Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit

1. Prof.As.Dr.AgimBINAJLenda:Konceptet e kontabilitetitTema V-te:Inventaret, aktivetbiologjikedhekontabilitetiityreLeksioni 8a-Inventaret, aktivetbiologjikedhekontabiltetiityre; Perkufizimi e klasifikimi ne llogari, metoda e mbajtjes se kontabilitetit.b- Metoda e vleresimit, provizione per zhvleresime.c- Kontabilizmi ne llogarite e rezultatit.d- Caktimiikostoveteinventarit.e- Aktivetbiologjikedhekontabilitetiityre; Zhvleresimiiinventareve.Leksione 2 oreSeminare 2 oreLaborator1 ore

2. Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për pyetje të ndryshme. Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me zgjuarsi.

3. Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit. Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.

4. Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë. Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat, pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë për ju.

5. Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë. Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.

6. Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu është qënie njerëzore. Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë. Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira. Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës.

7. INVENTARËT DHE AKTIVET BIOLOGJIKE, EVIDENCA KONTABËL E GJENDJEVE ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni Përkufizimi i inventarëve dhe evidenca kontabël e tij Metoda e vlerësimit të gjendjeve të inventarit Kontabilizimi në llogaritë e rezultatit Caktimi i kostos së inventarëve Përkufizimi i akt. biologj dhe evidenca kontabël e tyre • Klasifikimi në llogari • Metoda e mbajtjes së evidencës kontabël • Metoda e inventarit periodik • Metoda e inventarit të vazhdueshëm • Vlerësimi i aktiveve të identifikueshëm • Vlerësimi i aktiveve të paidentifikueshëm • Metoda FIFO • Metoda LIFO • Metoda mesatares së ponderuar • Përcaktimi i vlerës së realizueshme neto • Provizione për • Sistemi i shpenzimeve të tjera • Kontabilizimi i zhvlerësimeve • Kontabilizimi i aktiveve biologjike • Zhvlerësimi i inventarëve • Mosnjohja në bilanc e inventarëve dhe akitveve biologjike • Klasifikimi i aktiveve biologjike • Evidenca kontabël e tyre

8. Lëndët e para dhe materialet ndihmëse. Lëndët e parajanë ato substanca ose sende që përbëjnë bazën lëndore të produktit të gatshëm si p.sh: lëkura në prodhimin e këpucëve, druri në prodhimin e mobiljeve, prodhimet bujqësore në industrinë ushqimore, etj. Materialet ndihmëse janë janë ato substanca ose sende që ndihmojnë ose krijojnë kushte për krijimin e produktit të gatshëm, p.sh: mastiçi, astarët, thumbat në prodhimin e këpucëve, etj. ato u japin produkteve veti të caktuara fiziko-kimike, por nuk përbëjnë bazën lëndore të produktit të prodhuar. Prodhimet dhe punimet në proçes janë produkte ose punime që janë duke u realizuar por nuk kanë arritur stadin përfundimtar të përpunimit. Inventarizimi i tyre në fund të periudhës kontabile përcakton madhësinë që ato kanë. Objekte inventari janë objekte të cilat kanë karakteristika të aktiveve të qëndrueshme (përdorim mbi një vit) por meqënëse kanë vlerë të vogël përfshihen tek inventarët si: • Ambalazhimi i kthyeshëm (arka, fuçi, etj); • Inventar i imët (pinca, sharra, mushama, etj). Produkte të gatshme janë produkte të cilat plotësojnë këto kushte: • Ka përfunduar cikli i plotë i prodhimit të tyre; • Plotësojnë standarte të caktuar (janë të kontrolluara cilësisht); • Janë gati për shitje.

9. Të tilla janë këpucët (në industrinë e këpucëve), mobiljet, kosi, djathi, gjalpi (në industrinë e përpunimit), etj. Gjysëm produktejanë produkte të cilat kanë kaluar disa faza përpunimi por mund të shiten pa përfunduar cikli i plotë i prodhimit të tyre. Të tilla janë gjysëm produkte të mishit (qoftë), etj. Mbeturinatjanë mbetje të proçeseve teknike e teknologjike të cilat njësia ekonomike mund t`i shesë. Mallratjanë inventarë tipikë të shitësve me pakicë ose shumicë. Ato blihen dhe mbahen për rishitje duke bërë ose jo ndryshime të vogla në to (ambalazhim) ej. Pronat e paluajtshme (si toka, ndërtesa, etj). Ato blihen për rishitje dhe përfshihen në inventarë. Ndërsa pronat e paluajtshme që mbahen në proçesin e prodhimit për qëllime administrative njihen si aktive të qëndrueshme të trupëzuara. 1.1 Klasifikimi në llogari. Nga pikëpamja pasurore për regjistrimin në llogari të gjendjeve të inventarit përdoret klasa 3 e Planit Kontabël kurse nga pikëpamja e kostos së blerjes dhe përpunimit të tyre shërbejnë llogaritë e të ardhurave e shpenzimeve (llog. 601 – 608 dhe 713 – 714 për ndryshimin e gjendjeve të prodhimit të gatshëm dhe atij në proçes). Për klasifikimin në kontabilitet të gjendjeve të inventarit përdoren dy kritere: • sipas natyrës së sendeve dhe shërbimeve, • sipas rendit kronologjik të ciklit të shfrytëzimit.

10. Kështu kemi grup llogaritë e mëposhtme: 31 – Materiale 32 – Materialet e konsumueshme objekte inventari (ambalazhet, investimet.) 33 – Prodhime, punime në proçes 34 – Produkte (të gatshme, të ndërmjetme, nënprodukte, mbeturina) 35 – Mallra 36 – Gjë e gjallë në rritje e majmeri 37 – Gjendje të pambërritura ose pranë të tretëve (mallra në udhëtim). Llogaritë 38 dhe 39 janë mbajtur për qëllime korrigjimi të vlerësimit të gjendjes së inventarëve. Kështu llogaria 38 Diferenca nga çimimet e magazinimit pasqyron si diferencat faktike të çmimeve të daljes kundrejt një çmimi të fiksuar më parë të quajtur çmimi i magazinës edhe ngurtësimin përkatës të shpenzimeve të lidhura me stokun për gjendjen e tij në fund të periudhës ushtrimore. Llogaria 39 Shuma të parashikuara për zhvlerësim pasqyron provizionet e krijuara për zhvlerësimin faktik të stokut ndaj vlerësimit fillestar historik (shih shembullin 1). 1.2 Metodat e mbajtjes së kontabilitetit. Në Planin Kontabël përcaktohen dy metoda të mbajtjes së kontabilitetit të inventareve: 1. Metoda e inventarit të vazhdueshëm 2. Metoda e inventarit periodik.

