-3 cephesi, BC sınırına paralel ve uzaklığı a dır. 1 köşesinin AB sınırına uzaklığı b dir. Dikdörtgen şeklindeki binanın kenar uzunlukları p ve q olduğuna göre bina köşelerinin aplikasyonu isteniyor. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon

10. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon Kontrol: Köşegen kontrolü ile a ve b uzunlukları arazide ölçülerek aplikasyonun kontrolü yapılır. İşlem sırası: AB cephesi üzerinde D1 ve D2 gibi iki noktadan b kadar dik çıkılarak AB cephesine paralel d1 doğrusu oluşturulur. Burada D1-D2 > p olmalıdır. Aynı işlem BC cephesi üzerinde alınan D3 ve D4 noktalarında yapılarak BC kenarına a+p uzaklığında d2 doğrusu oluşturulur. Burada D3-D4 > q olmalıdır. d1 ve d2 doğrularının kesim noktası 1, arazide jalonlarla belirlenir. 1 noktasından itibaren d2 doğrusu üzerinde sağa doğru q kadar ölçülerek 2 noktası işaretlenir. 1 ve 2 noktalarından BC doğrusuna dik inilir. Bu dikler üzerinde 1 ve 2 noktalarından p kadar ölçülerek 3 ve 4 noktaları işaretlenir.

11. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon 2. Durum: 1 Köşesinin, AB kenarına uzaklığı b, BC kenarına uzaklığı a dır. 4 noktasının CD kenarına dik uzaklığı a olduğuna göre Kenarları p ve q olan 1234 dikdörtgeninin köşeleri aplike edilecektir.

12. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon • 1 köşesi 1. durumdaki gibi AB doğrusuna b uzaklığındaki doğru ile BC doğrusuna a uzaklığındaki doğruların kesim noktası olarak işaretlenir. • CD doğrusuna a uzaklığında paralel bir doğru oluşturulur. Bu doğru, gergin bir iple belirginleştirilir. • Çelik şeridin sıfırı 1 noktasına çakıştırılır ve şerit, q kadar açılarak bir yay çizilir. Şeridin ipi kestiği nokta, 4 noktasıdır. • Köşegen uzunluğu ifadesiyle hesaplanarak, yay kesişimi şeklinde 2 ve 3 noktaları da belirlenir. 2-3 uzunluğu arazide ölçülerek kontrol yapılır. Kontrol: Aplikasyon bittikten sonra cephe kontrolleri, köşegen kontrolleri, parsel sınırlarına uzaklık kontrolleri yapılır.

13. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon 3. Durum: Koşullar: • Binanın 4-3 cephesi AD kenarına paralel olacak. • Binanın 4-1 kenarının uzantısının BC kenarını kestiği noktanın 1 köşesine uzaklığı b olacak. • Binanın 2-1 kenarının uzantısının AB kenarını kestiği noktanın 1 köşesine uzaklığı a olacak. • Bina dikdörtgen şeklinde ve kenarları p ve q dur.

14. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon • B ve C noktalarından itibaren dikler üzerinde b kadar ölçülerek BC ye paralel bir d1 doğrusu elde edilir. • B den CC’ ye dik inilerek 1-2 ye paralel bir doğrultu elde edilir. Bu doğrultu a aralığının oluştuğu yöndedir. • B den BB’ doğrultusunda a kadar, A dan AD doğrultusunda a kadar ölçerek AB ye paralel bir d2 doğrultusu elde edilir. • d1 ve d2 doğrultularının kesim noktası olan 1 noktası işaretlenir. • 1 noktasından, CC’ ye inilen dik üzerinde p kadar, AD ye inilen dik üzerinde q kadar alınarak 2 ve 4 noktaları işaretlenir. 3 noktası da iki yay kesişimi şeklinde elde edilir. Bu binanın aplikasyonu bağlama yöntemine uygundur. Çünkü a ve b değerleri uzantıya göre aplike edilecektir. Öncelikle bina cephelerinin aplikasyon doğrultularını belirlemek gerekir. 4-3 kenarı AD ye paralel olduğu için 14 ve 23 doğruları AD ye diktir. B ve C den AD ye dik inildiğinde elde edilen doğrultular 1-4 ve 2-3 kenarlarına paralel olur. Bu doğrultular aynı zamanda b aralığının oluştuğu yöndedir.

15. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon 4. Durum: Koşullar: • 1 noktası, durum 3 teki koşullara uymalıdır. • 3-4 cephesinin AB yi kestiği noktanın 4’e uzaklığı c olmalıdır. • 1234 dörtgeni, kenarları p ve q olan bir dikdörtgendir.

