KOLLUK GÖREVLİLERİNİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI EĞİTİM SEMİNERİ

1. KOLLUK GÖREVLİLERİNİN YETKİ VE SORUMLULUKLARIEĞİTİM SEMİNERİ

2. 24-28 ARALIK 2012 YAKALAMA, GÖZALTINA ALMA, İFADE ALMA,MÜDAFİ, SORUŞTURMANIN GİZLİLİĞİ HÜSEYİN GÜLER CUMHURİYET BAŞSAVCIVEKİLİ

3. KORUMA TEDBİRLERİ • YAKALAMA • GÖZALTI • TUTUKLAMA • ADLİ KONTROL • ARAMA ve ELKOYMA • İLETİŞİMİN DENETLENMESİ • GİZLİ SORUŞTURMACI ve TEKNİK ARAÇLA İZLEME

4. Yakalama ve Yakalanan Kişi Hakkında Yapılacak İşlemler MADDE 90. (1) Aşağıda belirtilen hâllerde, herkes tarafından geçici olarak yakalama yapılabilir: a) Kişiye suçu işlerken rastlanması. b) Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması. (2) Kolluk görevlileri, tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde; Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, yakalama yetkisine sahiptirler.

5. (3) Soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı olmakla birlikte, çocuklara, beden veya akıl hastalığı, malûllük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlara karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikâyete bağlı değildir. (4) (Değişik fıkra: 25/05/2005-5353 S.K./7.mad) Kolluk, yakalandığı sırada kaçmasını, kendisine veya başkalarına zarar vermesini önleyecek tedbirleri aldıktan sonra, yakalanan kişiye kanunî haklarını derhal bildirir. (5) (Değişik fıkra: 25/05/2005-5353 S.K./7.mad) Birinci fıkraya göre yakalanıp kolluğa teslim edilen veya ikinci fıkra uyarınca görevlilerce yakalanan kişi ve olay hakkında Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilerek, emri doğrultusunda işlem yapılır. (6) Yakalama emrine konu işlemin yerine getirilmesi nedeniyle yakalama emrinin çıkarılma amacının ortadan kalkması durumunda mahkeme, hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından yakalama emrinin derhâl iadesi istenir.

6. Yakalama: Kamu güvenliğine, kamu düzenine veya kişinin vücut veya hayatına yönelik var olan bir tehlikenin giderilmesi için denetim altına alınması gereken veya suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına alma veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasıdır. (Y.G.İ.Y.4/SON)

7. YAKALAMA HALLERİ(CMK.90, Yönt.5) 1-Herkes tarafından yakalama Kişiye suç işlerken rastlanması, Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması hallerinde herkes yakalama yapabilir. 2-Kolluk görevlilerince resen yakalama Kolluk görevlileri bu hallerin yanı sıra tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yakalama yetkisine sahiptir. 3-Hakim-savcı kararı üzerine yakalama

8. Herkes Tarafından Geçici Yakalama (CMK 90/1 Y.G.İ.Yön.5.): Ancak, CMK 2/j bendinde tanımlanan suçüstü hallerinde mümkündür. Kişiye suç işlerken rastlanılması, Failin kaçma olasılığının olması veya kimliğini belirleme olanağının bulunmaması,

9. 2) Kolluk Tarafından Yakalama (CMK 90/2 Y.G.İ.Yön.5. Yakalama emri veya tutuklama kararı verilmesi gerekli hal bulunması (bkz. Md. 98/1-2) Gecikmesinde sakınca bulunması C. Savcısına ve amirlerine derhal başvurma imkanının bulunmaması Şikayete tabi suçlarda şikayet bulunması Gecikmesinde sakınca bulunan hal: Derhal işlem yapılmadığı takdirde suçun iz, eser, emare ve delillerinin kaybolması veya kimliğinin saptanamaması ihtimalinin ortaya çıkması halini ifade eder.(YGİY. Md.4)