11. Sipas metodës së parë regjistrimi i hyrje – daljeve në magazinën e stokut bëhet për çdo rast të veçantë duke i azhornuar llogaritë përkatëse të stokut si më lart në çdo moment. Mbetja debitore e tyre në fund të periudhave të çfarëdoshme dhe të asaj ushtrimore tregon gjendjen fizike të stokut në magazinë të vlerësuar sipas një prej kritereve të pranuara. Kjo është mënyra më e sigurtë për administrimin e gjendjeve të inventarit dhe më e rekomanduar sidomos për artikujt me vlerë e me risk më të madh përvetësimi. Rekomandohet gjithashtu në kushtet e mbajtjes së kontabilitetit të kompjuterizuar të gjendjes së magazinës dhe për artikujt në lloj të kufizuar dhe në sasi të mëdha. Për vlerësimin e hyrje – daljeve një nga metodat më të thjeshta të evidentimit është ajo me çmimet fikse të magazinimit të përcaktuar me metodën e një çmimi mesatar blerjeje apo me kosto të planifikuar. Sipas metodës së dytë mbahen në debi të llogarive inventariale vetëm vlerat e gjendjeve në fund të periudhave të caktuara të përcaktuara në bazë të ineventarëve fizikë. Në këtë rast llogaritë e stokut nuk përdoren si llogari magazine por si llogari që pasqyrojnë në periudha të caktuara gjendjet inventariale në fund të ushtrimit duke e kaluar shtesën ose pakësimin përkatës të gjendjes në të ardhura ose shpenzime. Kjo mënyrë ka avantazhin e thjeshtësisë se regjistrimeve kontabël por nuk siguron mirëadministrimin e vlerave materiale. Përdorimi i saj është i pashmangshëm në njësitë e shitjes me pakicë ose në prodhimin e vogël artizanal.

12. Shembull 1 Lëvizjet në stokun e artikullit “vaj” në magazinën e një pikë shitjeje me shumicë gjatë periudhës ushtrimore paraqiten: Hyrjet: sasiaçmimi vlefta Më datë 01.01.200X janë gjendje 200 50 10.000 Gjatë muajit janar janë bërë hyrje 05.01.200X 110 55 6.050 10.01.200X 100 53 5.300 14.01.200X 50 54 2.700 16.01.200X 5 52 260 Ghithsej hyrje 265 Daljet: Gjatë muajit janar janë Bërë dalje 02.01.200X 100 50 5.000 09.01.200X 150 50 7.500 18.01.200X 50 50 2.500 Gjithsej dalje300 Gjendja më 31.01.200X (200 + 265 – 300) = 165 shishe Faturat e transportit të paguara më 31/01 për mallin e qarkulluar gjatë muajit arrijnë 7.500 lekë. Gjendja e llogarisë 38”Diferenca çmimi” në çelje të ushtrimit ka qënë 4.000 lekë.

13. Kërkohet: • 1. Të bëhen kontabilizimet : • me metodën e inventarit të vazhdueshëm • me metodën e inventarit periodik • 2. Të përcaktohet gjendja e mallrave në fund. • Zgjidhje: • Pika 1 • a) – Sipas kësaj metode kontabilizimet bëhen sipas datave të rrjedhës së • inventarit në magazinë. Konkretisht:

14. Zgjidhja në mënyrë informatike:

15. Në këtë mënyrë llogaria e magazinës paraqitet e debituar për hyrjet 13.250 lekë dhe e kredituar për daljet 15.000 lekë gjatë periudhës duke mbajtur të njëjtin çmim magazine (50 lekë/shishe) kurse gjithë diferencat midis çmimit real dhe atij të fiksuar grumbullohen në llogarinë 38 (1.060 lekë). Kështu për të gjetur vleftën reale të mallit në magazinë duhet të llogarisim pjesën e diferencave të çmimit dhe të shpenzimeve të tjera që u takojnë mallrave gjendje në fund të periudhave të caktuara. ◊Për të llogaritur një kosto të plotë marrjeje të artikullit kalojmë fillimisht shpenzimet e transportit në llogarinë 38 “Diferenca të çmimeve të magazinimit” duke e debituar këtë llogari në kredi të llogarisë shpenzimeve të transportit 627 për 7.500 lekë… ◊Kalkulojmë pjesën e diferencave të çmimit dhe të shpenzimeve të transportit që u takojnë mallrave gjendje në fund të periudhës ushtrimore, kur diferencat e çmimit janë 1.060 lekë: - Për diferencat e çmimit: (4.000 + 1060) x 8.250 = 1.795,50 lekë (465 x 50) - Për shpenzimet e transportit: 7500 x 8.250 = 4.670 lekë (265 x 50) Gjendja e llogarisë 38 në fund të periudhës do mbetet 6.465,50 lekë (4.670 +1.795,5). Për t`u kredituar llogaria 38 “Diferenca çmimi” 6.094.5 lekë [(4.000 + 1.060 + 7.500) – (4.670 + 1795,5)] për të cilën do të bëhet artilkulli kontabël:

16. Ditari Kështu në bilancin vërtetues do të figurojnë këto llogari me gjendjet si më poshtë: Në aktiv : llogaria 35x “Mallra” 8.250,-- lekë Llogaria 38x “Diferenca çmimi” 6.465,50 lekë Llogaria 603 “Ndryshimi i gjendj.” 6.784,50 lekë. b) Me metodën e inventarit periodik. Gjendja në fillim llogaria 35 “Mallra” 10.000, - - lekë Llogaria 38 “Diferenc. Çmimi” 4.000, - - lekë Gjendja në fund shishe 165 x 50 = 8.250 lekë. Veprimet kontabël në ditar do të paraqiten:

17. Ditari

18. Gjendjet e llogarive në fjalë në bilancin e 31 janarit: Në aktiv: llogaria 35x “Mallra” 8.250,- - lekë Llogaria 38x “Diferenca çmimi” 4.670,- - lekë Llogaria 603 “Ndryshim i gjendjes.” 8.680,- - lekë. Pra siç shihet metoda e inventarit të vazhdueshëm është më e saktë. Çështja 2-të. – Metodat e vlerësimit të gjendjeve të inventarëve. Dallohen dy kategori vlerësimesh të veçanta: • për inventarët e bëra hyrje. • për daljet nga magazina. Inventarët maten fillimisht me kosto. Kostoja e gjendjeve të inventarit duhet të përfshijë tërësinë e kostove të blerjes, të transformimit (të përpunimit) dhe të tjera deri në sjelljen e elementit përkatës në vendin dhe gjendjen në të cilën duhet të jetë. Në koston e blerjes përfshihen këta elelmentë: • çmimi i blerjes • minus zbritjet e përfituara në çmimin e blerjes (marzhet e rabatet) • plus shpenzimet e tjera të blerjes për ti çuar ato në gjendjen dhe vendodhjen e tyre aktuale të cilat ndahen më tej në: • të brendshme • të jashtme.

