Żywienie w cukrzycy

1. Żywienie w cukrzycy Maria Kowalczyk

2. Cukrzyca łac. diabetes mellitus Definicja WHO: Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów (oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych).

3. Cukrzyca – rys historyczny • 1550 p.n.e. – najstarszy opis stanu sugerującego cukrzycę • 1797 – użycie określenia diabetes mellitus • 1824 – opis śpiączki cukrzycowej • 1889 – odkrycie związku cukrzycy z wyspami Langerhansa • 1921-22 – odkrycie insuliny i zastosowanie w leczeniu cukrzycy • 1980 – pierwsza ludzka insulina rekombinowana

4. Podział cukrzycy • Cukrzyca typu I • Cukrzyca typu II • Cukrzyca wtórna • Cukrzyca ciężarnych

5. Objawy kliniczne • Polidypsja • Poliuria • Oddawanie moczu w ciągu nocy • Chudnięcie • Często wzmożone łaknienie • Zmęczenie • Hiperglikemia • Glukozuria

7. Przyczyny cukrzycy • Zmniejszenie wydzielania insuliny przez komórki beta wysp trzustki • Zwiększenie insulinooporności tkanek • Uwarunkowania genetyczne upośledzenia funkcji komórek beta trzustki (cukrzyca typy MODY) lub działania insuliny • Choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki (np. mukowiscydoza) • Endokrynopatie • Leki • Zakażenia (np. CMV)

8. Epidemiologia • Zasięg choroby przekracza 1% ogółu społeczeństwa • Zwiększa się we wszystkich grupach wiekowych • 50-60% przypadków to cukrzyca znana, pozostałe – cukrzyca nieznana (nierozpoznana) • Zapadalność na cukrzyce w Polsce (na 100000 osób) • Typu I >9 • Typu II 200 • Innego typu 3,6

9. Sposoby leczenia • Leczenie dietetyczne • Wysiłek fizyczny • Leczenie farmakologiczne • Doustnymi lekami hipoglikemizującymi • Insuliną 4. Edukacja terapeutyczna

10. Alternatywne metody leczenia • Przeszczepienie trzustki • Przeszczepienie wysp Langerhansa • Inne sposoby podawania insuliny • Wszczepialna pompa insulinowa sterowana glikemią

11. Leczenie dietetyczne • Regularne posiłki • Równowaga w kaloryczności posiłków każdego dnia • Zmniejszenie kaloryczności posiłków w przypadku nadwagi i otyłości • Zbilansowanie posiłków pod względem udziału składników pokarmowych

12. Zalecenia dietetyczne cukrzyca typu I • Regularność posiłków • Zwiększenie kaloryczności posiłków • Równomierna dystrybucja podaży węglowodanów • Uwzględnienie przekąsek • Dodatkowa podaż energii przy zwiększonym wysiłku fizycznym

13. Zalecenia dietetyczne cukrzyca typu II • Unikanie węglowodanów prostych • Niekonieczne równomierne rozkładanie podaży węglowodanów • Zmniejszenie kaloryczności posiłków • Stała zredukowana podaż energii • Niekonieczny ustalony czas posiłków • Ograniczanie przekąsek • Ekwiwalent 20 g glukozy na każdą godz. wysiłku fizycznego

14. Podaż energii Dostosowana do masy ciała i wydatku energetycznego każdego dnia • Od 20 do 40 kcal/kg n.m.c. w zależności od wykonywanej pracy • U osób z nadwagą i otyłością zmniejszona o 250-500 kcal/d

15. Podaż energii

16. Liczba posiłków • Cukrzyca typu I • nie mniej niż 5/d • Cukrzyca typu II • nie musi przekraczać 3/d

17. Skład diety • Białko: • 15-20% całkowitej dostarczonej energii • 0,8-1 g/kg m.c./d. • Preferowane białko roślinne, drób i ryby

18. Skład diety c.d. • Tłuszcze: • <30% c.d.e. • Nasycone <10% • Wielonienasycone 7-10% • Jednonienasycone <10% • Cholesterol <300 mg/d

19. Skład diety c.d. • Węglowodany • 50-60% c.d.e. • Wyeliminować węglowodany proste • Niski indeks glikemiczny • Owoce i jarzyny • Błonnik ok. 15 g/d • Pojęcie „jednostki chlebowej”

20. Nieodżywcze środki słodzące • Niezalecane, aczkolwiek niekiedy konieczne • Fruktoza, sorbitol, mannitol, ksylitol, aspartam, sacharyny

21. Zalecenia żywieniowe • Codziennie (malejąco): • Chleb razowy, makarony, kasze, ryż, ziemniaki, zboża • Owoce, warzywa • Margaryny miękkie, oleje roślinne, oliwa • Chudy ser, jogurty naturalne, mleko 0,5-2%

22. Zalecenia żywieniowe c.d. • Kilka razy w tygodniu (malejąco): • Chude ryby • Chudy drób, wędliny drobiowe • Jaja (białko jaja) • Cielęcina

23. Zalecenia żywieniowe c.d. • Kilka razy w miesiącu (4-5x): • Mięso wieprzowe, mięso wołowe • Wędliny wieprzowe • Masło • Kilka razy w roku lub wcale: • Kremy, torty, słodkie ciasto • Czekolada i inne słodycze

24. Europejskie zalecenia dietetyczne • Zalecenia Grupy Badawczej do Spraw Cukrzycy i Żywienia Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Cukrzycątraktują o roli: • NNKT • Indeksie glikemicznym • Antyoksydantach • Aktywności fizycznej • Unikania protein

25. Europejskie zalecenia dietetyczne • Zalecenia krajowych organizacji diabetologicznych państw członkowskich (np. Francja, Szwecja, Wielka Brytania) dotyczą: • Udziału procentowego składników odżywczych • Udziału procentowego różnych typów kwasów tłuszczowych

26. Dieta w schorzeniach towarzyszących • Zalecana dieta może być nietolerowana, gdy schorzeniami towarzyszącymi cukrzycy są: • Anoreksja • Biegunka • Nudności, wymioty • Nie należy podawać zwykłej dawki insuliny (zmniejszyć o 30-50%) • Indywidualnie rozpatrywać plan żywieniowy

27. Edukacja żywieniowaProgram szkoleń • Zapotrzebowanie energetyczne • Składniki pokarmowe • Wymienniki • Rozkład energii • Porcje wagowe • Planowanie jadłospisu • Profilaktyka powikłań

28. „ Kto więcej wie o cukrzycy, żyje dłużej” < Joslin >

29. Dziękuję za uwagę!