AKILCI İLAÇ KULLANIMI

1. AKILCI İLAÇ KULLANIMI Yrd.Doç.Dr. M.Bilgehan PEKTAŞ 17.10.2014

2. AİK NEDİR? • Uygun endikasyonda, uygun ilacın, uygun şekilde (etkinlik, güvenlilik, uygunluk, maliyet göz önünde tutularak), uygun doz, kullanım ve tedavi süresiyle kullanıldığı ve hastanın uyumunun sağlandığı tedavidir.

3. Kişilerin ilaçları; Klinik gereksinimlerine uygun biçimde Kişisel gereksinimi karşılayacak dozlarda Yeterli zaman diliminde Kendilerine/topluma en düşük maliyette Kolayca almaları için uyulması gereken kurallar bütünü AKILCI İLAÇ KULLANIMI (WHO, 1985, Nairobi) Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).

4. AMAÇ • Sağlık hizmeti kalitesini artırmak • Tedavi maliyetlerini azaltmak • Bilinçsiz ilaç tüketimini engellemek

5. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı (AOİK) • İlaç kullanımında özensiz davranılması • Çiğneme • Bölme • Kırma • Uygulama yolu • Uygulama süresi • Uygulama dozu • Doz aralıkları • İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı • Gerekmediği halde çoklu ilaç kullanımı • İlaçların su yerine başka içeceklerle alınması • Süresi geçmiş ilaçların kullanılması

6. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı (AOİK) • Hekim önerisi dışında uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması • İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi • Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı • İlaç advers-yan etkilerinin ihmal edilmesi • Gereksiz antibiyotik tedavisi • Yanlış tanı

7. Çocuk ishallerinde antibiyotik tedavisi Fonksiyonel kabızlıkta laksatif alışkanlığı Astımda uzun etkili β2-reseptör agonistlerinin uygunsuz kullanımı Her türlü dispepside H2-reseptör blokeri veya PPI kullanımı Esansiyel HT’da çoklu ilaç tedavisi Gereksiz aşılama (grip aşısı vb.) Analjeziklerin suistimali Vitaminlerin suistimali Ayırıcı tanı yapmadan gereksiz ilaç kombinasyonlarının kullanılması AOİK ÖRNEKLERİ

8. AOİK Sonuçları Hasta Düzeyindeki Sonuçları • Hastalığın tedavisinde yetersiz kalınması • İstenmeyen etki riskinde artış • İlaç etkileşmeleri olasılığında artış • Gereksiz tedavi maliyeti, işten kalma ve kazanç kaybı gibi ekonomik zararlar • Hastalıkların tekrarlaması ya da uzaması

9. AOİK Sonuçları Toplumsal Düzeydeki Sonuçları • İş gücü kaybı ve gereksiz tedavi maliyetleri • Toplum sağlığına zararlı etkiler (antibiyotik direnci)

10. AOİK’da Sorumlu KİM? Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.)

11. En Çok Satılan İlaç Grupları • Dünya Genelinde • Kalp-damar hastalıkları % 19.3 • Santral sinir sistemi hastalıkları %15.8 • Metabolik hastalıklar % 15.3 • Antibiyotikler % 9.9 ** • Solunum sistemi hastalıkları % 9.3 • Türkiye’de • Antibiyotikler % 19.0** • Ağrı kesiciler % 12.0 • Antiromatizmal ilaçlar % 11.0 • Soğuk algınlığı ilaçlar % 8.6 • Vitaminler % 7.3 http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-7771/akilci-ilac-kullanimi.html

12. En Çok Satılan İlaç Grupları • 2007 yılında kullanılan tüm ilaçların kutu bazında %17’si, TL bazında %18’i antibiyotiklerdir. • 2007 yılında kullanılan 1,3 milyar kutu ilacın 223 milyon kutusu antibiyotiktir. • 2007 yılında kişi başına kullanılan yıllık ortalama 20 kutu ilacın 3,5 kutusu antibiyotiktir.

13. En Çok Satılan İlaç Grupları • 2007 yılında ilaca harcanılan 11 milyar TL’nin 2 milyar TL’si antibiyotikler için harcanmıştır. • 2007 yılında kişi başına yapılan yıllık ortalama 170 TL’lik ilaç harcamasının 30 TL’si antibiyotikler için harcanmıştır.

