Mbështetje për Përafrimin e statistikave Shqiptare me standarted BE

1. Mbështetje për Përafrimin e statistikave Shqiptare me standarted BE Pikpamje INSTAT: zhvillime metodologjike dhe probleme të hapura Gjergji Mano 20 Shkurt 2014

2. HYRJE • Duke filluar nga Mars 2010, Llogaritë Kombëtare Shqiptare u asistuan nga projekti kombëtar IPA 2007. • Objektivat e përgjithshme të projektit ishin: zhvillimi I Llogarive Kombëtare Shqiptare me synim arritjen e parimeve bazë të Sistemit Evropian të Llogarive 95 (ESA’95). • Në kontekstin e proçesit të revizionimit të statistikave të Llogarive Kombëtare Shqiptare, nëpërmjet projektit IPA 2007, më poshtë mund të përmbledhim rezultatet kryesore të punës dy vjeçare.

3. Hyrje IPA 2007 ishte shumë ambicioze: • Kalim nga një tërësi treguesish tradicionalë (psh. PBB, FBKF, Konsumi Final, eksporte-neto, etj) në ndërtimin e bazave të Sistemit Shqiptar të Llogarive Kombëtare (llogaritë korrente sipas sektorëve institucionalë: llogaritë e prodhimit, gjenerimi i të ardhurave të para, etj); • Përmirësim domethënës i gjithpërfshirjes të vlersimeve të PBB; • Përditësim i vlerësimeve benchmark; • Përditësim i vlerësimeve ekspert mbi dobësitë dhe fuqitë e Llogarive Kombëtare Shqiptare; përgatitja e raporteve të detajuara të cilat do të përdoren për të përditësuar dokumentacionin mbi burimet e të dhënave dhe metodat;

4. HYRJE • Përpilimi për herë të parë: • Llogaritë Rajonale(Vlera e Shtuar sipas niveleve 2 dhe 3 të Klasifikimit Territorial Evropian NUTS); • Vlerësime eksperimentale të Sektorëve Institucionalë (dy llogaritë e para për gjithë Sektorët Institucionalë dhe bazat për sekuencën e plotë të llogarive për sektorin e Qeverisjes Përgjithshme); • Vlerësime të reja të pavarura vjetore të PBB metoda e shpenzimeve; • Optika eksperimentale e PBB tremujore me metodën e shpenzimeve; • Hartimi i zgjeruar i Tabelave Burime-Përdorime (SUT/IOT) me çmime korrente e konstante; • Përmirësime të përgjithshme të llogarive vjetore e tremujore (aspekte metodologjike, teknika statistikore).

5. HYRJE • Përgatitjet për përditësim dhe zgjerimi IPA 2007 (MB) përshkrimi i burimeve dhe metodave për : • Optikat: prodhimi dhe shpenzimet; • Matjet me çmim dhe volum; • Gjithpërfshirja; • Llogaritë kombëtare tremujore; • Llogaritë e sektorët Institucionalë; • SUT, etj. • Final : përgatitja për kalimin në ESA 2010 së bashku me vendet e Evropiane

6. Hyrje Të-P mbështeti INSTAT në hartimin e planeve respektive kombëtare të zbatimit: Në përputhje me prioritetet e vendit Në përputhje me strategjitë globale dhe rajonale të zbatimit Në aktivitetet e projektit janë të përfshira: Llogarikombëtaretëintegruara; Llogaritësektorialeinstitucionale (sipasnën-sektorëve); PBB vlerësohet me çmimekorrentedhekonstante (duke përdorurmetodën chain linking). NomenklaturatEuropianetëpërdorurajanë: Klasifikimi I sektorëveInstitucional (ESA 95) Klasifikimi I Aktiviteteveekonomike(NACE Rev.1) Klasifikimi I konsumit Individual sipasQëllimit(СОIСОР) Nomenklaturatëtjeratë SNA (COFOG,CP, etc)

