Klimaatverandering

Klimaatverandering ANW module klimaatverandering Leerjaar 2012 - 2013

Inleiding - Introductiefilmpje DVD versterkt broeikaseffect - laten zien website www.expeditiebroeikaswereld.nl - In computerruimte werken aan opdrachten bij het onderdeel “broeikaseffect” van de website expeditiebroeikaswereld

Huiswerk: L tekst “broeikaseffect” M opdracht 1 t/m 7 bij “broeikaseffect” Lz tekst “klimaat A-Z” M opdracht 1 t/m 7

H3 Klimaatverandering in perspectief

Oriëntatie • Welke gevolgen kan klimaatverandering in de 21e eeuw hebben voor de mens?

Inleiding H3 • Klassikaal lezen inleiding blz.88

3.1 De geschiedenis herhaalt zich?

2. Invloed natuurlijke factoren

Vulkanisme: • stof • Reflectie • luchttemperatuur lager

Zeestromen: B.v. El Nino Tijdelijke klimaatverandering Neerslagpatronen verstoord

Zonneactiviteit: • Cyclus van 11 jaar • Zon actief bij veel zonnevlekken • Meer straling, warmer op aarde

KNMI • 1e helft 20e eeuw: • hogere temperatuur door: • Geringe vulkanische activiteit • Toename zonneactiviteit • Warm water Grote Oceaan • 2e helft 20e eeuw: • Hogere temperatuur ondanks: • Meer vulkaanuitbarstingen • Zelfde zonneactiviteit • Fig 3.5

Huiswerk: • Lz par 3.1 De geschiedenis herhaalt zich tot De rol van de mens • M 6, 7 b t/m e, 8, 9, 10

3. Rol mens

Opkomst en ontwikkeling landbouw • Ontbossing • V.a. 8.000 jr geleden: Natuurlijke bossen en graslanden verdwenen • Minder CO2 omgezet in O2 • Toename natte rijstteelt en irrigatie (fig 3.6) • Bij rotting komt methaan vrij • Meer methaan in atmosfeer • Sterk broeikasgas (21 keer sterker dan CO2)

Bevolkingsgroei en industrialisatie • Door bevolkingsgroei gestegen energieverbruik • Industriële revolutie: toename verbranding fossiele brandstoffen

Toenemende mate verstedelijking • Invloed temp op stadsklimaat: • 1 minder (regen)water • 2 warmte in steen • 3 kleiner albedo • 4 vliegverkeer uitlaatgassen • 5 hoger energieverbruik / eigen warmte • 6 verwarming / airconditioning

Huiswerk volgende keer: • Lz par 3.1 De rol van de mens • M 11 t/m 17

3.2 Gevolgen klimaatverandering voor laaggelegen kustgebieden • Landen die onder of dicht bij de zeespiegel liggen zullen de gevolgen van klimaatverandering als eerste merken. • Nederland • Bangladesh

Risico’s klimaatverandering • IPCC: Intergovernmental Panel on Climate Change • Onderdeel VN • In kaart brengen van de risico’s van klimaatverandering • Honderden deskundigen uit diverse landen

IPCC: Evaluatie wetenschappelijk onderzoek: • Waterbalans: smelten landijs / uitzetten zeewater • Ecosystemen: bedreiging biodiversiteit • Kwetsbaarheid kustgebieden: erosie, overstroming • Landbouw en visserij: productiviteit • Industrie: relatie versterkt broeikaseffect • Gevaren voor de gezondheid

Computermodellen • Scenario’s, voorspellingen • Inschatten risico’s klimaatverandering • Klimaatmodel Michael Mann basis IPCC • Hockeystickgrafiek (fig 3.11): • Suggestieve grafiek • Twijfel aan zeer sterk aandeel van de mens

Fig 3.12 en 3.13 • Scenario’s ondanks onzekerheden basis klimaatbeleid • Bij maatregelen kijken naar haalbaarheid plannen • Forecasting: het voorspellen van toekomstige ontwikkelingen op grond van historische trends • Backcasting: het formuleren van een toekomstverwachting die moet leiden tot het trekken van conclusies voor het heden

DVD Geotopics klimaatverandering Bangladesh

Gevolgen klimaatverandering Bangladesh • Meer overstromingen door: • Zeespiegelstijging • Hogere afvoer en grotere verschillen in het debiet van rivieren • Toenemende kans op tropische stormen • Veel schade aan landbouwgronden • Groot aantal slachtoffers

Kosten • Met internationale hulp (kleinschalige) waterprojecten uitvoeren tegen overstromingen • Rekening houden met lokale situatie (fig 3.19)

Moesson • Meeste overlast in de zomer tijdens het regenseizoen • Moessons zorgen voor veel neerslag en overstroming rivieren • Tropische stormen zorgen voor vloedgolven langs kust

Huiswerk: • L par 3.1 • Lz par 3.2 • M 19 t/m 23

Gevolgen klimaatverandering voor Nederland • deltacommissie • Filmpje http://www.deltacommissie.com/film

Gevolgen Nederland • Voorspellingen KNMI: • Stijging zeespiegel tot 2100: 35 – 85 cm • Stijging temp: 2 – 4 ºC • Toenemende kans op overstromingen • Verzilting landbouwgrond kustgebieden • Nadelige gevolgen voor drinkwaterwinning door stijging zoutwaterspiegel

Maatregelen Nederland: • Kustverdediging • Deltawerken • Dijkaanleg • Zeedijken; kustgebieden • Rivierdijken; binnenwateren • Dijkverzwaring en dijkverhoging • A.g.v. hogere waterstanden rivieren • Zandsuppleties langs kust om kustlijn te handhaven

Maatregelen Nederland: • Ruimte voor de rivier • Veiligheid en behoud ruimtelijke kwaliteit • Bergen overtollig water • Bouwen op plaatsen waar geen overstromingen kunnen worden verwacht • Toewijzen overloopgebieden • Aanleg nevengeulen • Herinrichting rivierengebied

Huiswerk: • L par 3.1 • Lz par 3.2 • M 24 t/m 28 en extra opdracht (nu in de les): • Ga naar www.deltacommissie.nl . • Bekijk de samenvatting en aanbevelingen. • Vat kort aanbeveling 9, 10 en 11 van de Deltacommissie samen. Deze gaan over het rivierengebied, de Rijnmond en het IJsselmeergebied.

Par 3.3 Positieve en negatieve gevolgen van klimaatverandering • Zelf doorlezen en presentatie voorbereiden a.h.v. fig 3.20 • M 29 t/m 38

Klimaatverandering