19. Përfshihen në kostot e jashtme këta elementë: • shpenzimet për komisione e ndërmjetësime të lidhura me blerjet • shpenzimet e tranzitit • shpenzimet e transportit dhe të sigurimit të kryer prej të tertëve • shpenzimet doganore • shpenzimet për tatime e taksa të parimbursueshme. Në kostot e brëndshme përfshihen: - transporti e ngarkim- shkarkimi i kryer me mjetet e veta. dhe nuk përfshihen këta elementë: • shpenzimet për funksionin e furnizimit të tilla si ato për seleksionimin e ofertave, tenderave, hartimin e kontratave, bërjen e pororsive, kontrollin e pranimit, etj. • shpenzimet pas hyrjes • shpenzimet financiare si interesat për kreditë tregtare të marra për blerjet, etj. Në kostot e transformimit (prodhimit) përfshihen zakonisht këta elementë: • kostoja e materialeve të harxhuara; • shpenzimet direkte; • shpenzimet indirekte; • shpenzimet indirekte që mund t`i lidhen në mënyrë të arsyeshme • prodhimit të një produkti ose shërbimi të kryer.

20. Për këto të fundit bëhet ky interpretim: • Ato në parim përjashtohen nga kostoja e prodhimit dhe sidomos nga kostoja e gjendjeve në mbyllje të ushtrimit. Vetëm për raste të veçanta të justifikuara nga specifikat e veprimtarisë që mund të përfshihen në koston e prodhimit dhe sidomos të gjendjeve. Kështu psh: • shpenzimet e administrimit të përgjithshëm (aparatit qëndror të njësisë) nuk përfshihen në kostot e prodhimit. • shpenzimet e administrimit të vendit të prodhimit (repart, sektor, etj.) nuk përfshihen në koston e prodhimit veçse kur ato kontribuojnë direjt në sjelljen e prodhimit në gjendjen dhe vendin ku ndodhet. • shpenzimet e jashtëzakonshme përfshirë ato për gjoba, kamatvonesa e penalitete, etj. nuk përfshihen në koston e prodhimit. • shpenzimet financiare d.m.th interesat e huave të marra për të financuar prodhimin mund të përfshihen në koston e prodhimit vetëm kur cikli i prodhimit zgjat mbi një vit. Si shembuj mund të shërbejnë prodhimet e stazhionimit të drurit, verërave, rritja e gjësë së gjallë, ndërtimi i anijeve, etj. • si më sipër veprohet edhe për shpenzimet e makazinimit të këtyre lloj produkteve. Mëgjithatë i takon vetë njësisë ekonomike të vendosë për përfshirjen ose jo të shpenzimeve të caktuara në koston e prodhimit. Në çdo rast ajo duhet të udhëhiqet nga këto parime: • nga njëra anë: nevoja e përcaktimit sa më realisht të marzhit të siguruar nga secili prej produkteve, i cili del si diferencë midis çmimit të shitjes dhe kostos së prodhimit. • nga ana tjetër: respektimi i parimit të kujdesit që kërkon moslejimin e kalimit të shpenzimeve apo rreziqeve pa burim të sigurtë mbulimi nga një ushtrim në ushtrimet e tjera.

21. Për të bërë një vlerësim sa më të saktë të elementëve të hyra të aktivit në formën e stokut duhet të bëhet pikë së pari dallimi midis elementëve të identifikueshëm dhe atyre të shkrishëm, dmth që, pas hyrjes, nuk mund të identifikohen një për një. 2.1 Vlerësimi i elementëve të identifikueshëm . Fillimisht njësia raportuese duhet të regjistrojë inventarin kur e ka nën kontroll, kur pret përfitime ekonomike prej tij dhe kostoja e tij mund të llogaritet me besueshmëri. (Kostoja që u atribohet gjendjeve të lementëve të identifikueshëm veças të produkteve të prodhuara ose të shërbimeve të kryera për një projekt specifik të kostove të tyre individuale.) Identifikim specifik i kostove do të thotë të përcaktohen kostot specifike që u takojnë elementëve të identifikueshëm të gjendjeve të inventareve. Kjo metodë ka vend të përdoret për elementë të identifikueshëm qofshin të blerë apo të prodhuar vetë. Ajo nuk mund të përdoret kur gjendja përbëhet nga një sasi e madhe elementësh të paidentifikueshëm. Vlerësimi i elementëve të paidentifikueshëm. Standartit kontabilitetit parashikojnë për këtë kategori stoku përdorimin e metodave të referencës nga ligji si dhe të një metode alternative. - A.Si metoda refernece nga ligji janë pranuar ato te FIFO dhe të mesatares së ponderuar. Metoda FIFO (Hyrje e parë dalje e parë). Si metoda reference materialet që hyjnë në stok të parat duhet të dalin të parat, e kështu me radhë. Pra stoku i mbetur në fund të periudhës përmban elementët më të fundit të hyra në stok.

22. Metoda e kostos mesatare të ponderuar. Sipas kësaj metode kostoja e çdo artikulli përcaktohet nga mesatarja e ponderuar e elementëve që vijojnë: - kostoja e artikujve analogë në fillim - kostoja e artikujve të blerë/prodhuar gjatë periudhës. Kjo mesatare mund të llogaritet periodikisht ose për çdo lëvizje të re në stok, sipas situatës së veçantë në çdo njësie ekonomike. - B.Si metodë alternative e autorizuar është pranuar metoda LIFO. Metoda LIFO (Hyrje e fundit dalje e parë). Kjo metodë supozon që elementët e stokut të blera apo të prodhuara të fundit janë bërë dalje të parat. Për rrjedhojë gjendjet në fund të periudhave të caktuara përbëhen nga elementët më të hershëm të bëra hyrje në stok. Shembull 2 – Llogaritja e gjendjes së stokut Në magazinat e njësisë ekonomike “X” gjendja e miellit të importuar nga Italia më 1 janar të ushtrimit është: 1.000 thasë të blerë me çmim 400 lekë/thes = 400.000 lekë Më 10 janar u blenë nga një njësi ekonomike “A” 2.000 thasë të tjerë me 500 lekë/thes. Më 15 janar u shitën 1.500 thasë miell njësisë ekonomike “B” në Tiranë me çmim 500 lekë/thes. Më 25 janar u blenë me pagesë të mëvonshme edhe 2.000 thasë të tjerë me 600 lekë/thes nga njësia ekonomike “A” për t`u rieksportuar me 28 janar në njësinë ekonomike “C”.