7. Objektivat kryesore të politikave makroekonomike : • Rritja e lartëdhe e qëndrueshme ekonomike • Niveletë larta të punësimit • Stabilitet i çmimeve • Bilanci i jashtëm • Ndikimnë shpërndarjen e të ardhurave dhe të pasurisë • Sigurimi i të mirave publike • Alokimin efikas të burimeve • Nivele tëlarta të konsumitprivat Koherenca e statistikavetëLlogariveKombëtare • Instrumentatkryesoretëpolitikës: • PolitikatFiskale: • ShpenzimetQeveritare • Taksat • Politikamonetare: • Normat e interesit • Oferta e parasë • Kursi I këmbimit • Politikat e Ofertës: • Konkurenca, përmirësimeefiçente, etj; • Privatizimi • Tregëtia e lirë • Reforma e Taksave etj. Politikëbërja e suksesshme në një botë të ndërlikuar kërkon informacion me cilësi të lartë të të dhënave Sistemet statistikore nevojë për të adresuar së bashku objektivat e politikës dhe instrumentet, që mund të ketë efekt në objektivat e politikës

8. Koherenca e statistikavetëLlogariveKombëtare Përshtatja e klasifikimit, regjistrat e biznesit dhe zgjedhjet, burimet administrative dhe infrastruktura IT: Miratimi i klasifikimeve të reja përkatëse dhe përmirësimiimbulimit dhe saktësia e të dhënave,e përpiluar nga Sistemi statistikor kombëtar, të koordinuar nga INSTAT, lidhurme kërkesat e ESA 95-2010 Nevoja për të shqyrtuar të dhënat makroekonomiketëpërpiluarangajashtë INSTAT: Banka e Shqipërisë: Statistikat monetare dhe financiare, zbatimi i koordinuar i BPM6 dhe ESA 2010 Ministria e Financave: GFSM 2012 është në linjë me ESA 2010 Rritja e aksesit dhe përdorimittë të dhënave ekzistuese administrative dhe regjistrat

9. Transactions Transactions Transactions Revenue account Production account Current account GDP (value added) Expense account Income accounts Current account balance Operating balance Saving Non-financial assets Capital transfers & Non-financial assets Capital account SNA ESA BoP MFS Transactions GFS Financial assets & liabilities Financial assets & liabilities Financial assets & liabilities Financial assets & liabilities Net lending / borrowing

10. Procesi kompilimit: RISI • Gjatë punës eksperimentale nën aktivitetin “A3-Përpunimi i Llogarive Eksperimentale sipas sektorëve institucionalë“ u përpunua dhe u pranua si një proçes standart për hartimin e llogarive kombëtare sektoriale MARRJA E TË DHËNAVE TË PARA: marrja e burimeve të të dhënave dhe transferimi i tyre sipas koncepteve të llogarive kombëtare 1.Transferimi i të dhënave statistikore / administrative në zërat e duhura të llogarive kombëtare – këto përpilohen duke kryqëzuar sektorët dhe degët e industrisë, të ashtuquajturat "tabelat SS“. Këto tabela paraqesin seri të plotë të llogarive të sektorit. Ato përfshijnë të gjitha zërat e përcaktuara nga ESA95 dhe disa tregues të tjerë duke përdorur për procesin e balancimit ose për arsye analitike. Numri total i këtyre tabelave është 60, është numri më i lartë, se numri i përgjithshëm i burimeve statistikore dhe administrative të të dhënave për shkak të disa burimeve që mbulojnë më shumë se një nën-sektor - në këto raste tabelat SS janë të hartuara për çdo nën-sektor veç e veç. HAPAT E PROCESIT SYSTEM OF ACCOUNTS G D P • K O H A

11. Proçesi kompilimit: RISI Faza e dytë: përbëhet nga ekstrapolimi dhe modeli llogaritjeve si dhe rregullimet konceptuale ndaj të dhënave të marra për shkak të dallimeve në mes të rregullave kontabile të biznesit dhe t] kontabilitetit kombëtar. Faza e tretë: rregullime për "nën-mbulimin". Këto vlerësime janë përcaktuar nga disa lloje të nën-mbulimit, të cilat janë të rekomanduara. Faza e katërt: mbulon proçesin përfundimtar balancues dhe të kërkimit për gabime në burimet e të dhënave. Në fakt, duke kontrolluar të gjitha shifrat, kryesisht të të gjitha burimeve të të dhënave, vazhdon gjatë gjithë procesit të përpilimit të llogarive kombëtare, por korrigjimi i gabimeve në burimet e të dhënave regjistrohen më vehte.