14. A Pharmacoeconomic report for 2009-2013: Is hypertension a risk factor for Turkey in 2023?

15. A Pharmacoeconomic report for 2009-2013: Is hypertension a risk factor for Turkey in 2023?

16. A Pharmacoeconomic report for 2009-2013: Is hypertension a risk factor for Turkey in 2023?

17. A Pharmacoeconomic report for 2009-2013: Is hypertension a risk factor for Turkey in 2023?

18. A Pharmacoeconomic report for 2009-2013: Is hypertension a risk factor for Turkey in 2023?

19. Eczacının Sorumlulukları • Hastanın bilgilendirilmesi gerekenler; • Reçete edilen her ilaç size özeldir. Bu yüzden kullandığınız ilaç ne kadar iyi gelirse gelsin kimseye tavsiye etmeyin ve ilacınızı başkasıyla paylaşmayın. • İlaçlarınızı her zaman kendi kutularında saklayın ve hep doktorunuzun veya eczacınızın anlattığı gibi kullanın. • Eğer ilacınızın size iyi gelmediğini düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşmadan ilacınızı bırakmamalı veya değiştirmemelisiniz.

20. Eczacının Sorumlulukları • İlacınızı doktorunuzun veya eczacınızın belirttiği miktar ve zamanlarda kullanmaya dikkat edin. • İlaçlarınızı alırken ilaç kutularının içinden çıkan ölçü kaşığını veya kabını kullanın. Çünkü ilacın miktarını (dozunu) en doğru bunlarla ayarlayabilirsiniz. • Kutudaki tüm ilaçlar bitene kadar veya doktorunuz ilacınızı bırakmanızı söyleyene kadar ilaçlarınıza devam edin. • Özellikle antibiyotik kullanılırken iyileşseniz bile kutudaki tüm ilaçlar bitene kadar ilaçlarınızı vaktinde almaya devam etmelisiniz.

21. Eczacının Sorumlulukları • Ağızdan aldığınız ilaçları yatarak içmemelisiniz. • Ayrıca bu ilaçlar mutlaka bol su ile içilmelidir. • Su yerine çay, süt, meyve suyu gibi içeceklerle içilmesi ilacınızın etkisini azaltır. • Doktorunuza veya eczacınıza sormadan ilaçlarınızı bölmekten, eritmekten ve çiğnemekten sakınmalısınız. • Eczacınız reçetenizdeki ilacın yerine aynı etkiyi gösterecek daha ucuz olan bir başkasını önerebilir. Ona güvenin.

22. Eczacının Sorumlulukları • İlaçlarınızı güneş görmeyen, kuru, serin ve rutubetsiz oda ısısında bir yerde saklayın. Bir ilaç dolabını hiçbir zaman, daima rutubetli ve sıcak olabilen banyonuza koymayın. • Kutunun yada şişenin ağzını sıkıca kapatın. İlacınızı kendi kutusunda, şişesinde veya tüpünde saklayın. Böylece talimatların elinizin altında olmasını sağlanır ve yanlış ilaç kullanmanız engellenir. • Göz, kulak ve burun damlalarının açıldıktan sonraki kullanım süresi 15 gündür. Bu süre sonrasında bu ilaçların içinde bakteri üreyebilir ve bu da size yarardan çok zarar getirir.

23. Eczacının Sorumlulukları • İlaçlarınızı kutunun üzerinde yazan son kullanma tarihine kadar kullanabilirsiniz. • İlaçlarınızı güvenli, küçük çocukların ve hayvanların göremeyeceği ve ulaşamayacağı yerlerde saklayın. Böylece ilaç kazalarını önlenmiş olur.

24. Eczacının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Hastanın; • Başka bir hastalığı yada kullandığı başka ilaç var mı? • Herhangi bir ilaca veya yiyeceğe karşı alerjisi var mı? • Ailesinde görülen önemli hastalık var mı? • Hap yutmakta zorluk çekiyor mu? • Gebelik veya emzirme durumu var mı? • Emzirme döneminde ilaç hemen önce yada hemen sonra kullanılmalı. • Gebelikte ilk 3 ayda dikkat! • Bebeklerde veya çocuklarda doz-zaman aralığına dikkat!

25. Eczacının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar • Yaşlılıkla birlikte vücut sıvıları azalır, böbrek ve karaciğer fonksiyonları geriler. Bu nedenle yaşlılıkta doz ayarlamasına dikkat! • Böbrek veya karaciğer hastalığı durumunda doz ayarlaması ve farmasötik formlarda dikkat! • Mide rahatsızlığı durumunda farmasötik forma dikkat! • Yaş-kilo dengesine göre doz ayarlamasına dikkat! • Kullandığı ilacın farmasötik form özellikleri iyi hatırlatılmalı! • Effervesan • İlaç suistimaline dikkat!