23. Kërkohet: Llogarisni gjëndjen më 31 janar për artikullin miell sipas metodave të njohura të vlerësimit të tij: a) me metodën LIFO b) me metodën FIFO c) me metodën e mesatares së ponderuar. Zgjidhje: a) Metoda LIFO. Llogaritjet me këtë metodë bëhen si vijon: sasiçmimvlera Gjendje 01.01.200X 1.000 400 400.000 Blerje 10.01.200X 2.000 500 1.000.000 25.01.200X 2.000 600 1.200.000 Shuma e hyrjeve 5.000 2.600.000 Dalje 15.01.200X 1.500 28.01.200X 2.000 3.500 Gjendje më 31.01.200X 1.500 njësi Vlerësimi me metodën LIFO bëhet si më poshtë: 1.000 njësi x 400 = 400.000 500 njësi x 500 = 250.000 1.500 njësi 650.000

24. Ndërtojmë tabelën e mëposhtme:

25. b) Metodën FIFO. sasiçmimvlera Gjendje 01.01.200X 1.000 400 400.000 Blerje 10.01.200X 2.000 500 1.000.000 25.01.200X 2.000 600 1.200.000 Shuma e hyrjeve 5.000 2.600.000 Dalje 15.01.200X 1.500 28.01.200X 2.000 3.500 Gjendje më 31.01.200X 1.500 njësi Vlerësimi me metodën FIFO bëhet si më poshtë: 1.500 njësi x 600 = 900.000

26. Ndërtojmë tabelën e mëposhtme:

27. c) Metoda e kostos mesatare të ponderuar. Ekzistojnë dy mundësi të llogaritjes së saj: pas çdo hyrjeje dhe ajo periodike (psh. çdo muaji). Le të shohim secilën prej tyre në mënyrë të njëpasnjëshme:

28. Kurse me metodën e dytë të llogaritjes periodike do të kishim: KMP = 2.600.000 = 520 lekë/thes 5.000 Gjendjet 1.500 thasë x 520 = 780.000 lekë. Vlerësimi i gjendjeve të stokut në mbyllje. Parimi i përgjithshëm i pranuar është se vlerësimi i gjendjeve në fund të ushtrimit bëhet me vlerën më të vogël midis asaj të realizueshme neto dhe kostos së hyrjes. Sipas standartit të kontabilitetit në fund të vitit njësia ekonomike duhet të marrë ato me vlerën më të ulët midis kostos dhe vlerës neto të realizueshme. Vlera neto e realizueshme është çmimi i përllogarirjtjes i shitjes së rrjedhës normale të njësisë ekonomike minus kostot e përllogaritura të përfundimit e të shitjes. Vlera neto e realizueshme i referohet vlerës neto që njësia ekonomike pret të realizojë nga shitja e inventarit në rrjedhën normale të aktivitetit të saj. Në vlerësimin e zërave të aktivit sipas të cilit aktivet nuk duhet të figurojnë në bilanc me një vlerë më të lartë se sa vlera e mundshme për t`u realizuar nga shitja ose përdorimi i tyre, duhet tëzbatohet parimi i kujdesit. 2.1.1 Përcaktimi i vlerës së realizueshme neto. Kjo vlerë e realizueshme neto është e barabartë me çmimin e shitjes në rrjedhën normale të shfrytëzimit, pakësuar me kostot e vlerësuara të përfundimit dhe ato të nevojshme për shitjen. Vlerësimi i vlerës së realizueshme neto mbështetet në disa elementë të disponueshëm në datën e vlerësimit të tilla si:

29. 2.1.2 Provizionet për zhvlerësimin. Në rastet e rënies së vlerës së realizueshme neto nën vlerën me koston e blerjes ky fenomen ekonomik nuk mund të tolerohet. Në këtë rast duhet të bëhet parashikimi dhe përfshirja në rezultatin e periudhës së ndodhjes së tij të shumave përkatëse të zhvlersimit të ndodhur. Si fenomene të tilla tipike mund të përmendim: dëmtimet ose vjetërimet tërësore ose pjesore. një ulje të madhe të çmimeve të shitjes ose rritje të mëdha të kostove t prodhimit ose të shitjes së tyre. Nuk mund të krijohen provizione për ngjarje të përgjithshme, të papreçizuara në shumë, lloj, në mundësi ndodhjeje dhe të pavërtetuara ne një datë pas mbylljes por me origjinë në periudhën ushtrimore. Kështu psh. nuk lejohet krijimi i provizioneve për tërësinë e produketeve të përfunduara ose në proçes, apo për tërësinë e produkteve që ndodhen në të njëjtin vend, apo për ngjarje të pasigurta. Kostot e akumuluara për çdo shërbim që do të faturohen me një çmim shitjeje të veçantë krahasohen me këtë çmim shitjeje për të vendosur nëse ka apo jo vend për krijimin e provizioneve. Mëgjithatë në disa raste mund të gjykohet si më i përshtatshëm rigrupimi i disa elementëvë që kanë një raport midis tyre të tillë si ata që i referohen: - të njëjtës linjë prodhimi; - të njëjtin ose përdorime të ngjashme; - të prodhuara ose tregtuara në të njëjtën zonë gjeografike; - të vlerësueshme veças nga artikujt e tjerë të linjës së prodhimit. Për materialet e para dhe materialet e tjera,kur këto janë të destinuara të konsumohen gjatë proçesit të prodhimit nuk duhet të zhvlerësohen nëse produktet e gatshme në të cilat ato trupëzohen shiten me një vlerë më të lartë ose të barabartë me koston e produkteve.