12. Vlersime eksperimentale të PBBT sipas optikës shpenzime • Konsumi Final i qeverisë së përgjithshme • Konsumi Final i shpenzimeve të Institucioneve Jo fitim prurëse që u Shërbejnë Familjeve (NPISH) • Formimi bruto i kapitalit Fiks • Ndryshimet e gjëndjeve • Importet e Ekportet

13. Vlersime eksperimentale të PBBT sipas optikës shpenzime

14. Lidhjet midis llogarive të biznesit dhe llogarive kombëtare dhe vlersimet e aktivitetit të biznesit Deklarimiitëardhuravedheiaktiveve e pasiveve Me qëllim që të bëhet e mundur të përdoren llogarityë e bizneseve në Llogaritë Kombëtare, në një shkallë të gjërë, dhe jo për raste të izoluara, duhen krijuar një numër kushtesh. Aksesinëllogaritë e biznesit Kërkohet në shkallë minimale standardizim i dokumenteve të kontabilitetit të ofruara nga ndërmarrjet, pasi ky është një kusht i nevojshëm për përpunimin e kompjuterizuar. Një nivel i lartë i standardizimit është i lidhur me ekzistencën e një organi të caktuar për të mbledhur llogaritë e ndërmarrjeve në një formë të standardizuar. Mbledhja e të dhënave kontabile mund të organizohet në baza institucionale (për shembull, një qendër e pasqyrave financiare, e cilat kryen analiza për anëtarët e vet), ose ajo mund të bëhet e detyrueshme me ligj (për shembull, kur siç është rasti i Organeve tatimore apo Qendra Kombëtare e Regjistrimit). Në të dy rastet, kontabilistët kombëtare kërkojnë akses në bazat e të dhënave, duke respektuar politikat e konfidencialitetit që zbatohen. Informata të dobishme mund të gjenden në shënimet e llogarive, që kanë shumë detaje ose udhëzime si për të interpretuar të hyrat e të dalat në llogari.

15. Lidhjet midis llogarive të biznesit dhe llogarive kombëtare dhe vlersimet e aktivitetit të biznesit Vrojtimet e biznesit (ASN,STS) janë burimi tjetër kryesor për llogaritë kombëtare të aktiviteteve të ndërmarrjeve. Këto vrojtime japin rezultate të mira nëse pyetjet e kërkuara janë të krahasueshme me konceptet e kontabilitetit të biznesit. Një ndërmarrje nuk mund të dërgojë informacion konsistent i cili nuk është i bazuar në sistemin e brendshëm të informacionit të tij. Vrojtimet mbi Biznesin janë të domosdoshme, edhe në rastin më të mirë kur specialistët e llogarive kombëtare janë të lidhur me aksesin e bazave të të dhënave të llogarive, mqse informacioni i ndodhur në këto dabazë rrallë është i detajuar mjaftueshëm për të kënaqur nevojat e specialistëve të llogarive kombëtare.

16. Përmirësime të ardhshme • Implementimi ESA 2010: Një proçes veçanërisht i rëndësishëm në Evropë • Program i zgjeruar i shpërndarjes • Probleme institucionale • Hartimi i të dhënave

17. Implementimi ESA 2010: Një proçes veçanërisht i rëndësishëm në Evropë ESA është baza kryesore e të gjitha statistikave makro-ekonomike për të gjithë përdoruesit. Kryesisht në Evropë, ESA është kryesore për : • Buxhetin BE : llogaritja e kontributit në buxhetin BE • Politika fiskale : ratios of deficit and debt, Tabelat EDP • Subvencionet BE: PBB rajonale • Procedura “Macroeconomic Imbalance”: treguesit makroekonomikë dhe financirë -ESA 2010 është një “EU Regulation”. Implementimi i detyruar i ESA 2010 siguron të dhëna të krahasueshme makroekonomike. -ESA 1995 ESA 2010 = 44 përmirësime

