HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKETLER

1. HALKA AÇIKANONİM ŞİRKETLER Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tel: 0533 482 53 67 E-posta: mceker@cu.edu.tr

2. HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKET KAVRAMI • Kanunun uygulanmasında, Halka Açık Anonim Ortaklıklar; “Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklardır”. • Kanun gereğince, pay sahibi sayısı 250’yi aşan anonim ortaklıkların hisse senetleri halka arzolunmuş sayılır ve bu ortaklıklar, halka açık anonim ortaklık hükümlerine tabi olurlar. • Halka açık anonim ortaklık; • - Hisse senetleri halka arz edilmiş olan, • - Ya da ortak sayısı 250’yi aşan, anonim ortaklıklardır.

3. HALKA AÇILMA Şirketlerin halka açılması şu kaynaklardan olur: • - Tedrici kuruluş yöntemiyle doğrudan doğruya halka açık şirketlerin kurulması, • - Kapalı şirketlerin mevcut hisse senetlerinin veya sermaye artırımı nedeniyle ihraç edilecek hisse senetlerinin halka arz edilmesi, • - Halka açık bir şirketin halka kapalı bir şirketi devralmak suretiyle birleşmesi, • - Halka açık bir şirketin bölünmesi,

4. HALKA AÇIK ŞİRKETLERE SAĞLANAN OLANAKLAR • Kayıtlı sermaye sistemine geçebilme • Tahvil ve Diğer Borç Senetlerini Yüksek Miktarda Çıkarabilme • HDT ihraç edebilme • Azınlık oranlarında indirim • Genel Kurul Toplantılarının ve Kararlarının Kolaylaştırılması

5. KAYITLI SERMAYE SİSTEMİ • Temel olarak anonim ortaklıklar iki tür sermaye sistemine tabi olabilirler: • - Esas sermaye sistemi • - Kayıtlı sermaye sistemi

6. KAYITLI SERMAYE SİSTEMİ • Her iki sistem sermaye artırım süreci bakımından farklılıklar içerir. • Türk Ticaret Kanununa göre anonim şirketlerin sermaye artırımı uzun süren formaliteleri gerektirmektedir. Esas sermaye sisteminde, her sermaye artırımında genel kurulun toplanması gerekmektedir. Nisap sorunları yüzünden, genel kurul toplantıları genelde iki kere yapılmakta ve bu nedenden bir-iki ay vakit kaybedilmektedir. • Sermaye piyasası mevzuatı uzun formaliteleri asgariye indirmek ve süreci kısaltmak için kayıtlı sermaye sistemini getirmiştir. • Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıklar, Kuruldan izin almak şartı ile kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler. • Bu halde ortaklığın esas sermayesi çıkarılmış sermaye olur ve sözleşmede tespit edilen kayıtlı sermaye miktarına kadar yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle yönetim kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın sermaye artırılabilir. Çıkarılan hisse senetleri tamamen satılarak bedelleri ödenmedikçe yeni hisse senetleri çıkarılamaz. • Kayıtlı sermayeli ortaklıkların başlangıç sermayesinin Kurul’ca belirlenecek miktardan az olmaması (2005 yılı için bu tutar 2.668.800 YTL) ve unvanlarının kullanıldığı belgelerde çıkarılmış sermaye miktarının gösterilmesi zorunludur.

7. SERMAYE SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

8. TAHVİL VE DİĞER BORÇLANMA SENETLERİ İHRAÇ • TTK hükümlerine göre, anonim şirketler, ancak genel kurul kararı ile tahvil çıkarabilirler. • SPKn.nun 13’ncü maddesine göre tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senedi ihraç yetkisinin, esas sözleşme ile yönetim kuruluna devri mümkündür. Bu durumda TTK’nın tahvil ihracında genel kurul kararı alınmasına ilişkin 423’üncü maddesi uygulanmaz.

9. TAHVİL VE DİĞER BORÇLANMA SENETLERİ İHRAÇ • TTK’nun 422’nci maddesine göre, anonim şirketlerin çıkaracakları tahviller, esas sermayenin ödenen ve tasdik olunmuş son bilançoya göre mevcudiyeti anlaşılan miktarını aşamaz. • Kanunun 13’üncü maddesine göre, halka açık anonim ortaklıkların ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetlerinin toplam tutarı, Kurula gönderilen bağımsız denetimden geçmiş son mali tabloda yer alan çıkarılmış veya ödenmiş sermaye ile genel kurulca onaylanan son mali tabloda görülen yedek akçeler ve yeniden değerleme değer artış fonu toplamından varsa zararların indirilmesinden sonra kalan miktarı geçemez. • Her iki maddenin karşılaştırılmasından anlaşılacağı üzere Kanun, TTK’na göre tahvil ihraç limitini yedek akçeler ve yeniden değerleme değer artış fonu toplamı kadar artırmıştır. • Çıkarılan tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri tamamen satılmadıkça veya satılmayanlar iptal edilmedikçe, aynı türden yeni tahvil ve sermaye piyasası aracı niteliğindeki diğer borçlanma senetleri çıkarılamaz.