30. Mbajtja e provizionit për zhvlerësimin në llogari. Në fund të çdo periudhe kontabël kryhet një rishikim i vlerësimit të kryer me vlerën e realizueshme neto me qëllim që të verifikohen rrethanat që kanë justifikuar zhvlerësimin në një moment të caktuar të elementëve të aktivit. Në rast se në një momenet të caktuar çmimi aktual i tregut dhe, për pasojë, vlera e realizueshme neto është rritur mbi koston historike ka vend të kryhet rimarrja e provizionit të krijuar deri në vlerën e kostos historike. Provizionet do ti trajtojmë më gjërë në një temë të vecant më poshtë. Çështja 3-të. Kontabilizimi në llogaritë e rezultatit. Siç është përshkruar edhe në standartet e kontabilitetit,rregulli i përgjithshëm i funksionimit të llogarive të gjendjeve të inventarit dhe të prodhimit në proçes është se ato korrespondojnë direkt me llogaritë e shpenzimeve dhe të të ardhurave, përkatësisht llogaritë 603”Ndryshim gjëndje materiale,mallra” për hyrje-daljet e materialveve e mallrave të blera dhe 714”Ndryshim gjëndje produkte të gatëshme” për hyrje-daljet e prodhimit të vet, qofshin produkte të gatshme apo në proçes. Ky rregull është i vlefshëm për të dy metodat e mbajtjes së ineventarit qoftë për atë të inventarit të përhershëm apo për atë të inventarit periodik. I vetmi dallim konsiston në faktin se në rastin e metodës së parë rregjistrimet bëhen për çdo rast hyrjeje apo daljeje kurse me metodën e dytrë veprimet bëhen vetëm me mbylljen e periudhave ushtrimore pas kryerjes së inventarizimeve fizike. Të njëjtin rregull ndjek edhe sistemi i diferencave midis vlerave kontabël dhe atyre të nxjerra si rezultat i inventarizimit, me përjashtim të rasteve të diferencave sasiore të cilat sistemohen në bazë të shkakut nga rrjedhin sipas normave të përcaktuara me VKM Nr 70 të vitit 1985 plotësuar me vendime të tjera më pas.

31. 3.1 Sistemimi i shpenzimeve të tjera që i shtohen kostos së mallrave të blera. Siç e përmendëm në çështjet e trajtuara më lart, kostos së blerjes në origjinë i shtohen edhe kostot e tjera të marrjes (si shpenzime transporti, ngarkim-shkarkim, etj.). Për të mos e ndërlikuar teknikën e mbajtjes së llogarive të magazinave dhe llogaritjen e çmimeve të daljes së stokut është vendosur të përdoret llogaria 38”Diferenca cmimi” për këto kosto (e detajuar në me 3 e 4 shifra sipas grupeve e zërave përkatëas të materialeve) e cila ngarkohet në fund të periudhave ushtrimore sipas llogaritjes ekstrakontabël të zërave të shpenzimeve përkatës në kredi të llogarisë 603”Ndryshim gjëndje materiale,mallra” (për kundërpeshën e rëndimit të shpenzimeve ushtrimore për vleftën e tyre). Në fillim të ushtrimit të ri kjo llogari rihapet në debi të llogarive 601”Lëndë të para”,605”Mallra” etj. 3.1.1 Kontabilizimi i zhvlerësimeve dhe humbjeve. Shumat e çdo humbjeje apo zhvlerësimi duhet t`i kalohen ushtrimit të cilit i përkasin (parimi i përkatësisë ushtrimore). Për rimarrjen e provizioneve, kur ngjarjet për të cilat ato ishin krijuar nuk kanë ndodhur ose efekti i ndodhjes është më i vogël se shuma e parashikuar, do të duhet të zbriten nga shpenzimet ushtrimore tërësisht ose pjesërisht. Kështu llogaria e provizioneve dhe ajo e shpenzimeve për provizionet do të figurojnë me vlerën neto të tyre në fund të përiudhave ushtrimore të caktuara.

32. Shembull 3 • Në një fabrikë bluarje të drithërave ku prodhohen miell gruri e misri kemi këto të dhëna për gjendjen e mallit stok në magazinë në fillim të vitit ushtrimor: • lënda e parë misri 100 thasë, çmim 1.500 lekë/thes , vleftë 150.000 lekë. Çmimi tregut ndërkohë kishte arritur 1.300 lekë/thes gjë që vërtetohet edhe gjatë muajit janar me luhatje të vogla. • produkti i gatshëm miell gruri gjendja më 31/12 është 500 thasë me vleftë 1.000.000 lekë. Çmimi i tregut me 31/12 ka arritur 2.500 lekë/thes; shpenzimet e parashikuara të reklamës për shitjet llogariten gjithsej 100.000 lekë kurse firot gjatë transportit 120.000 lekë. • Kërkesa: • a)Llogarisni, (nëse ka vend), provizionet për zhvlerësim. • b)Kryeni kontabilizimet përkatëse. Konsideroni rritjen e çmimit në shkurt të vitit pasardhës në nivelin 1.530 lekë/thes.

33. Zgjidhje Ndërtojmë tabelën:

34. a)Siç shihet për misrin gjendje, vlera e realizueshme neto është më e vogëlse çmimi kontabël (1.300 < 1.500). Vlefta që duhet provizionuar është (1.500 - 1.300) x 100 = 20.000 lekë. Për miellin e grurit: Vlefta e ralizueshme neto = çmim shitje - shpenzime tregtare - firo ligjore = 2.500 - 100.000 - 120.000 = 2.060 lekë. 500 500 Krahasuar me çmimin kontabël 2.000 lekë/thes vëmë rë se 2.060 > 2.000. Parimi i kujdesit na detyron të mos provizionojmë të ardhura të mundshme, të pasigurta dhe të zgjedhim në vlerësim më të voglën midis vlerës neto të realizueshme dhe asaj kontabël. Pra nuk ka vend krijimi i provizioneve. b) Kontabilizimet: Ditari

35. Kjo llogari provizioni do të figurojë në bilancin e mbylljes së ushtrimit. Në ushtrimin pasardhës ajo do të mbetet e hapur deri në momentin kur nuk ka më vend mbajtja e provizionit. Konkretisht rritja e çmimit të misrit në shkurt mbi vetë çmimin mesatar kontabël kërkon rimarrjen e provizionit deri në nivelin e krijimit të tij (plus vlerat nuk kontabilizohen). Kështu meqënëse çmimi në shkurt është 1,550 lekë/thes me 31/12, rritja është 250lekë kurse rimarrja do të bëhet vetëm për 200 lekë së është krijuar provizioni. Veprimi kontabël: Ditari Shënim : Provizionet dhe për grupet e tjera të aktiveve do të trajtohen në një kapitull më vete më poshtë.