26. İlacın Özellikleri • Etkililik • Güvenlilik • Uygunluk • Maliyet

27. Etkililik • Tedavi amaçlarını ve tedavide belirlenen hedefleri sağlamada en etkili ilaç

28. GÜVENLİLİK • Yan etkiler • Başka ilaçlar/maddelerle etkileşim

29. UYGUNLUK • Aktif madde ve dozaj şekli uygun mu? • Doz şeması uygun mu? • Süresi yeterli mi? • Kontrendikasyonlar? • Özel durumlarda kullanım?

30. UYGUNLUK • Aç/tok kullanım • Süre belirleme • Yarıda kesme • Doz atlama ve değişikliğe gitme • Zamana dikkat etme

31. MALİYET • Jenerik ürün olarak bulunabilen, en ucuz ilaçlar tercih edilmeli! • Kanıta dayalı güvenilir çalışmalarla biyoyararlanımı (biyoeşdeğerliği) daha yüksek bulunmuş olan ilaç pahalı da olsa tercih edilir!

32. Biyoeşdeğerlik?????İlaçta kalite? Fiyat Firma Güvenilirliği Rekabete dayalı asılsız iddialar Biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik konusunda yetersiz araştırma Yetersiz bilgi Ambalaj Hekimin içgüdüsel yaklaşımı Kontrol mekanizmasının yeterli çalışmaması

33. Biyoeşdeğerlik • Farmasötik eşdeğer olan iki ilaç ürününün (test ürün ve referans ürün) aynı molar dozda verilişinden sonra biyoyararlanımlarının (hız ve derece boyutlarıyla) ve böylece terapötik etkilerinin hem etkililik hem de güvenlilik açısından aynı olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır.

34. Sağlık Bakanlığı Tarafından Uygunluk Alan Biyoeşdeğerlik Merkezleri

36. Jenerik B Jenerik C Jenerik A Jenerik D % 125 % 80 % 100 Referans İlaç % 45’lik fark %90 güvenlik aralığında EAA0- ve Cmaks karşılaştırması

37. Kısıtlılıklar • Farmakokinetik parametreler açısından bireysel farklılıklar ?? (n12) • Irksal farklılıklar ?? • Cinsiyet farklılıkları • Yaşlılar ve çocuklar • Gerçek hayattaki uygulamalar?? • Hastalık varlığı, organ yetmezliği • Tekrarlayan dozda kullanım

38. Bir jenerikten diğerine geçişte... • Tedaviye uyum sorunu, • Birlikte alınan tedavilerle uyumsuzluk, • Hastalık tekrarları (etkililik kaybı), • Advers etkilerde artış (güvenlilik kaybı), olabileceği akılda tutulmalı!

39. İyi seçilmiş bir ilaç tedavisi İyi bir hasta-eczacı ilişkisi Önemli bilgi, talimat ve uyarılar için yeterli zaman ayırılması Tedaviye uyumu artırır!! HASTAYA GEREKLİ BİLGİLERİN, TALİMATLARIN ve UYARILARIN ANLATILMASI

40. Hastaya Verilmesi Gereken Asgari Bilgiler • İlacın Etkileri • İlaç neden gereklidir ? • Hangi semptomlar geçecek, hangileri geçmeyecek ? • İlaç etkisi ne zaman başlayacak ? • İlaç düzensiz alınırsa ya da alınmazsa ne olması beklenir ?

41. Hastaya Verilmesi Gereken Asgari Bilgiler • Yan Etkileri • Hangi yan etkiler oluşabilir ? • Hasta bunları nasıl fark edecek ? • Ne kadar sürecek ? • Ne kadar ciddi olacak ? • Bunlar için ne yapılabilir ?

42. Hastaya Verilmesi Gereken Asgari Bilgiler • Talimatlar • İlaç nasıl alınmalı ? • İlaç ne zaman alınmalı ? • Tedavi ne kadar devam etmeli ? • İlaç nasıl saklanmalı ? • Kalan ilaçları ne yapmalı ?

43. Hastaya Verilmesi Gereken Asgari Bilgiler • Uyarılar • İlaç ne zaman alınmamalı ? • Azami doz nedir ? • Tedavinin tümünün uygulanması neden gereklidir ?

44. Hastaya Verilmesi Gereken Asgari Bilgiler • Her Şey Açık mı? • Hasta her şeyi anladı mı ? • En önemli bilgileri tekrarlaması istenir. • Hastanın başka sorusu var mı ?

45. Türkiye’de… • Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin faaliyetlerin derlenmesi, toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek ve hayata geçirebilmek amacıyla 12 Ekim 2010 tarihinde İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, Farmakoekonomi Daire Başkanlığı bünyesinde; “Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü” kurulmuştur.