10. 3) C. Savcısı veya Hakim Kararıyla Yakalama - md. 98/1:hakim kararı - md. 98/2:C.Savcısı ve kolluk kuvveti, - md. 199:mahkeme kararı - md. 271:İtirazı inceleyen merci, - 5275 S.K. 19: C. Savcısı kararı Yakalanan şahıs ve olay hakkında derhal C. Savcısına bilgi verilir, alınan emre göre işlem yapılır.(md.90/5)

11. GÖZALTI-(CMK.Md.91 Y.G.İ.Y.13.vd) Yakalanan kişi HEMEN Cumhuriyet savcısına bildirilir. Alınan talimata göre hareket edilir (90/5) a- Kişi ya serbest bırakılır. b- Ya da soruşturmanın tamamlanması için kişinin GÖZALTINA ALINMASINA karar verilir.

12. GÖZALTI MADDE 91- (1) Yukarıdaki Maddeye göre yakalanan kişi, Cumhuriyet Savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilebilir. (Değişik cümle: 25/05/2005-5353 S.K./8.mad) Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. (Ek cümle: 25/05/2005-5353 S.K./8.mad) Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz. (2) Gözaltına alma, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin bir suçu işlediğini düşündürebilecek emarelerin varlığına bağlıdır. (3) Toplu olarak işlenen suçlarda, delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle; Cumhuriyet savcısı gözaltı süresinin, her defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir. Gözaltı süresinin uzatılması emri gözaltına alınana derhâl tebliğ edilir.

13. (4) Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafi veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir. Sulh ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Yakalamanın veya gözaltına alma veya gözaltı süresini uzatmanın yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da yakalananın derhâl soruşturma evrakı ile Cumhuriyet Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilir. (5) Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz. (6) Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir. Sorguda müdafi de hazır bulunur.

14. B-GÖZALTI (CMK.91,yön.13) Gözaltına alma: Kanunun verdiği yetkiye göre yakalanan kişinin, hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, adli mercilere teslimine veya serbest bırakılmasına kadar kanuni süre içerisinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasını ifade eder. (Y.G.İ.Y.4)

15. Kişinin Gözaltına Alınabilmesi İçin; 1- Kişi hakkında bir soruşturma bulunmalıdır. 2- Gözaltı, soruşturma yönünden zorunlu olmalıdır. 3- Kişi hakkında suçu işlediğini düşündürecek emareler olmalıdır. GÖZALTI SÜRESİ: Gözaltı süresi, ilk yakalama anından itibaren en yakın hakim-mahkeme önüne çıkarılmak için yol süresi hariç (azami 12 saattir) bireysel suçlarda 24 saati geçemez.(CMK.91/1,yön.13) Toplu suçlarda gözaltı süresi her defasında birer gün olmak üzere C. Savcısının yazılı emriyle 3 gün uzatılabilir. (md. 91/3,yön.14) Uzatılma emri gözaltına alınana derhal tebliğ edilecektir. (91/3, yön.14) İstisna: TMK.10. maddedeki suçlar yönünden 24 saatlik süre 48 saat olacak ve 4 günlük (1+3) süre de OHAL’ de yakalananlar için hakim kararı ile 7 güne kadar uzatılabilecektir.

16. İTİRAZ HAKKI Yakalama işlemine, gözaltına alma, gözaltı süresini uzatma emrine karşı, a)Yakalanan kişi, b)Müdafi veya kanuni temsilcisi, c)Eşi yada birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilirler.(yön.15) Sulh ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Sulh ceza hakimi başvuruyu, a) reddeder yada b) yakalananın derhâl soruşturma evrakı ile Cumhuriyet savcılığında hazır bulundurulmasına karar verir. (91/4) Serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya konu olan fiil sebebiyle a) yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve b) Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha yakalama yapılamaz. (91/5),yön.18