36. Çështja 4-të.Caktimi i kostos së inventarëve dhe kontabiliteti i tyre. 4.1 Caktimi i kostos për prodhimet dhe kontabiliteti i tyre. Sipas standartit të kontabilitetit, njësitë ekonomike që merren me prodhim ose produkte duhet të caktojnë koston e tyre. Kostot e prodhimeve duhet të përfshijnë të gjitha kostot e blerjes, kostot e konvertimit dhe kostot që lidhen me sjelljen e podhimeve në kushtet dhe vendodhjen aktuale. Nuk lejojnë metoda të kostos direkte ku të gjitha shpenzimet e përgjithshme futen në kosto. Shpenzimet e përgjithshme shpërndahen në koston e prodhimeve pavarësisht se si klasifikohen ato nga njësia ekonomike. Në kostot e prodhimeve përfshihen: a) Shpenzimet direkte. • Materialet e prodhimit • Pagat e punëtorëve të prodhimit • Kostot e punësimit të lidhura me punën prodhuese (për shembull kostot e pensioneve të punëtorëve dhe të sigurimeve shoqërore) • Humbjet teknike (firot) e materialeve (b) Shpenzimet indirekte. • a)Pagat e drejtuesve dhe kostot e punësimit të tyre (sigurimet shoqërore). • b)Punë të tjera indirekte (pagat e ndonjë personeli tjetër që nuk lidhet direkt me prodhimin)

37. Materiale indirekte • Qeraja, mirëmbajtja, sistemi i ngrohjes, ndriçimit, disa tatime (përveç tatimit mbi të ardhurat) dhe kosto të tjera indirekte për drejtimin e njësisë ekonomike • Kostot inxhinierike, projekteve të zhvillimit Nuk përfshihen në kostot e prodhimit këto zëra: • Shpenzimet e punëve kërkimore • Humbjet mbi normat e lejuara teknike • Shpenzimet e shitjes • Shpenzimet e përgjithshme administrative Shpenzimet indirekte fikse të prodhimit njihen si pjesë e kostos së tyre në bazë të kapacitetit normal. Kapaciteti normal të prodhimit është niveli i prodhimit që një njësi pret të arrijë mesatarisht gjatë një sërë ushtrimesh kontabël. Shpenzimet indirekte variable të prodhimit njihen për çdo njësi të prodhuar në bazë të prodhimit aktual. Një njësi ekonomike duhet të ngarkojë shpenzimet indirekte të pashpërndara, si psh. diferenca nga mospërdorimi i plotë i kapacitetit, në kostot e shitjeve në ushtrimin aktual.

38. Shembull:Shpërndarja e kostove të përgjithshme në kapacitet normal. Më poshtë është dhënë informacion në lidhje me njësinë ekonomike A: • Kapaciteti i plotë është 10.000 orë pune në vit • Kapaciteti normal është 7.500 orë pune në vit • Orët aktuale të punës për ushtrim aktual janë 8.500 orë • Shpenzimet e përgjithshme të prodhimit janë 4.000 lekë • Inventari në çelje të ushtrimit është 2.500 njësi • Numri i përgjithshëm i njësive të prodhuara në vit është 8.500 njësi • Numri i përgjithshëm i njësive të shitura është 8.700 njësi • Inventari në mbyllje të ushtrimit është 2.300 njësi Drejtuesi duhet të shpërndajë shpenzimet indirekte në inventar në normën 0,53 lekë për orë. Norma e shpërndarjes së shpenzimeve indirekte të prodhimit: = shpenzimi indirekt i prodhimit (:) orët e punës për kapacitet normal = 4.000 lekë (:)7.500ore = 0,53 lekë për orë Për prodhimin e çdo njësi e të inventarit është dashur 1 orë (8.5000 orë (:) 8.500 njësi të prodhuara). Shpenzimet indirekte të prodhimit të njohura si pjesë e kostos së inventarit janë: = numri i njësive në gjendje të inventarit në mbyllje të ushtrimit x numri i orëve për të prodhuar çdo njësi x Norma e shpërndarjes së shpenzimeve të përgjithshme të prodhimit = 2.300 x 1 x 0,53 = 1,219 lekë

39. Pjesa e mbetur 2.781 lekë ( 4.000 – 1.219 ) njihet si shpenzim në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve. Produktet që prodhohen së bashku njihen si podukte të përbashkëta. Kostot e këtyre produkteve që kanë ndodhur pasi produktet individuale janë bërë të identifikueshme mund të identifikohen me produktin. Por njësia ekonomike duhet të shpërndajë kostot para pikës së ndarjes së produkteve individuale në bazë të një metode të arsyeshme. Shpërndarja e kostos në bazë të vlerës relative të shitjes është një metodë për shpërndarjen e shpenzimeve të përbashkëta. Shpenzimet e përbashkëta shpërndahen në bazë të vlerës relative të shitjes së produkteve në pikën e ndarjes. Kjo metodë është praktike kur produktet e përbashkëta kanë përfitime të njëjta, por nuk është e përshtatshme kur produktet kanë ndryshime të mëdha fitimi, pasi shpërndarja nuk i pasqyron kostot që i takojnë çdo produkti. Nën-produktet janë produkte me një vlerë relativisht jo të rëndësishme. Kontabilizimi i tyre si produkte të bashkuara nuk është i përshtatshëm. Një alternativë e përshtatshme është të caktohet kostoja e nën-produkteve si e barabartë me vlerën neto të shitjes duke zbritur vlerën neto të shitjes së tyre nga produkti kryesor. Shembull: Nën- produkti. Përveç produktit kryesor (dru), një njësi ekonomike që përpunon dru, prodhon gjthashtu edhe tallash si nën- produkt i cili shitet. Meqënëse vlera e tregut të tallashit është relativisht e parëndësishme në karahasim me vlerën e tregut të produktit kryesor, kostoja e tij nuk kontabilizohet veçmas por regjistrohet në bilanc me vlerën e tij neto të realizueshme. Vlera neto e realizueshme e tallashit i zbritet kostos së drurit.

