ERGENLİK DÖNEMİ GENEL ÖZELLİKLERİ

1. ERGENLİK DÖNEMİ GENEL ÖZELLİKLERİ Hazırlayan: Duygu GÜLPEK

2. Ergenlik: • ‘fırtına ve stres zamanı’ (Hall, 1904) • bireyde gözlenebilen hızlı ve sürekli bir gelişme evresi, • biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi, • kişinin benzerliğine arama, geleceğe dönük kararlar verme ve seçimler yapma dönemidir.

3. Ergenlikte gelişim görevleri: • Bedensel özelliklerini kabul etmek ve bedenini etkili biçimde kullanmak • Eril ya da dişil bir toplumsal rolü gerçekleştirmek • Her iki cinsten yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkiler kurmak • Ana babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığı gerçekleştirmek • Ekonomik bir mesleğe hazırlanmak • Evliliğe ve aile yaşamına hazırlanmak • Toplumsal bakımdan sorumlu bir davranışı istemek ve gerçekleştirmek • Davranışın rehberi olarak bir dizi değer ve bir ahlak sistemi kazanmak,bir ideoloji geliştirmek

4. Gençlik Dönemi temelde 3 evreye ayrılır: • Başlangıç dönemi (kızlarda 13-15 yaş, erkeklerde 15-17 yaş), • Orta dönem (kızlarda 15-18 yaş,erkeklerde 17-19 yaş), • Son dönemdir (kızlarda 18-20 yaş, erkeklerde 19-21 yaş). * Ortalama olarak kızlarerkeklere oranla iki yıl kadar önce olgunlaşır. Gençlik dönemi yaş sınırlarında cinsiyetler arası belirgin yaş farklılıkları vardır.

5. Bedensel ve Cinsel Gelişim En hızlı büyüme ve gelişme dönemlerinden biri ergenliktir. Sayısız değişimlerin en açık ve net olanları: • Ani büyüme atılımı • Birincil ve ikincil cinsiyet özelliklerinin ortaya çıkmasıdır.

6. BÜYÜME ATILIMI ! Büyüme atılımına öncelikle kız çocuklar başlar(10-12 yaş), bu evrede erkeklerden daha uzun ve daha ağır olurlar. Kızlar yılda ortalama 5-10 cm büyürler. Bu büyüme kızlarda ortalama 16-17 yaş dolaylarında sona erer. ! Gelişim açısından kızların 2 yıl gerisinde olan erkekler ortalama 10-16 yaş (genellikle 14 yaş) civarlarında büyüme atılımına başlarlar. Yılda ortalama 7,5-12 cm büyürler. Bu büyüme 18-20 yaş dolaylarında sona erer.

7. ! Eller ve ayaklar çoğu zaman bedenin diğer bölümlerinden daha çabuk gelişir -> Geçici Sakarlık ve Beceriksizlik ! Ağırlık boyla birlikte artar. Başta kızlar uzun ve ağır olsalar da erkekler bir- iki yıl sonra kızları geçerler. ! 11- 16 yaşlar arasında bir kız çocuk yaklaşık 19 kilo, bir erkek çocuk yaklaşık 25 kilo alacaktır. Ağırlık konusunda iki sapma vardır: • Aşırı şişmanlık(obezite) • İştah kaybından doğan aşırı kilo kaydı( anoreksia nervosa)

8. BİRİNCİL VE İKİNCİL CİNSİYET ÖZELLİKLERİ • Birincil cinsiyet özellikleri: Kızlarda->yumurtalıklar, klitoris, vajina ve rahim Erkeklerde->penis ve testisler • İkincil cinsiyet özellikleri: Kızlarda->göğüs gelişimi Erkeklerde->ses değişimi ve yüz kılları Her iki cinste-> genital bölgede kıllanma ! Erkeklerde cinsiyet özelliklerinin gelişimi 2 yıl daha uzun sürer.

9. Ergenlik döneminin belirgin özelliklerinden biri de yüzdeki sivilcelerdir. Sivilce, yüzdeki yağ bezlerinin tıkanması ve iltihaplanması sonucu oluşan bir deri hastalığıdır. Ergenlerin %85’ i sivilce sorunu yaşamaktadır. • Hem kızlar hem erkekler vücutlarında meydana gelen belirgin değişikler sebebiyle beden imgeleriyle aşırı ilgilenmeye başlarlar. Yaşadıkları toplumda belirlenen olgun kadın ve erkek kalıp yargılarını yaşamaya çalışırlar, sık sık buna kaygı ve çatışma eşlik eder.

10. BİLİŞSEL DEĞİŞİMLER • Ergenlikle beraber bireylerin tüm düşünme süreçleri değişir. Gittikçe artan biçimde geleceğe yönelik ve soyut fikirlerle ilgili olurlar. • Cinsellik, ahlak, din gibi konularla ilgili gerçekten kendilerine ait bir değerler takımı edinirler. • Ergenlerin yeni yeni oluşturmaya başladıkları geleceğe bakma ve karmaşık sorunlarda çözümler üretme yetenekleri yaşamlarında derin değişimler meydana getirir. Artık olaylara daha farklı ve çok boyutlu bakmaya başlarlar.