17. YAKALAMADAN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 1) Yakalanana haklarını bildirme yükümlülüğü, (md. 90/4) 2) Cumhuriyet Savcılığına yakalamayı bildirme yükümlülüğü, (Md. 91/5) 3) Yakalanan kişinin mahkemeye götürülmesi, (Md. 94) 4) Yakalananın yakınlarına haber verme yükümü, (Md. 95) 5) Yakalamanın ilgililere bildirimi yükümü, (Md. 96) 6) Yakalananın ya da yakınlarının itiraz hakkı, (Md. 91/4)

18. Gözaltı İşlemlerinin Denetimi Md. 92 (Y.G.İ.Yön.25-26) Cumhuriyet savcısı; -Nezarethaneleri, -Varsa ifade alma odalarını, -Gözaltına alınan kişinin durumunu, -Gözaltına alma neden ve sürelerini ve -Gözaltına almaya ilişkin bütün kayıt ve işlemleri inceleyecek ve araştıracak, sonuçlarını Nezarethaneye Alınanlara Mahsus Deftere kayıt edecektir.

19. Yakalanan veya Tutuklanan Kişilerin Nakli-Md.93 Yakalanan veya tutuklanan kimseye, nakli sırası kural olarak kelepçe takılamaz. Ancak; • Kaçacağı hususunda kuvvetli emareler bulunması, • Kendisinin veya başkalarının hayat veya beden bütünlükleri bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin emarelerin var olması durumunda kelepçe takılabilecektir. YGİY.md.7 Bu konudaki değerlendirme ve takdir o anda şüphelinin yanında bulunan kolluk görevlilerine aittir. Ancak,küçüklere kelepçe takılamaz. (İfade alma yön. md. 18/10)

20. Yakalanan Kişinin Mahkemeye Götürülmesi-Md.94 (Y.G.İ.Yön.16) Yakalanan kişi en geç 24 saat içinde; -Yetkili hakim veya mahkeme önüne çıkarılacaktır. Bu mümkün değilse aynı süre içinde, -en yakın sulh ceza hakimi önüne çıkarılacaktır. Sulh ceza hakimi serbest bırakmaz ise; yetkili hakim-mahkeme önüne EN KISA ZAMANDA gönderilmek üzere tutuklama kararı verecektir.

21. Yakalanan veya Gözaltına Alınanın Durumunun Yakınlarına Bildirilmesi Md.95 (Y.G.İ.Yön.8) Kişinin; Yakalandığı, Gözaltına alındığı veya Gözaltı süresinin uzatıldığı Cumhuriyet Savcısının emriyle, Bir yakınına veya Belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilecektir; Kişi yabancı ise yazılı olarak karşı çıkmaması halinde durumu vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilecektir.

22. Yakalamanın İlgililere Bildirilmesi Md.96 (Y.G.İ.Yön.5) Şikâyete bağlı suçların; a)Çocuklara, b)Beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlara karşı işlenmesi hâlinde (CMK. 90/3’e göre yakalama için şikayet gerekmiyor) şikâyete hakkı olan kimselerden hiç değilse birine, yakalamadan haber verme zorunludur.

23. Yakalama Tutanağı-Md.97 (Y.G.İ.Yön.6) Yakalama işlemleri tutanağa bağlanacak ve tutanakta; a)Yakalananın hangi suç nedeniyle, hangi koşullarda, hangi yer ve zamanda yakalandığı, b)Yakalamayı kimlerin yaptığı, c)Hangi kolluk mensubunca tespit edildiği d)Haklarının tam olarak anlatıldığı, açıkça yazılacaktır.

24. SAĞLIK KONTROLÜ.(Yön.md.9) • Yakalanan kişi göz altına alınacaksa, • Yakalama, zor kullanılarak yapıldıysa, • Göz altına alınanın yeri değiştirilecekse, • Göz altı süresi uzatıldı ise, • Göz altındaki kişi serbest bırakıldıysa, • Göz altındaki kişi sevk edildiyse, Adli tıp kurumu veya resmi sağlık kuruluşundan doktor raporu alınacaktır.

