ATIKLAR

1. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ (İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRE BAŞKANLIĞI) ATIKLAR HAZIRLAYAN: ELİF DELİBAŞI

2. ATIK :Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan EK-1’de yer alan sınıflardaki herhangi bir madde, EK-1 ATIK SINIFLARI • 1- Son kullanım süresi geçmiş olan ürünler, • 2-Dökülmüş, niteliği bozulmuş yada yanlış kullanıma maruz kalmış olan maddeler(örneğin, kaza sonucu kontamine olmuş maddeler ve benzeri), • 3-Aktiviteler sonucu kontamine olmuş ya da kirlenmiş maddeler (örneğin, temizleme işlemi atıkları, ambalaj malzemeleri, konteynırlar ve benzeri), • 4- Kullanılmayan kısımlar (örneğin, bozuk piller ve bitik katalizörler) • 5-Yararlı performans gösteremeyen maddeler (örneğin, kontamine olmuş asitler, kontamine olmuş çözücüler, bitik yüzey işlem tuzları ve benzeri), • 6- Endüstriyel işlem kalıntıları (örneğin, cüruflar, dip tortusu ve benzeri), • 7-Kirliliğin önlenmesi işlemlerinden kaynaklanan kalıntılar (örneğin, yıkama çamurları,filtre tozları, kullanılmış filtreler ve benzeri), • 8- Makine/yüzey işlemleri kalıntıları (örneğin, torna atıkları, frezeleme kırıntıları vb), • 9-Hammadde çıkarılması ve işlenmesinden kaynaklanan kalıntılar(örneğin, petrol sahası slopları, madencilik atıkları ve benzeri), • 10-Saflığı bozulmuş materyaller (örneğin, PCB'lerle kontamine olmuş yağlar vb), • 11-Sahibi tarafından kullanılmayan ürünler(örneğin,tarımsal,evsel,ofis,ticari ve market kalıntıları ve benzeri), • 12-Arazi ıslahı ve iyileştirilmesi faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan kontamine olmuş madde, materyal ve ürünler.

5. BU YÖNETMELİK İLE; • Bakanlık (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı), • Mülki idareler, (Valilik, İl Özel İdaresi) • Belediyeler, • Hammadde üreticileri, Malzeme üreticileri, • Ambalaj üreticileri, Dolumcular, • İthalatçılar, Dağıtım kuruluşları, • Perakende satıcılar, • Tüketiciler dahil olmak üzere ambalaj ile ilgili olabilecek tüm toplum kesimlerine sorumluluklar yükleniyor.

6. GENEL İLKELER • Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması • Atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması • Çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve proseslerin kullanılması • Atıkların kaynağında ayrı toplanması • Atıkların taşıma lisanslı araçlar ile taşınması • Atıkların lisanslı bir tesis tarafından bertaraf edilmesi veya geri kazanılması • Atıkların en yakın ve en uygun tesiste bertaraf edilmesi • Atıkların yetkisiz kişi, kurum/kuruluşlar tarafından toplanmaması • Çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması • Atıklardan kaynaklanan zararlardan dolayı müteselsil sorumluluk

7. ATIK YÖNETİMİ Atığın; – toplanması, – taşınması, – geri kazanılması, – bertaraf edilmesi, – bertaraf sahalarının kapatılma sonrası bakımı, – bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesi işlemlerini kapsayan bir faaliyetler bütünüdür.

8. SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLAR Dört ana başlık altında toplanmıştır. I-EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR -Genel Atıklar -Ambalaj Atıkları II-TIBBİ ATIKLAR -Enfeksiyöz Atıklar -Patolojik Atıklar -Kesici-Delici Atıklar III-TEHLİKELİ ATIKLAR IV-RADYOAKTİF ATIKLAR