18. Programi I zgjeruarEuropianidiseminimit • Mëtepërtëdhënambibilancet • Set izgjeruaritëdhënavesipastipittëasetevepërformimkapitali • Detajimetëmëtejshmetëllogarivefinanciare • Set iritëdhënashmbidetyrimetpotencialetëQeverisë (borxhet e korporatavepublike, garancive, kreditë me probleme, PartneritetetPublike Private) • Tabelaplotësuesembiskemën e pensioneve • Përmirësimiiafatevekohore, mëtepërvariablatre-mujorë, tëaxhustuarapërsezonalitet • Mëtepërtëdhënambifamiljet

19. ProgramiTransmetimitESA 2010 Not yet defined: TABLE 6: (Financial accounts by sector (transactions) – annual): 1995 onwards TABLE 7: (Balance sheets for financial assets and liabilities – annual): 1995 onwards TABLE 8: (Non-financial accounts by sector – quarterly): 1999Q1 onwards TABLE 20: (Cross classification of fixed assets by industry and by asset – annual ): 2000 onwards TABLE 22: (Cross classification of GFCF by industry and by asset – annual): 1995 onwards Year 2020: TABLE 8: (Non-financial accounts by sector – annual):1995 onwards TABLE 13: (Household accounts by region, NUTS II – annual): 2000 onwards Year 2018: Year 2017: TABLE 15:(Supply table– annual): 2010 onwards TABLE 16: (Use table at purchasers' prices – annual): 2010 onwards TABLE 17: (Symmetric input-output table in basic prices): 2010 onwards T I M E Year 2016: TABLE 3: (Tables by industry – annual) 1995 onwards TABLE 9: (Detailed tax and social contribution ........ according to national classification – annual): 1995 onëards TABLE 10:(Tables by industry and by region, NUTS II – annual): 2000 onwards TABLE 11: (General government expenditure by function – annual): 1995 onwards TABLE 12: (Tables by industry and by region, NUTS III – annual): 2000 onwards Year 2015: 2014: First transmission TABLE 1A: Main aggregates –annual: Deadline: + 2/9 months; Period covered: 1995 onwards TABLE 1Q: Main aggregates - quarterly: Deadline: + 2 months; Period covered: 1995q1 onwards TABLE 5: (HFCE by purpose – annual):Deadline: + 2/9 months; P. covered :1995 onëards INSTAT Transmission EUROSTAT

20. ÇështjeInstitucionale Krijimiinjëmekanizmi të shëndoshë, në nivel kombëtar, që siguron bashkëpunimin ndërmjet agjencive, në implementimin e Programittë BE, të Transmetimittëtëdhënave dhe respektimin e statistikave makroekonomike nëkuadrin e SDDS. • Grupi i punës ndërmjet agjencive duhet të përbëhet nga anëtarë që janë drejtpërdrejttë përfshirë dhe menaxhojnë përpilimin e të dhënave që duhet të dorëzohen sipas kërkesave të BE dhe SDDS (p.sh., të dhënat për komponentë të ndryshëm të PBB-së, të dhënat për EDP, llogaritë sektoriale të qeverisë, llogari financiare dhe bilanceve). • Grupi i punës duhet të bëhet funksional,tëtakohen rregullisht, dhet’iprezantojëçështje të caktuara Këshillit tëStatistikave INSTAT dhe Drejtorit të Përgjithshëm, sipas nevojës.

21. ÇështjeInstitucionale • Përmirësimiimjeteveinformatike, përpërpilimin e LlogariveKombëtaredhepërmbështetjen e statistikavebazë. • Zhvillimi i kapaciteteve për të marrë, përpunuardheruajtur databazat e marrangainstitucione të tjera qeveritare. INSTAT të bëhet një pjesëmarrës i plotë i GovNet • Zbatimi injëprogrami të ri të transmetimit të të dhënave në INSTAT,përtëlëvizur gradualisht në mënyrën elektronike të raportimit dhe në këtë mënyrë, të zvogëlojmër barrën letër për bizneset • Optimizimi i proçesit të brendshëm të prodhimit të të dhënavenëINSTAT, icililidhet me tëdrejtën e përdorimit të bazavetë të dhënave, riorganizimi i proçedurave të vlerësimitdhetëeditimittëtëdhënave (p.sh., duke optimizuar përdorimin e IT për tëimputuartë dhënate organeve tatimorenërastin e mungesavenëtëdhënat e ASN).