10. HDT İHRAÇ OLANAĞI • Sermaye Piyasası Kanunu ile halka açık anonim şirketlere hisse senedi ile değiştirilebilir tahvil çıkarabilme imkanı tanınmaktadır. • HDT sahibi, vade sonunda seçimlik bir hak elde etmektedir. Dilerse anaparasını alır, dilerse şirketin hisse senetlerini bedelsiz olarak satın alır.

11. AZINLIK ORANLARINDA İNDİRİM Halka açık anonim ortaklıklarda azınlık haklarını kullanabilmek için 1/20 oranında pay sahibi olmak yeterli bulunmaktadır. Azınlık hakları şunlardır: • Özel denetçi atanmasını talep etme • Bilanço görüşmelerinin ertelenmesini isteyebilme • YK üyeleri aleyhine sorumluluk davası açtırma • Denetçilere şikayette bulunabilme • GK’u toplantıya çağırabilme

12. GK TOPLANTI VE KARARLARININ BASİTLEŞTİRİLMESİ • Toplantıya çağrı ilan suretiyle yapılır. • Sermaye artırımı kararları ve anasözleşme değişikliklerinde toplantı yetersayısı ¼’tür. • Genel Kurulda birikimli oy kullanılabilir. • Çağrı yoluyla pay ve vekalet toplanabilir. • GK toplantılarına SPK temsilci gönderebilir.

13. HALKA AÇIK ŞİRKETLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ • Kurul Kaydına alınma • Kar payı dağıtma • Bağımsız denetim • Bilgi verme ve kamuyu aydınlatma • İlan ve reklam esaslarına uyma • Anasözleşme değişikliklerinde görüş alma • Çağrıda bulunma • Gayrımenkulleri değerlemeye tabi tutma

14. KURUL KAYDINA ALINMA • Halka arz edilecek her sermaye piyasası aracının kurul kaydına alınması zorunludur. • SPK, kayda alınma talebini reddedebilir. • Bunun için, ihraçcı kuruluşun SPK’ya verdiği bilgilerin yaptığı açıklamaların yeterli olmaması ve gerçeği yansıtmaması gerekir.

15. KAR PAYI DAĞITIM ESASLARI • Halka açık şirketler kar payı dağıtmakla yükümlüdürler. • Kanuni yedek akçeler ve birinci temettü ayrılmadıkça, başka yedek akçe ayrılmasına ertesi yıla kar aktarılmasına, YK üyeleri ve memurlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez. • Temettü, hesap dönemi sonu itibarıyla mevcut payların tamamına ihraç tarihine bakılmaksızın eşit olarak dağıtılır. Sermaye artırımlarında bedelsiz paylar artırım tarihindeki mevcut paylara dağıtılır. • Temettü dağıtımı, ortaklıklarca hesap dönemini izleyen 5’nci ayın sonuna kadar tamamlanmak zorundadır. • 3 aylık dönemler halinde temettü avansı dağıtılması da mümkündür. • Halka açık şirketler, ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlara emsallerine göre bariz bir şekilde ücret, bedel, fiyat uygulayarak karını ve malvarlığını azaltamazlar.

16. BİRİNCİ TEMETTÜ • Temettü ile kar payı farklı kavramlardır. Temettü, sadece ortaklara dağıtılacak kar; kar payı, ortaklar ve kara katılan diğer kişilere verilecek kar anlaşılır. • Birinci temettü oranının anasözleşmede gösterilmesi zorunludur. Bu oran en az %20 (İMKB %30) olmalıdır. • Birinci temettü miktarı dağıtılabilir karın yarısından az olamaz. • İMKB’de işlem görmeyen şirketler nakten, diğerleri nakit veya bedelsiz HS şeklinde kar dağıtabilirler.

17. KAR PAYINDANMUAFİYET • SPK, ihraççıların türleri ve dağıtılabilir kar tutarları itibarıyla temettü zorunluluğunu kaldırabilir veya erteleyebilir. • Buna göre, aktif toplamları, 1.400 milyar TL.yi aşmayan şirketlerde dağıtılabilecek birinci temettüün ödenmiş sermayenin %10, diğer şirketlerde %5’ten daha düşük olması ve SPK’nın uygun görmesi halinde muafiyet tanınabilir.