16. Basit Ölçme Aletleri İle Vaziyet Planına Göre Aplikasyon • Bu dik üçgenin dik kenarlarının doğrultuları aplike edilecek bina cephelerine paraleldir. AE’ uzatılarak bir hat elde edilir. Bu hat üzerine B den ve C den dik indirilir. Böylece problem, 3. durumdakine benzer olarak çözülür. • Noktalar aplike edildikten sonra gerekli kontroller yapılır. AB kenarı üzerinde bir dik üçgen oluşturulur. Dik üçgenin kenarları q ve c-a dır. hesaplanır. A noktasından itibaren B yönünde e kadar bir uzunluk ölçülerek E noktası bulunur. E noktasındanq uzunluğunda, A noktasından c-a uzunluğunda bir yay kesiştirilerek E’ noktası bulunur. Şekildeki taralı üçgen oluşur.

17. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Bina Temel Noktalarının Güvence Altına Alınması

18. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Bina temelini oluşturan köşe noktaları aplike edildikten sonra ahşap kazık veya demir çubuklarla işaretlenir. Ancak inşaat çalışmalarına başlandığında ve temel kazısı yapıldığında bu noktalar kaybolur. Fakat binanın köşe noktalarını kazının yapıldığı çukur alanda yeniden belirlenip işaretlenmesi gerekir. Bu işlemin kolayca yapılabilmesi için bina cephe doğrultuları güvence altına alınmalıdır. Bina temel noktalarının güvence altına alınması için binaya ait cephe uzantıları, komşu bina cepheleri veya parsel sınırları ile kesiştirilir. Kesim noktalarına kazık veya demir borular çakılır. Bu noktalar, yapılan kazı çalışmalarından etkilenmemeli, toprak altında kalmamalı ve inşaat malzemeleri arasında kaybolmamalıdır. Bunları uzaktan belirgin hale getirmek için tahta kafeslerle çevirmelidir. Bina Temel Noktalarının Güvence Altına Alınması

19. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Kazı yapılıp toprak atıldıktan sonra Y1, Y2, Y3 ve Y4 köşe kazıkları kaybolacaktır. Çünkü temel içinde kalıp çalışması yapabilmek ve toprak kaymasını önlemek amacıyla kazı alanı biraz geniş tutulacaktır. İnşaat çukurunda bina köşelerini yeniden tespit etmek için cephe doğrultularını temsil eden noktalara jalon dikilerek Y1, Y2, Y3 ve Y4 noktaları çukurda yeniden belirlenip kontrol yapıldıktan sonra işaretlenir. Bina Temel Noktalarının Güvence Altına Alınması

20. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu İp iskeleli inşaat çukuru İp İskelesinin Oluşturulması

21. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu İp İskelesinin Oluşturulması

22. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu İp İskelesinin Oluşturulması Şekildeki binanın köşe noktalarının aplikasyonunu yapmak için CB kenarı üzerinde iki noktadan dik çıkılır. Bu dikler üzerinde 3.25 m alınarak Y3-Y2 hattı belirlenir. Bu hattın, AB doğrusunu kesim noktası B’ belirlenir. B’ den 6.40 m işaretlenerek Y3 tespit edilir. Y3 den BC kenarına dik inilerek F1 noktası bulunur. F1-Y3 dik doğrultusu üzerinde Y3 den itibaren 7.70 m gidilerek Y4 işaretlenir. F1 den itibaren BC doğrultusu üzerinde 11.10 m ölçülerek F2 işaretlenir. F2 den dik çıkılarak Y2 ve Y1 bulunur. Gerekli kontroller yapılarak varsa hatalar düzeltilir ve Y1, Y2, Y3, Y4 noktaları kesinleştirilir. Bina cephelerini güvence altına almak için bir kroki çizilir.

23. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu İp İskelesinin Oluşturulması İnşaat için kazı yapılıp çukur açıldıktan sonra, çizilmiş lan krokiden yararlanarak oluşan çukurun köşelerine, her köşede aynı yükseklikte olmak üzere ve çukurdan en az 1.50 m uzaklıkta, kenarları bina doğrultularına paralel olacak şekilde ip iskelesi çakılır. Bu ip iskelesi üzerinde bina cephe doğrultuları işaretlenir. Bunun için bina cephe doğrultusunu temsil eden doğrunun uçlarına jalonlar dikilir. Prizma ile tahta perde üzerinde doğrultuya girilerek örneğin b1 ve c2 noktaları işaretlenir. Ya da doğrudan doğruya binanın kenar doğrultusunu temsil eden uç noktalar arasına bir ip gerilerek ipin temas ettiği noktalara birer çivi çakılarak, bina doğrultularının ip iskelesini kestiği yerler belirlenmiş olur. Şekildeki a1-b2, b1-c2, c1-d2, d1-a2 noktaları arasına ip gerilerek bina köşe noktaları belirlenir.

24. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Bina başlangıç seviyesi çoğunlukla zemin katın tamamlanmış üst yüzeyidir. İp iskelesi bu yüzeye göre kurulmalıdır. Bu seviyeye aynı zamanda su basman seviyesi de denilmektedir. Su basman seviyesi, imar yönetmeliği esaslarına göre göre belirlenir. Bu seviye aynı zamanda arazinin topografik durumuna da bağlıdır. İp İskelesinin Oluşturulması

25. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon ÖRNEK ABCD parseli içine dikdörtgen şeklindeki 1234 binası aplike edilecektir. Koşullar: • Binanın 3-4 cephesi DA kenarına paralel, • Binanın 4-1 cephesinin uzantısının BC kenarını kestiği nokta ile 1 noktası arasında uzaklık 7m, • 1-2 Kenarının uzantısının AB kenarını kestiği nokta ile 1 arasındaki uzunluk 6m.

26. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon (CC’)= (AD)+100±200=180,4472g (CC’)=(CE)=(BF)

27. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon ÖRNEK

28. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon Kontrol

29. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon 1 noktası başlangıç olmak üzere kapalı poligon geçkisi şeklinde 2,3 ve 4 noktalarının da koordinatları hesaplanır.

30. Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon Kutupsal Aplikasyon Elemanlarının Hesabı

31. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

32. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

33. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

34. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

35. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

36. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

37. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

38. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

39. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

40. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

41. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

42. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

43. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

44. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

45. Yapı Köşelerinin Aplikasyonu Vaziyet Planına Göre Koordinat Hesabı Yapılarak Aplikasyon

46. BÜYÜK BİNALARIN APLİKASYONU Günümüzde yapıların karmaşık geometrisi yüksek incelik gerektirir. Bu nedenle ölçme mühendisleri, verilen hoşgörü sınırlarına uymak için yapı esnasında daha dikkatli olmalıdırlar. Yani kolon ve ahşap kalıp işlemlerine, gerekli inceliklere sadık kalarak önem vermelidir. Kolonların düzgünlüğü çok önemlidir. Onların eğrilmesi taşıyıcı sistemi önemli ölçüde tehlikeye sokar. Metal konstruksiyon, çelik beton olarak daha yüksek bir incelikle bu saptamalara uygun düşmelidir. Büyük yapılar(kamu binaları), döner merdivenli binalar,kendi otomasyon dereceleri ve diğer aplikasyon istemleri yüksek incelik gerektirir. Büyük yapılar prensip olarak sanayi tesisleridir. Onlar ayrıca incelenecektir. Buradaki açıklamalar çelik betona yöneliktir.

47. BÜYÜK BİNALARIN APLİKASYONU Referans sistemi İskele yapıları için gerekli olan ölçme işleri plaka yapılarından önemli ölçüde ayrılmazlar. Bu bölümde, her iki sistemdeki ölçme çalışmalarının farklılıkları üzerinde durulacaktır. Bu bir yapı kompleksinin , örnek olarak sanayi bölgesinin yapılması mutlaka yapı konum ve yükseklik ağı gerektirir (şekil 1)

48. BÜYÜK BİNALARIN APLİKASYONU • Bu ağdan yararlanarak bütün Jeodezik çalışmalar doğrudan doğruya yapılabilir, veya buradan bir dış referans sistemi aplike edilebilir. Dış referans sisteminin seçimi hakkındaki karar sınır ve ölçme koşullarına bağlıdır. Son yıllarda iskele yapısında yapı içi referans sisteminden aplikasyon da kullanılmaktadır. Çok katlı binalar için iç aplikasyon sistemi uygundur. Şekil 2, yapı ağının sıklaştırması ile bir sanayi yapısı için a,b,c,d dış referans sisteminin türetildiğini göstermektedir. Bu dış referans sistemi öyle yapılmalı ve güvence altına alınmalıdır ki istenildiği zaman yüksek bir incelikle kullanıma hazır olmalıdır. İşaret olarak boru, çivi, muhtemelen ortası çivili ağaç kazık kullanılabilir.

49. BÜYÜK BİNALARIN APLİKASYONU Aşağıdaki ölçme işleri kural olarak yerine getirilmelidir. • 1. Kaba aplikasyon • 2. İnce aplikasyon • 3. Temelde ve katlarda eksen aplikasyonları • 4. Yükseklik aplikasyonu • 5. Montaj ölçmeleri • 6. Yapı kontrol ölçmeleri.

50. BÜYÜK BİNALARIN APLİKASYONU • Kaba Aplikasyon Kaba aplikasyon, kazı çalışmalarının yapılmasına yarar. Şekil 2 kaba aplikasyon için bir aplikasyon planıdır. Bu plan şev ve çalışma sahasını da içerecek şekilde hazırlanmıştır. Şev genişliği hiçbir zaman değiştirmemelidir. Eğimli yerlerde şev üst noktalarını profilden almak gerekir. Yapı çukurunun şev üst noktalarının köşe noktaları kazıklarla işaretlenir ve arazi yükseklikleri belirlenir. Yükseklik listesinde noktaların yükseklikleri gösterilir. Dış referans sisteminin yükseklikleri de belirlenip bu listeye eklenir. Bu yükseklik listesi aplikasyon planının önemli bir parçasıdır. Böylece hem konum aplikasyonu hem de yükseklik