22. Hartimitëdhënave: Burimet e tëdhënave • Përmirësimi i proçedurave dhe afateve kohore të verifikimit për ASN • Përmirësimi i mbledhjes së të dhënave në nivelNjësielokale. Të dhëna të përmirësuara për GFCF dhe inventarët. • Zgjerimiinumrit të variablave; përmirësimnëproçedurat e mbulimit dhe të verifikimittë të dhënave për STS. • Përpilimi I tëdhënavetëTregëtisë me pakicësipasklasifikimit COICOP • Kryerja e AnketëssëBuxhetittëFamiljeve, vjetore, nëmënyrëqëtësigurojëinformaciontënevojshëmpërtëtreguesittre-mujor • ZhvillimiiLlogariveVjetoretëBujqësisë, përt’uinkorporuarnëvlerësimet e LlogariveKombëtare

23. Hartimitëdhënave: Burimet e tëdhënave • Zhvillimi burimeve të të dhënave për institucionet financiare jo-banka – deklarimet financiare të shoqërive të sigurimeve, risigurimeve, agjentëve të sigurimeve. • Zhvillim i mëtejshëm i sistemit për treguesit afat-shkurtër. • Përmirësim i klasifikimeve (implementimi COFOG) dhe i afateve për statistikat e punësimit për qeverinë e përgjithshme. • Ndërtimi i një algoritmi të përfshirjes së tërësishme të të dhënave ekzistuese administrative në mbledhjen e të dhënave të të llogarive kombëtare.

24. Hartimitëdhënave: Teknikatstatistikore • Të sigurojnë konsistencë ndërmjet PBB-së me metodën e Prodhimit dhe PBB sipas shpenzimeve nëpërmjetsistemitSUT. • Përmirësimiikonsistencëssëvlerësimevetë PBB tre-mujore me atëvjetore. • Kalimidrejt zëvendësimittëtreguesvetë përdorur aktualisht në drejtim të përfshirjessëtëdhënaveSTS, në proçedurën e përpilimit tëtreguesvetëllogariveKombëtaretre-mujore. • Vlerësimii PBB-sëtre-mujore me çmimekorrentedhekonstante • Punënënivelmëtëagreguartëdhënashpërvlerësimin e PBB-sëtremujore me metodën e prodhimit • PërmirësimiivlerësimevetëNdryshimevenëInventar • AxhustimiitëdhënavetëQeverisënë accrual basis.

25. TeknikatStatistikore • Implementimii NACE, Rev.2 nëvlerwsimet e LlogariveKombëtare; • Llogaritja e prodhimittëEnergjisëElektrike, transmetimi, shpërndarja, dhetregëtimi; trajtimiitransfertavetëQeverisë; Subvencionet e imputuara; • Revizionimiiklasifikimitpërtaksatdhesubvencionet, vlerësimiityre me çmimekonstante; • Vlerësimet e rejatë FISIM; prodhimiiinstitucionevetëtjerafinanciare duke përfshirëedhekompanitë e sigurimit; ProdhimiiBankësQëndrore; • VlerësimetërejapërRentëne Imputuarbazuarnëtëdhënat e fundittë CENSUS-it twPopullsisëdheBanesave; • Përmirësimiitëdhënavetë FBKF, duke përfshirëtrajtimin e kërkimeveminerare; Kërkimzhvillim, etj

26. CENSUS I NDëRMARRJEVE JO BUJQËSORE: Klasifikimet: Sektori Institucional, NACE 2, NUTS II AKTIVITETI BIZNES REGJISTER Processes in National Accounts A2. Tabelat Burime-Përdorime A6:Llogaritë Rajonale A1.PBBT(Sh) A1.PBBT(P) A1.PBB(P) A1.PBB(Sh) A4. Ekonomia e Pavrojtuar NOE A3. Sektorët Institucionalë REZULTATET E REJA TË VROJTIMIT MBI FUQINË PUNËTORE REZULTATET E REJA TË VROJTIMIT MBI BUXHETIN E FAMILJEVE 2011 CENSUSi POPULLSISë

28. Ju faleminderit për vëmëndjen!