11. Ergenlik Döneminde Bilişsel Hatalar: Ergen Benmerkezciliği ve Düşsel Seyirciler: Ergenler yanlış bir biçimde çevrelerindeki insanların ‘onların davranışları ve dış görünümleriyle kendileri kadar ilgilendiklerini’ düşünürler. Kimi zaman insanların gözünü kendi üzerlerinde hissederler(düşsel seyirciler). Ergenler ölümlü insanların başına gelen olayların (kaza geçirerek ölmek, gebe kalmak,uyuşturucu,sigara vb. kullanımı vs.) kendi başlarına gelmeyeceği gibi bir yanılgıya da düşebilirler ve ergenler bu sebeple hata yapmaya açık olabilirler(ergen benmerkezciliği).

12. Ahlaki Gelişim Ergenlik döneminde bireylerde ahlaki tutumlar gitgide daha soyut olmakta, bireyler neyin yanlış olduğundansa neyin doğru ve haklı olduğuyla daha ilgili olmaktadırlar. Bu durum ergenlerde yanlış davranışlara ilişkin daha az bir farkındalık sağlarken, haklarını savunma konusunda daha fazla çatışma yaşamalarına sebep olmaktadır.

13. Duygusal Değişimler • Cinsel kimlik gelişimi ile anne-babadan farklı bir birey olma ve bunu onlara kabul ettirme çabası başlar. • Bu dönem aileden ayrılma, yalnızlık ve tek başına kalma korkuları doğuracağından, ergen bununla baş etme döneminde çok yoğun bağlanmalar, aşklar ve ayrılıklar yaşar. • Öfke ve kaygı duyguları sıkça yaşanır. Ergen birey bu duygularını kontrol edemezse çevresindeki insanlarla özellikle ailesiyle çatışma yaşaması kaçınılmaz olacaktır. • Ergen bedeninde ve düşüncelerinde meydana gelen değişiklerle ikilem durumunu fazlaca yaşar. Çocukluk alışkanlıklarıyla yeni edindiği düşünceler, ergende bir bocalama yaratabilir.

14. Yaşıt İlişkileri • Çocuklukta ve ilk ergenlikte kişi arkadaşlarını çoğu zaman yakınlarında yaşayan ve uzun zamandır tanıdığı kişilerden seçer. • Ortaokuldan liseye geçildikçe genelde okul değiştirilir ve arkadaş grubu daha farklı kişilerden oluşmaya başlar; arkadaşlık benzer ilgilere ya da kişiliklere dayanmaya başlar. • İyi bir arkadaş ya da arkadaş grubu ergen bireyin okul başarısını, karakterini olumlu yönde etkileyebilirken; yanlış bir arkadaş ya da arkadaş grubu seçimi kişinin hem karakterini hem de geleceğini maalesef ki olumsuz etkilemektedir.

15. Okul Hayatı ve Meslek Seçimi Okulun bireyin hayatında iki temel işlevi vardır: • Bir mesleğe hazırlamak • Bir yurttaş olarak toplumda sorumlu bir insan olmamıza yardımcı olmak ! Okullar toplumun kurallarını ve gelecek beklentilerini yansıtırlar ve aktarırlar. ‘Hangi mesleği seçeceğimi bilmiyorum’, ‘meslek seçiminde kararsızım’ vs. Nedeni; seçeceğimiz işin gelecek40 yıl boyunca hayatımızda en çok vaktimizi alacak etkinlik olması ve mesleğimizin hayatımızın her alanında etkisinin bulunmasıdır.

16. Her insanın iyi yapabileceği en az 1-2 meslek mutlaka vardır! Meslek seçiminde ; • İlgiler • Yetenekler • Mesleki Değerler göz önünde bulundurularak karar verilmelidir.

17. Ergenlik hepimizin yaşadığı bir dönemdir. Ani değişiklikleri içinde barındırdığı için sorunsuz atlatılmazsa hem düşünce hem duygularda kalıcı problemlere yol açabilir. Ergenlik dönemini sorun yaşamadan atlatmak için: • Kendimizi olduğu gibi kabul etmek • Dönemin özelliklerini iyi bilmek • Spor yapmak • Sağlıklı beslenmek • Derslerimize programlı bir şekilde çalışmak • Ailemizin uyarılarını dikkate almak • Arkadaşlarımızı iyi seçmek • Zararlı alışkanlıklardan uzak durmak • Şiddet ve yıkıcı davranışlarda bulunmama yapılması gerekenlerden bazılarıdır…

18. Kaynaklar: Gander M.,J., & Gardiner H.,W. (2007). Çocuk ve Ergen Gelişimi(6.baskı). (A.Dönmez,N.Çelen,& B.Onur,Çev.).Ankara: İmge Kitabevi.(Orijinal çalışma basım tarihi,1993). T.C. Balıkesir Sağlık Müdürlüğü, (2007). Ergen Sağlığı[Sunu]. (T.C. Balıkesir Sağlık Müdürlüğü, Eğitim Şube Müdürlüğü, Halk Eğitimleri, Balıkesir)

19. Teşekkür Ederim…