40. Shembull: Kosto e prodhimit të m3 dru është 100 lekë. Njësia ekonomike “A” ka prodhuar 100 m3 dru zjarri me vlerë (100 m3 x 100 lekë) = 1.000 lekë. Nga prerja e drurit ka marrë dhe 20 kg tallash të cilin e shet me 2 lek/kg dhe arkëton 40 lekë (20 x 2). Veprimi kontabël: a) Për prodhimin e drurit : Ditari b)Për tallashin : Ditari

41. 4.2. Aktivet biologjike dhe kontabël e tyre. Aktivi biologjik është një bimë ose kafshë e gjallë, ndërsa tërësia e disa bimëve të ngjashme apo kafshëve të gjalla përbën një grup të aktiveve biologjike. Aktivet biologjike janë pjesë e veprimtarisë bujqësore, e cila është menaxhimi nga ana e njësisë ekonomike e transferimit biologjik të aktiveve biologjike për shitje në prodhimin bujqësor ose në aktive të tjera biologjike. Vjelja është shkëputja e prodhimit nga aktivi biologjik ose ndalimi i proçeseve jetësore të një aktivi biologjik. Aktivet biologjike duhet të dallohen nga prodhimi bujqësor, i cili kontabilizohet në inventar. Aktivet biologjike janë kafshë të gjalla ose bagëti, ose bimë (vreshta). Prodhime bujqësore të tilla si leshi, lënda drunore, rrushi janë prodhime të marra nga aktivet biologjike. Shembull: Një njësi ekonomike mbarështon gjedhë, i ther ato në thertoren e vet dhe mishin e shet në treg. Lind pyetja: në ç`fazë aktivet biologjike shndërrohen në prodhim bujqësor? Gjedhët janë aktive biologjike(Aktive të Qëndrushme) gjatë kohës që janë gjallë. Kur ato theren, aktivi biologjik ndërpritet dhe mishi i përftuar quhet prodhim bujqësor. Njësia ekonomike duhet të kontabilizojë bagëtinë(Kafshët e punës dhe të prodhimit) si aktiv biologjikAktiv I Qëndrushëm) dhe mishin e therur si inventar (Aktivë Qarkullues).

42. Shënim:Për kafshët e punës dhe të prodhimit si dhe për aktivet e tjera të qëndrushme, për veprimet e hyrjes dhe daljes së tyre do të Debitohen dhe kreditohen Llogarit e Klasës 2”Akive A.GJ”(Analiza përkatëse) , ndërsa për për prodhimet tyre llogarit e klasës 3”Produkte të gatëshme”, në llogaritë kundra parti sipas rastit 401”Furnitor”,5311”Arka”,5121”Banka” 714”Ndryshimi i gjëndjes së produktit të gatshëm “etj.

43. Në aktivet biologjike nuk pëfshihen ato që nuk administohen nga dora e njeriut, p.sh, peshkimi në det. ato janë produkt i një prioçesi të kontrolluar nga një njësi ekonomike për administrimin e tij. Aktivet biologjike mund të shiten, transformohen në prodhimin bujqësor ose aktive të tjera biologjike. Njësia ekonomike duhet t`i regjistrojë në kontabilitet aktivet biologjike kur i ka nën kontroll, pret përfitime ekonomike prej tyre dhe kostoja e tyre mund të përllogaritet me besueshmëri. Njohja e aktiveve biologjike bëhet zakonisht kur blihen ose kur ato gjenerohen (krijohen) nga aktivet ekzistuese, p.sh viçat nga lopët. Gjatë njohjes fillestare aktivet biologjike vlerësohen me kosto. Prodhimi bujqësor si leshi, druri, rrushi, etj, është produkt i vjelë nga aktivet biologjike dhe si i tillë do njihet si inventar. Pas njohjes fillestare njësia raportuese duhet t`i mbajë aktivet biologjike afashkutrta e afatgjatë me kosto minus zhvlerësimin. Në aktivet afatshkurtra përfshihen: • Aktivet biologjike që parashikohen të realizohen brenda ciklit normaltë aktivitetit të njësisë ekonomike(zakonisht brënda vitit); • Aktivet biologjike të mbajtura për qëllime tregëtimi; • Aktivet biologjike që parashikohen të realizohen brënda 12 muajve nga data e bilancit. Të gjitha aktivet e tjera biologjike njihen si afatgjata.

44. 4.3.Zhvlerësimi i inventarëve dhe aktiveve biologjike. Inventarët dhe aktivet biologjike duhet ti nënshtrohen testit për rënie në vlerë në çdo datë të mbylljes së bilancit. Kërkesat për matjen e inventarit me më të ultën midis vlerës neto të realizueshme (“VNR”) nxit njohjen e humbjeve nga zhvlerësimi kur ato ndodhin. Zhvlerësimet në VNR mund të nxiten aty ku çmimet e shitjes kanë rënë ose kostot e përfundimit apo kostot e shitjeve direkte janë rritur. Disa produkte mund të dëmtohen ose disa të tjerë mund të jenë në sasi të tilla që nuk mund të shiten në një periudhë kohe të arsyeshme. Në këto rrethana, inventarët duhet të zhvlerësohen nën kosto në vlerën e pritshme të rikuperueshme. Masa e zhvlerësimit duhet të përcaktohet mbi bazën zë-për-zë. Një vlerësim i tillë, mund të mos jetë praktik dhe në këtë rast zhvlerësimi matet për një grup zërash të ngjashëm ose të lidhur nëse ato janë të të njëjtit linjë produkti dhe kanë funksione të përfundimit dhe nxjerrjes jashtë përdorimit por nuk do të përfshijë një marzh përfitimi që vjen në fazat e ardhshme të prodhimit. Çmimet e tregut për materialet dhe furnizimet për përdorimin në prodhim mund të bien nën kosto. Megjithatë njësia duhet të vazhdojë të njohë materialet në kosto nëse ajo parashikon që të shesë produktet e përfunduara me çmime më të larta se kostoja.

45. Shembull: VNR e një malli të përdorur në prodhimin e produketeve të përfunduara. Një njësi ekonomike prodhuese përdor nikel(lëndë kimike) për prodhimin e produketeve bujqësore. Vlera e tregut e nikelit luhatet në mënyrë të ndjeshme dhe në fund të ushtrimit kontabël çmimi i tregut ka rënë nën koston e prodhimit. Produktet e përfunduara pritet të shiten me çmime mbi koston e prodhimit. A duhet të reduktojë njësia ekonomike vlerën e inventarit të saj të nikelit në vlerën e tregut? Inventari i nikelit nuk duhet të zhvlerësohet në NVR. Nikeli mbahet për përdorim në prodhimin e produkteve të përfunduara dhe do të përfshihet në mallrat që priten të shiten me çmim më të lartë se kostoja. VNR dhe shuma e rikuperueshme në bazë të standartit kombëtar të kontabilitetit duhet të përcaktohet në bazë të kushteve që kanë egzistuar në datën e bilancit. Ngjarjet pas fundit të ushtrimit kontabël duhet të konsiderohen deri në masën ku ato konfirmojnë kushtet që egzistonin në datën e mbylljes së bilancit. Ky vlerësim duhet bërë me gjykim. Të gjitha të dhënat në dispozicion duhet të merren parasysh duke përfshirë ndryshimet në çmimet e shitjes ose kosto. Një zhvlerësim i kryer në një ushtrim kontabël të mëparshëm duhet të anullohet kur kushtet që kanë shkaktuar zhvlerësimin pushojnë së egzistuari.