25. GÜVENLİK ARAMASI.(Yön.10) a) Göz altı birimine konulmadan önce usulünce aranır. (Kadının üst veya vücudunun aranması, bir kadın görevli veya bu amaçla görevlendirilecek diğer bir kadın tarafından yapılır.) b) Kendisine zarar verebilecek nesnelerden arındırılır. c) Üzerinden çıkan eşya ve para muhafaza altına alınır.

26. NEZARETNANE İŞLEMLERİ.(Yön. 11,12) Üst araması yapılan kişinin nezarethaneye girişi "Nezarethaneye Alınanların Kaydına Ait Deftere " kaydedilerek sağlanır. Nezarethane işlemlerinde; a) Aynı suçla ilgisi olanlar, birbirine hasım olanlar, erkek ve kadınlar bir araya konulmazlar, çocuklar yetişkinlerden ayrı tutulurlar. b) Nezarethanede zarurî hâller dışında beşten fazla kişi bir arada bulundurulmaz. c) Tuvalet, temizlik gibi ihtiyaçların giderilmesi memurun gözetiminde sağlanır. d) Gözaltına alınan kişi saldırgan bir tutum sergilemeye başladığı veya kendisine zarar vermeye kalkıştığı takdirde önce sözle kontrol, mümkün olmadığı takdirde, kuvvet kullanılabilir. e) Saldırgan tutum ve davranışları kontrol altına alınamayan kişiler sağlık kuruluşlarına gönderilir. f) Gözaltına alınan kişilerin yaşama haklarını koruyucu gerekli önlemler alınarak, bu amaçla ilgili gözetlenebilir. Gözetleme işlemi teknik imkânlar ölçüsünde kayda alınabilir.

27. C-MUHAFAZA ALTINA ALMA Muhafaza altına alma: Kanunun yetki verdiği hallerde yetkili merci önüne çıkarılması gereken kişilerin ilgili kurumlara veya kişilere teslimine kadar sağlıklarına zarar vermeyecek şekilde ve zorunlu olduğu ölçüde özgürlüklerinin kısıtlanıp alıkonulmasını ifade eder.

28. İFADE VE SORGU İFADE ALMA:Şüphelinin soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesi (CMK.md. 2/g) SORGU: Şüpheli veya sanığın dinlenmesi (md. 2/h) DAVETİYE: İfade ve sorgu için kişinin çağrılmasıdır. (md. 145/1) ZORLA GETİRME:Hakkında tutuklama kararı verilmesi veya yakalama emri düzenlenmesi için yeterli nedenler bulunan veya davetiyeye rağmen gelmeyen şüpheli veya sanığın isteyen merci önüne götürülmesidir. (!!!)

29. İFADE VE SORGUNUN TARZI-md.147 • Şüpheli veya sanığın kimliği tespit edilir. Bunlar kimliğiyle ilgili sorulara cevap vermek zorundadır. • Yüklenen suç anlatılır. • Müdafi seçme, seçemeyecek durumda ise istemi halinde müdafi atanacağına dair hakkı olduğu, • Yüklenen suçla ilgili susma hakkı olduğu, • Lehine durumun tespiti ve aleyhine durumların kaldırılması için delil gösterebileceği, • Kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınması, • İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında teknik imkanlardan faydalanılır. • İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır.

30. İFADE-SORGU TUTANAĞI İFADE VE SORGU TUTANAĞINDA; a)İfade alma-sorgu işlemi yeri, b)İfade alan veren ve hazır bulunanların kimliği, c)İfade-sorgu tarzı işlemlerinin yerine getirilip getirilmediği, yerine getirilmedi ise bunun sebepleri, d)Tutanağın okunup imzalandığı, e)İmzadan imtina halinde bunun nedenleri yer alır. (md.147,yön.23)

31. İFADE VE SORGUDA YASAK YÖNTEMLER (md.148,yön.24) • Şüpheli veya sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici bedensel-ruhsal müdahaleler yapılamaz. • Kanuna aykırı yarar vaat edilemez. • Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez. • Müdafi hazır olmadan kollukça alınan ifade, hakim-mahkeme huzurunda şüpheli-sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz • Şüphelinin aynı olayla ilgili tekrar ifadesi alınacaksa, bu C. Savcısı tarafından yapılabilir.