9. I-EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR SARI POŞET Katı atıklarımızın çoğunluğunu oluşturduğu için geri dönüşümü mümkün olanları MAVİ ÇÖP TORBALI KUTULARA ATMALIYIZ! Olmayanları SİYAH/SARI ÇÖP TORBALI KUTULARA ATMALIYIZ! GERİ DÖNÜŞÜM/ MAVİ TORBA (AMBALAJ ATIKLARI)  KAĞIT KARTON PLAST İK MUKAVVA ALÜMİNYUM FOLYO ve KUTULAR Geri dönüşümde örnekler • Atık Kağıtlar İle Yapılan Üretimler;Dış ambalaj kutuları ( buzdolabı, T.V. Vb.),Kromo karton (ilaç, deterjan ve diğer ambalaj kutuları),Temizlik kağıtları (peçete,mendil, tuvalet kağıdı vb.),Yazı kağıtları (defter, kitap),Yumurta kartonları,Çatı kaplamaları . • 1 ton kullanılmış kağıt geri kazanıldığında16 adet çam ağacı kesilmesi engellenmiş olur. • 1 ton metal atığın geri kazanımı sonucu 1.300 kg hammadde tasarrufu sağlanır •  1 Cam şişe doğada 4000 yıl,plastik 1000 yıl, kola kutusu 10-100 yıl süre ile yok olmaktadır. • 1 ton camın geri kazanımı sonucu 100 lt petrol tasarrufu sağlanmaktadır • 1 ton plastik geri kazanıldığında 14.000 kwh enerji tasarrufu yapılmış olur. • 1 lt atık yağ 1 milyon litre içme suyunu kirletebilmektedir.(Geri dönüşümü biyodizel olmaktadır)  GERİ DÖNÜŞÜM/ SİYAH TORBA Büro Atıkları Doktor Odası Atıkları Hemşire Odası Atıkları Yiyecek Atıkları Mutfak Atıkları Depo, Ambar Atıkları Tehlikeli Ve Tıbbi Olmayan Geri Dönüşümsüz Atıklar Cam Kumbarası İç Mekan Kutusu

10. II-TIBBİ ATIKLAR Mikrobiyolojik laboratuvar atıklarını, Kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneleri,Kullanılmış ameliyat giysilerini,Diyaliz atıklarını,Karantina atıklarını, Bakteri ve virüs içeren hava filtrelerini, Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneleri, Vücut parçaları, organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar v.b.ni, (insani patolojik atıklar), Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşlerini,  Enjektör iğnelerini, İğne içeren diğer kesicileri,Bistürileri,Lam-lameli,Kırılmış diğer cam v.b. nesneleri,  kapsamaktadır. -Enfeksiyöz Atık Karantina ve izolasyon üniteleri atıkları,Mikrobiyolojik ve serolojik araştırmalarda oluşan enfekte laboratuvar atıkları,Enfeksiyon potansiyeline sahip, insan kanı veya insan salgısı bulaşmış enjektör veya kesici ve deliciler gibi (iğneler,enjektörler, neşterler, bistirüler) malzeme içeren atıklar Risk gurubunda bulunan hastaların işlem gördüğü diyaliz üniteleri atıkları bakteri ve virüs içeren güvenlik kabinleri filtreleri. -Patolojik Atık Bu atık türlerinin sadece enfeksiyonları önlemek amacı ile değil,ahlaki nedenlerden dolayı da özel işleme tabi tutulmaları gerekir:Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tıp gibi yerlerden kaynaklanan vücut parçaları vb. (organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar)Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri,Kan ve kan şişeleri,Potansiyel enfekte olmuş hastalardan kaynaklanan diğer vücut salgıları. -Kesici-Delici Atık Sağlık hizmetlileri ve çevre için önemli risk oluştururlar: İğne, Hipodermik iğneler, Bistüri ve diğer bıçaklar,İnfüsyon setleri,Testere, Kırılmış cam parçaları, Çiviler.

11. Tıbbi atık torbaları, normal servisler,poliklinikler,tedavi odaları, invasiv girişim odaları, yoğun bakım üniteleri,ameliyathane ve hemodiyaliz ünitesi ile ofis alanları dışındaki tüm alanlarda bulundurulmalıdır.Hasta bakım hizmeti verilen alanlarda(hasta odası, muayene ve tedavi odaları,ameliyathane, hemodiyaliz vb.) kesici delici alet kutusu konmalıdır. Temizlik ekipmanı, koruyucu giysiler, Atık Torbaları ve Konteynerler geçici atık depolarına yakın yerlerde depolanırlar. Tıbbi atıkların bertaraf edilmesi belediyeler ve belediyelerin gözetimindeki özel sektör tarafından yakılarak bertaraf edilmekte veya sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilmektedir.

12. III-TEHLİKELİ ATIKLAR • Tehlikeli atık sayılan, laboratuardaki cihazlardan çıkan sıvıların , PH kontrolü yapılıp ASKİ deşarj kriterlerine uygun hale getirildikten sonra kanalizasyona verilmesi sağlanmalıdır. • Ağır metal içeren sıvı atıklar hiçbir işlem yapılmaksızın yetkili (Çevre Bakanlığı lisanslı) firmalara tutanakla teslim edilmelidir. • Piller için ayrı toplama kapları kullanılarak ilgili kuruma (TAP: Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Deneği) teslim edilmelidir. Geri dönüşümde örnekler: • Pilin yapımı için harcanan enerji aynı pilin ürettiği enerjinin 50 katıdır(şarjlı pil kullanılmalı) •  Röntgen banyo suları, özel toplama yetkisi olan firmalara, değerlendirilmek yada bertaraf edilmek üzere teslim edilmelidir. • Kullanım süresi dolan ilaçlar, ihale sürecinde firmalara konulan şart gereği,aynı ilaç firmasına iade edilmelidir.