46. 4.4 Mos njohja në bilanc e inventarëve dhe aktiveve biologjike. Inventarët dhe aktivet biologjike nuk njihen më në bilanc pasi shiten. Njësia ekonomike duhet të mosnjohë gjithshtu inventarët dhe aktivet biologjike kur ato nuk kanë më vlerë ekonomike të ardhshme, për shembull inventari i dalë jashtë përdorimit. Pika në të cilën inventari nuk duhet të njihet nuk është gjithmonë e thjeshtë. P.sh , kur një njësi ekonomike furnizon një agjent shitjesh me mallra për ruajtje (mallra të mbajtura për llogari të një pale të tretë) ose mbi një marrëveshje për shitje-blerje, njësia ekonomike mund të mbajë rreziqet dhe të mirat e lidhura me pronësinë dhe duhet të vazhdojë të njohë aktivin. Shembull : Trajtimi i inventarit për llogari të palëve të treta. Një shpërndarës blen veshje nga një prodhues me kredi të zgjatur dhe i magazinon ato në depot e tij deri sa ato i shiten një pale të tretë. Pronësia ligjore e mallit i kalon shpërndarësit kur ai e merr mallin. Shpërndarësi nuk duhet të paguajë për mallin deri sa ai merr pagesën nga klienti i tij (palë e tretë). Nëse veshjet nuk shiten brenda tre muajsh, shpërndarësi ose mund t`ia kthejë prodhuesit ose mund të paguaj për to ose ti mbajë. Aduhet të njohë shpërndarësi që blen veshjet nga prodhuesi inventarin në magazinat e tij në datën e mbylljes së bilancit?

47. Jo, deri sa të dihet se mallrat i janë shitur një pale të tretë (ose shpërndarësit pas tre muajsh) mallrat duhet të trajtohen si inventar i prodhuesit, pra si inventar i mbajtur nga një palë e tretë, dhe përjashtohen nga bilnaci i shpërndarësit. Marrëveshjet ku një prodhues furnizon shpërndarësin me mallra (mallrat e mbajtura nga / për llogari të një pale të tretë) janë të zakonshme në industri të caktuara. Prodhuesi zakonisht ruan pronësinë e produktit – pra rreziqet dhe të mirat – deri kur një ngjarje bëhet shtysë për kalimin e pronësisë.

48. Pyetje dhe ushtrime. a) Pyetje. 1-Inventarët janë:- A.A.SH.?- Detyrime?-A.A.GJ.? Pse? 2- Cilat janë format kryesore të inventarëve? Pse quhen kështu? 3- Si vlerësohet inventari në kontabilitet? Si formohet kostoja e blerjes së inventarit? 4- Ç`është kostoja e inventarit të shitur? Cilët janë dy faktorët që përcaktojnë llogaritjen e saktë të kostos së invenatrit në fund të periudhës? 5- Cilat janë metodat kryesore të vlerësimit të inventarit me kosto? Kur përdoret secila prej tyre dhe pse? 6- Ç`kuptoni me vlerësimin e inventarit në fund me më të voglën midis kostos dhe vlerës së tregut? Cilat janë metodat kryesore të realizimit të këtij vlerësimi? b) Ushtrime. 1- Në lidhje me mallrat gjatë vitit 200X në njësinë ekonomike “X” sh.p.k. zotërohet ky informacion: - Gjendja më 2 janar 200X 50 copë x 100 lekë = 5,000 lekë. - Blerje më 22 janar 30 copë x 70 lekë = 2,100 lekë. - Blerje më 7 prill 100 copë x 110 lekë = 11.000 lekë. - Blerje më 10 tetor 200 copë x 90 lekë = 18.000 lekë. - Shitje më 5 shkurt 60 copë x 150 lekë = 9.000 lekë. - Shitje më 22 nëntor 200 copë x 70 lekë = 14.000 lekë. - Gjendje më 31 dhjetor ? Kërkohet: a) Të bëhet vlerësimi i gjendjes më 31 dhjetor me metodën LIFO. b) Të tregohet se cila metodë e vlerësimit do të ishte më e përshtatshme nëqoftëse tendenca e çmimeve në treg do të ishte a- Në rritje b- Në ulje.

49. 2- Njësina ekonomike “X” sh.p.k.tregëton shapka për gra , gjatë muajit mars ka këto lëvizje inventari : 2 mars Inventari në fillim 150 copë x 360 lekë/copë 6 mars Blerje 600 copë x 270 lekë/copë 8 mars Shitje 120 copë x 450 lekë/copë 11 mars Shitje 60 copë x 460 lekë/copë 13 mars Shitje 250 copë x 420 lekë/copë 18 mars Blerje 1.000 copë x 280 lekë/copë 25 mars Shitje 450 copë x 450 lekë/copë 28 mars Shitje 70 copë x 460 lekë/copë 31 mars Gjendje ? Kërkohet: a) Të llogaritet kostoja e inventarit të vlefshëm për shitje. b) Të llogaritet kostoja e inventarit në fund dhe kostoja e inventarit të shitur duke supozuar që shoqëria përdor metodën e llogaritjes FIFO. c) Njësia ekonomike“X” përdor metodën e kostos mesatare,mbi bazën e të dhënave të mësiperme,të llogaritet kostoja e inventarit në fund (KIF) dhe kostoja e inventarit të shitur (KISH).

50. 3- Njësia ekonomike“X” prodhon raki.Gjatë muajit tetor ka këto lëvizje inventari: 2 tetor Gjendja në fillim 60 shishe x 70 lekë 4 tetor Prodhuar 210 shishe x 55 lekë 8 tetor Shitje 120 shishe x 100 lekë 15 tetor Prodhuar 420 shishe x 60 lekë 18 tetor Prodhuar 650 shishe x 65 lekë 22 tetor Shitur 520 shishe x 95 lekë 25 tetor Shitur 390 shishe x 90 lekë 29 tetor Shitur 50 shishe x 95 lekë 31 tetor Gjendje ? Kërkohet: a) Njësia ekonomike “X” përdor metodën LIFO, të llogaritet KIF dhe KISH. b) Të llogaritet KIF dhe KISH meqënë se njësia përdor metodën FIFO për llogaritjen e kostos së inventarit. c) duke përdorur metodat: LIFO, FIFO dhe metodën e kostos mesatare të ponderuar,të llogaritet dhe të shpjegohet ndikimi i secilës metodë në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve si dhe në bilancin e njësisë ekonomike.