O aktywności dorosłych i seniorów

1. O aktywności dorosłych i seniorów Oprac. Katarzyna Uzar-Szcześniak na podst. Z. Pietrasinski, Rozwój człowieka dorosłego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990

2. PERIODYZACJA OKRESU DOROSŁOŚCI (D. L. LEVINSON)

3. WCZESNA DOROSŁOŚĆ – 17-40 r. ż. • Okres pełni sił fizycznych i sprawności intelektualnej, samodzielności życiowej oraz twórczej ekspansji, prowadzącej jednostkę do samorealizacji zawodowej, małżeństwie i wychowaniu dzieci. • Czas podejmowania najważniejszych decyzji życiowychi ustalania swojego miejsca w społeczeństwie. • Era wielkich sukcesów ale i stresów – spiętrzenie zadań, obowiązków, planów trudnych często do pogodzenia oraz podjęcie odpowiedzialności za brzemienne w skutkach decyzje.

4. Zadania rozwojowe – WIEK ŚREDNI (40-65 r. ż.) • „Kryzys wieku średniego”: • weryfikacja planów życiowych – stopnia ich realizacji i związanej z tym konieczności zmian • pewnego rodzaju stagnacja w życiu zawodowym i małżeńskim • nowe działania vs zachowanie i utrzymanie aktualnej pozycji zawodowej, społecznej • napięcia wewnętrzne wynikające z ukształtowanej struktury życiowej • zmiany w pełnionych rolach rodzinnych i społecznych – wspomaganie startu życiowego dorosłych dzieci, opieka nad starzejącymi się rodzicami; większa odpowiedzialność społeczna • Rozwój wewnętrzny – „orientacja introspektywna” oraz nastawienie na świat wewnętrzny, odmienna percepcja czasu, nabywanie mądrości życiowej.

5. Zadania rozwojowe – PÓŹNA DOROSŁOŚĆ/STAROŚĆ (od 60/65 r. ż.) • Wysokie zróżnicowanie sprawności fizycznej i umysłowej – różnice między wiekiem kalendarzowymi i funkcjonalnym. • Szeroko rozumiana aktywność jako znaczący czynnik dobrostanu psycho-fizycznego. • Struktura życiowa kontynuacją wcześniejszej lub odmienna w wyniku zaprzestania pracy zawodowej oraz doświadczeń egzystencjalnych. • Czas osiągania pełnej dojrzałości, mądrości i inteligencji wewnętrznej – akceptacja starości i związanych z nią ograniczeń. • Okres bilansu życiowego i wypracowania dojrzałej postawy wobec śmierci.

6. TEORIA WYCOFANIA (E. Cumming, W. Henry) TEORIA AKTYWNOŚCI (R. Atchley) • Starość jako naturalny, nieuchronny proces wycofania z dotychczasowych form aktywności społecznej. Jest to zarazem ważna potrzeba rozwojowa starości. • Motywy: • eliminacja stresu związanego z nowymi zadaniami i ryzykiem niepowodzenia, • zastępowanie pokoleń. • Wycofanie się ma charakter pozytywny – sprzyja refleksji i reinterpretacji zdarzeń życiowych. • Aktywność jako znaczący czynnik podtrzymywania dobrostanu psychofizycznego osób starszych. • Rodzaje aktywności: • Nieformalna – kontakty społeczne z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami • Formalna – uczestnictwo w stowarzyszeniach społecznych, polityce • Samotnicza – indywidualna, samodzielna realizacja pasji, zainteresowań, hobby

7. Style życia na emeryturze (O. Czerniawska)

8. Osoby w okresie późnej dorosłości rzadko podejmują nowe rodzaje aktywności – starają się utrzymać dotychczasowy poziom aktywności lub intensyfikują te jego obszary, które są jeszcze możliwe do realizowania (R. Atchley) Zmiany w mikrostrukturze aktywności (Z. Pietrasinski) Przemiany aktywności człowieka na przestrzeni życia Przesunięcie na linii wartości witalne (materialne) – w kierunku wartości egzystencjalnych (duchowych) – bilans życia (kompensacja w sferze działań społecznych)

9. Determinanty podejmowania aktywności przez osoby dorosłe i starsze Zmiany w stopniu sprawności psychofizycznej Przeszłe doświadczenia, oczekiwania społeczne oraz stereotypy Negatywne czynniki sytuacyjne Brak dostępu do infrastruktury kulturalnej Status materialny • Zjawisko wysoko zróżnicowane • Dorośli – życie zawodowe (chęć dokształcania) i rodzinne, ilość czasu, zainteresowania, intensywność życia i pracy (odpoczynek) • Starsi – środowisko rodzinne, stan zdrowia, status ekonomiczny, płeć i miejsce zamieszkania, status i pełnione role społeczne Bariery w podejmowaniu aktywności przez osoby dorosłe i starsze