13. IV-RADYOAKTİF ATIKLAR • Radyoaktif atıklar, radyoaktif madde içeren malzeme veya ilaçların atık ya da artıklarından oluşmaktadır. Yarılanma sürelerine/ömürlerine göre kurşundan yapılan kapalı, sızdırmaz kaplar içine kapatılarak, tercihen toprak altında bekletilerek aktiviteleri azaltılır ya da zararsız hale getirilmektedir. • Atıkların ayrıştırılması sonunda geriye kalan veya şartlara göre ayrıştırılamayan kısmı yakılarak imha edilmektedir. Bu atıkların %50’si karbonlu bileşiklerden oluştuğu için, 3. sınıf yakıt olarak kabul edilebilir. Bunların yakılmasında elde edilen ısı değişik amaçlarla, özellikle toplu ısıtmalarda kullanılabilmektedir

14. GERİ KAZANIMIN YARARLARI Atık miktarı ve hacmi azalır.Depolama sahalarının kullanım ömrü uzar.Hammaddeden tasarruf sağlanır. Doğal kaynaklar korunur. Enerjiden tasarruf edilir.Çevreye duyarlılık artar.Geleceğe yatırım yapılır.

15. Atık Yönetimi Hiyerarşisi ÖNLEME GERİ KAZANIM ÖNLEME GERİ KAZANIM BERTARAF ( DÜZENLİ DEPOLAMA ) GELENEKSEL ATIK HİYERARŞİSİ ATIK HİYERARŞİSİ 2020 HEDEFİ • HİYERARŞİ İSTİSNALARI : • Bazı atıkların geri kazanımı ya da işlenmesi konusunda izin bulunmamaktadır. Atığınzorunlu olarak bertaraf edilmesi (yok edilmesi) gerekir.Örnek: Kalıcı organik kirleticiler (POPS). • Bazı atıklar için mevcut koşullar altında geri kazanıma yönelik bir olanakbulunmamaktadır. • Atıkların geri kazanımı teknolojinin gelişimine bağlıdır.Örnek: Asbest

16. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİNDE ATIKLARLA İLGİLİ ÇALIŞMALARI; ENFEKSİYON KONTROL KOMİTESİ, VE EV İDARESİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ BİRİMLERİ YÜRÜTMEKTEDİR.

17. EV İDARESİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ’NÜN 2011-2012 BAŞARISI Üniversitemiz Hastaneleri için Ekovar Ltd.Şti.ile sözleşme yapılmış olup, çalışmalar bu şirketle sürdürülmektedir.

18. Üniversitemiz Hastaneleri;Tıbbi atıkları için Ankara Büyükşehir Belediyesi ile evsel atıkları için Altındağ Belediyesi ile kağıt atıkları için Altındağ Belediyesi (Çınar Kağıt Ambalaj LTD.ŞTİ.) ile birlikte çalışmalarını sürdürmekte olup, pil atıklar için TAP(taşınabilir pil üreticiler ve tüketiciler derneği) ve bitkisel atık yağlar için Albio-1 A.Ş.ile çalışmalarını sürdürmektedir.

19. ATIKLARLARLA İLGİLİ SORU VE İSTEKLERİNİZ İÇİN TELEFON LİSTESİ ALTINDAĞ BELEDİYESİ TEMİZLİK İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ ATIK GERİ DÖNÜŞÜM BİRİMİ TÜM ATIKLAR İÇİN ARANABİLİR SÜLEYMAN KARABACAK 0312 341 46 01 TIBBİ ATIKLAR İÇİN ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ TAŞERON FİRMA TEK TIBBİ ATIK Telefon: 0312 385 9158 AMBALAJ ATIKLARI İÇİN ALTINDAĞ BELEDİYESİ TAŞERON FİRMA ÇINAR KAĞIT LTD ŞTİ Telefon: 0312 350 61 41 BİTKİSEL ATIK YAĞLAR İÇİN  BİTKİSEL YAĞ ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ (ALBİYOBİR) 0312. 472 12 65 0312. 472 12 66 ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖR İÇİN TAŞINABİLİR PİL ÜRETİCİLERİ VE İTHALATÇILARI DERNEĞİ Telefon: 0 (212) 438 08 25

20. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Ev İdaresi Koordinatörlüğü’ne Altındağ Belediyesi’ne ve Altındağ Belediyesi’nde görevli Çevre Mühendisi Süleyman KARABACAK’a Teşekkürler…

21. KAYNAKLAR www.geridonusum.org www.cevreorman.gov.tr www.cevreonline.com www.enyeşilankara.org www.biltek.tubitak.gov.tr www.gerikazanım.org