32. Ceza Muhakemesi Kanunu Md. 217; “Hakim, kararını duruşmaya getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir…Yüklenen suç, hukuka uygun şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir. Md. 206/a; “Delil kanuna aykırı olarak elde edilmişse, red olunur.” Md. 230/b; “… ve reddedilen delillerin belirtilmesi, bu kapsamda dosya içinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.” Md.213; “… ancak müdafii huzuru ile C.Savcısı tarafından alınan ifadeler duruşmada okunabilir. Çelişki halinde; müdafii olmaksızın alınmış C.Savcılığı ifadesi bile duruşmada okunamaz.” okunamaması demek md. 217 nedeniyle hükme esas alınamaması demektir. (Vasıtasızlık İlkesi.)

33. SAVUNMA (md.149-156) • Şüpheli veya sanık soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilir. Kanuni temsilcisi varsa, o da şüpheliye veya sanığa müdafi seçebilir. • Soruşturma evresinde, ifade almada en çok 3 avukat hazır bulunabilir. • Soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında, avukatın şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı engellenemez, kısıtlanamaz.

34. MÜDAFİ SEÇİMİ(md.149) GÖREVLENDİRİLMESİ(md.150) 1-Şüpheli veya sanık kendisine müdafi seçebilir. 2-Şüpheli veya sanık, müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi hâlinde bir müdafi görevlendirilir. 3-Şüpheli veya sanık on sekiz yaşını doldurmamış ya da sağır veya dilsiz veya kendisini savunamayacak derecede malûl olur ve bir müdafii de bulunmazsa istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilecektir. 4-Alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada da şüpheli veya sanığın müdafii yoksa istem aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir.

35. MÜDAFİİN GÖREVLENDİRİLMESİ USULÜ(md.156) • Soruşturma evresinde ifadeyi alan merciin veya sorguyu yapan hakimin istemi üzerine, • Kovuşturma evresinde, mahkemenin istemi üzerine Baro tarafından (soruşturma-kovuşturma yapılan yer barosu) görevlendirilir. Şüpheli veya sanık sonradan müdafi seçerse görevlendirilen avukatın görevi sona erer.

36. MÜDAFİİN DOSYA İNCELEME YETKİSİ(md.153,yön.22) • Müdafi soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir. • Bu yetki, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürecekse C. Savcısı talebi üzerine Sulh C.eza hakimi kararıyla kısıtlanabilir. • Bu yetki, şüphelinin ifade tutanağı, bilirkişi raporu ve şüphelinin hazır bulunmaya yetkili oluğu diğer adli işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında kısıtlanamaz. • Müdafi kovuşturma evresinde dosya içeriğini, muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir, bütün tutanak ve belgelerden harçsız örnek alabilir. • Bu yetkiler suçtan zarar görenin vekili için de geçerlidir.

37. MÜDAFİ İLE GÖRÜŞME (md.154,yön.21) Şüpheli veya sanık, müdafi ile; -Vekaletname aranmaksızın, -Her zaman, -Konuşulanı başkalarının duyamayacağı bir ortamda görüşebilir. Şüpheli veya sanığın müdafi ile yazışmaları denetime tabi tutulamaz.

38. SORUŞTURMANIN GİZLİLİĞİ (md.157,yön.27) Suçluluğu bir yargı hükmüne bağlanana kadar kişinin masumiyeti esastır ve soruşturma evresi gizlidir. Bu nedenle, soruşturma evresinde gözaltındaki bir kişinin "suçlu" olarak kamuoyuna duyurulmasına, basın önüne çıkartılmasına, kişilerin basınla sorulu cevaplı görüştürülmelerine, görüntülerinin alınmasına, teşhir edilmelerine sebebiyet verilmez ve soruşturma evrakı hiçbir şekilde yayımlanamaz.