Wilno, 20 listopada 2008

1. Wilno, 20 listopada 2008 Polskie doświadczenie w zakresie implementacji Konwencji Haskiej z 1954 r. i jej Pierwszego Protokołu O praktycznym znaczeniu różnicy między „opieką” a „poszanowaniem” dóbr kultury Dr Elżbieta Mikos-Skuza Uniwersytet Warszawski

2. Zakres zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej • 1907 Regulamin Haski (art. 27) • 1954 Konwencja Haska o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego + Regulamin Wykonawczy + Protokół Pierwszy Polska nie jest stroną Protokołu Drugiego z 1999 r.!!! • 1998 Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego (art. 8)

3. Zakres zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej • 1970 Konwencja Paryska dotycząca środków zmierzających do zakazu i przeciwdziałania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury • 1972 Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego

4. Istota ochrony dóbr kultury • Art.2 KH Ochrona dóbr kultury = opieka + poszanowanie • Art. 3 KH Opieka – nad dobrami położonymi na własnym terytorium, przygotowania w czasie pokoju wobec przewidywalnych następstw konfliktu zbrojnego • Art. 4 KH Poszanowanie – na własnym terytorium i na obszarach innych państw (nie wystawianie dóbr na niebezpieczeństwo, nie atakowanie ich, zakaz kradzieży, odwetu itp.)

5. Polskie prawo wewnętrzne • Od 1973 - pierwsze regulacje dotyczące bezpośrednio ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego • 1997 Kodeks Karny – Art. 125 • 2003 ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami • 2004 rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie utworzenia Polskiego Komitetu Doradczego

6. Polskie prawo wewnętrzne • 2004 rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych: -planowanie, przygotowanie i realizacja przedsięwzięć zapobiegawczych, dokumentacyjnych, zabezpieczających, ratowniczych i konserwatorskich w celu uratowania zabytków przed zniszczeniem - zadania kierowników ośrodków zabytkowych, muzeów itp., organów administracji rządowej i samorządowej, koordynacja przez konserwatorów zabytków

7. Polskie prawo wewnętrzne • 2005 rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie utworzenia Polskiego Komitetu do spraw Międzynarodowego Prawa Humanitarnego Styczeń 2005 – informacje mediów o zniszczeniach w Babilonie dokonanych przez polskich i amerykańskich żołnierzy • Sierpień 2005 Decyzja i Instrukcja Ministra Obrony Narodowej - PO RAZ PIERWSZY - w sprawie przestrzegania zasad ochrony dóbr kultury w działaniach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej: • Kompetencje na stanowiskach kierowniczych w MONie i w rodzajach sił zbrojnych • Zasady ochrony poza granicami RP (raport otwarcia, cele długo-, średnio- i krótkoterminowe, tematy w procesie szkolenia, wzory protokołów monitorowania dziedzictwa kulturowego)

8. Instytucje: • Ministerstwo Kultury / Ministerstwo Obrony Narodowej / Ministerstwo Spraw Zagranicznych/ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych /Państwowa Straż Pożarna – Obrona Cywilna • Polski Komitet Doradczy • Polski Komitet do Spraw Międzynarodowego Prawa Humanitarnego • Polski Komitet Błękitnej Tarczy • Polski Czerwony Krzyż • Organizacje pozarządowe

9. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie Art. 4 KH – poszanowanie, niewykorzystywanie do celów mogących wystawić dobra kultury na zniszczenie Problemy • Uczynienie z części Babilonu celu wojskowego • Wykorzystanie istniejącej bazy z lądowiskiem dla śmigłowców i infrastrukturą wojskową • Degradacja związana z obecnością 2000 osób

10. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie Ale: • art. 4 – ochrona przed wandalizmem: * służyła temu obecność żołnierzy * ścieżki edukacyjne na terenie Babilonu

11. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie • Art. 5 par. 1 – wspieranie wysiłków władz narodowych co do opieki nad dobrami kultury: * obecność archeologów w misji * odbudowa struktur irackiej Służby Starożytności, policji i władz lokalnych * zamówienie w rejonie misji 23 projektów w celu ochrony dziedzictwa Iraku * przekazanie na zakończenie misji raportu o stanie stanowiska archeologicznego

12. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie - art. 5 par. 2 – środki zachowawcze wobec uszkodzonych dóbr kultury * dokumentacja stanowisk archeologicznych (w tym zdjęcia lotnicze) * zabezpieczenie najbardziej zagrożonych stanowisk - art. 8, art. 25 – edukacja – bardzo silny nacisk na programy szkoleniowe dla żołnierzy przed misją i w jej trakcie

13. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie - Par. 1 protokołu – zapobieganie wywozowi dóbr kultury – bardzo ścisłe kontrole żandarmerii, nacisk na prewencję, w tym sklep z pamiątkami w bazie

14. Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie Wnioski • Popełniono błędy przy lokalizacji obozu Alpha • Uczyniono wiele dla ich naprawienia – stosownie do przepisów KH i PP • Konieczność dalszego rozwoju regulacji prawnych i systemu szkoleń w zakresie POSZANOWANIA dóbr kultury PRZEZ SIŁY ZBROJNE z wykorzystaniem atrakcyjnych materiałów na wszystkich szczeblach (również dowódców) • Konieczność dalszego rozwoju CIMIC

15. Dziękuję za uwagę! e.mikos-skuza@uw.edu.pl